Веќе оваа година, нуклеарно оружје би можело повторно да биде стационирано во Белорусија.
Како што изјави рускиот претседател Владимир Путин на 25 март, станува збор за десетина авиони способни да носат тактичко нуклеарно оружје, односно еден ракетен систем од типот „Искандар“, кој може да биде „опремен“ и со нуклеарни боеви глави.
Покрај тоа, тој најави дека изградбата на магацин за тактичко нуклеарно оружје во Белорусија треба да заврши во јули оваа година.
Пред речиси 30 години, целото нуклеарно оружје беше пренесено од Белорусија во Русија.
Всушност не само од Белорусија, туку и од Украина и Казахстан.
Тие три земји се откажаа од нуклеарното оружје што беше на нивна територија и го потпишаа Договорот за неширење на нуклеарното оружје.
За возврат, другите земји потписнички на тој договор, пред се САД и Русија, им гарантираа суверенитет и територијален интегритет.
Тој „Меморандум од Будимпешта“ е договорен на состанокот на тогашната Конференција за европска безбедност и соработка (ЦЕБС), денешна Организација за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) во декември 1994 година.
„Нуклеарната тврдина“ на Советскиот Сојуз
Павел Подвиг од Институтот на Обединетите нации за истражување на разоружувањето (УНИДИР) во Женева потсетува дека за некоја нова форма на соработка меѓу Русија и Белорусија во областа на нуклеарното оружје се разговара долго време.
Во февруари 2022 година, Уставот на Белорусија беше изменет, одредбите поврзани со ненуклеарниот статус на земјата беа избришани, „што отвора правни можности за стационирање нуклеарни боеви глави на територијата на Белорусија“, нагласува Подвиг.
Според воениот експерт Александар Алесин, бил подготвен „одреден број носачи на нуклеарно оружје“, уште пред Путин да ја објави својата намера.
Алесин потсетува дека Белорусија била „нуклеарна тврдина“ за време на Советскиот Сојуз.
Околу две третини од сите советски ракети со среден и краток дострел, вклучително и боеви глави, беа лоцирани таму.
Откако целото нуклеарно оружје беше повлечено во Русија, владетелот Лукашенко не сакаше да ја отстрани поврзаната инфраструктура потребна за складирање и употреба на проектили.
Со текот на времето, овие објекти почнаа да се влошуваат, но Алесин не ја исклучува можноста дека оваа инфраструктура сѐ уште е во донекаде употреблива состојба.
„Можно е да се модернизира еден од тие објекти што е повеќе или помалку зачуван, да се прилагоди како што е. може да послужи како складиште за нуклеарно оружје“.
Бомбардери и Искандер
Според изјавите на Путин, Русија подготвува десетина авиони за Белорусија кои можат да „носат“ нуклеарно оружје, вели Алесин.
„Најверојатно се работи за бомбардери СУ-24 од советско производство“, додава тој.
Според неговите изјави, во 2011 година во Белорусија имало вкупно 35 авиони од овој тип, неколку бомбардери, како и авиони за извидување.
Откако Белорусија се откажа од нуклеарното оружје, од тие авиони беа отстранети комплетната електроника и сите средства потребни за контрола на вооружувањето во случај на евентуална акција.
Бомбашите беа „пензионирани“ во 2012 година и оттогаш се во складиште. Неколку беа продадени на Јужен Судан.
„Но, очигледно останува одредена количина во Белорусија, а тие авиони се модернизирани во руската компанија Сухој“, додава Алесин.
Белорусија има и ракетни системи од типот Искандер-М, кои имаат такви технички спецификации што можат да носат и боеви глави.
Дали се прекршени важечките договори?
Белорусија и Русија се потписници на Договорот за неширење на нуклеарно оружје.
„Не станува збор за предавање на нуклеарното оружје на Белорусија. Ваквата практика на складирање на атомско оружје на територија на друга држава, односно обука на персонал од таа земја за да може да се грижи за него, постои од средината на шеесеттите, и од САД и од НАТО.
Генерално се сметаше дека оваа практика не е во спротивност со Договорот“, објаснува Подвиг.
Советскиот Сојуз, додава тој, го делел тоа мислење. А НАТО, како што вели Подвиг, ја продолжува оваа практика до ден-денес.
Американското нуклеарно оружје е стационирано, на пример, во Германија, Холандија, Белгија, Италија и Турција, набројува експертот.
Подвиг, сепак, забележува дека Кремљ ги променил своите позиции од средината на минатата деценија и јасно кажа дека од руска гледна точка, стационирањето на нуклеарно оружје во други земји, односно обуката на персоналот, сè уште е во спротивност со одредбите од Договорот.
„Таа позиција е официјално потврдена многу пати. И на 25 март беше објавено дека Русија ќе направи се што прават САД и дека тоа нема да претставува прекршување на обврските“.
Какви ризици презема Белорусија?
„Тој потег нема да донесе поголем степен на безбедност ниту на Белорусија ниту на Русија.
Тоа е политички сигнал за посилен сојуз меѓу двете држави и така треба да се гледа“, смета Подвиг.
Според неговото мислење, тоа не создава нови ризици:
„Ќе има уште еден дополнителен нуклеарен склад и не можеме да ја исклучиме можноста тој да остане празен. Можеби дури и не е цел на ракетен напад или слично дејство. Не треба непотребно да се драматизира целата ситуација“.
Политикологот Артјом Шрајбман, сепак, смета дека Белорусија многу добро би можела да стане цел – доколку војната меѓу Русија и Украина се претвори во конфликт меѓу Русија и НАТО.
Тој, исто така, заклучува дека со стационирање на нуклеарно оружје во Белорусија, во таа земја се создава нова воена база или нов руски контингент.
Проширувањето на руското присуство може дополнително да ја зајакне воената интеграција на Москва и Минск, а последица ќе биде дополнително продлабочување на меѓународната изолација на Белорусија.
„Во тој случај, ќе биде сè потешко да се оправда зошто санкциите против Белорусија останаа поблаги од санкциите што беа воведени против Русија“, нагласува експертот.
Сите информации поврзани со најновите случувања со војната во Украина можете да ги прочитате ТУКА.