На Брионскиот пленум закажан за 1 јули 1966 година, Александар Ранковиќ малку зборувал. Тој бил изолиран, а неговите поранешни соборци го избегнувале. Изгледал конфузно, збунето и не се бранел.
Сите учесници во дебатата ги осудиле неговите постапки. За време на сесијата ненадејно му се слошило, при што доживеал благ срцев удар.
Кога зборувал, зборувал само за својата морална одговорност и поднел оставка од сите функции.
Така, на 1 јули 1966 година завршила блескавата кариера на Александар Ранковиќ, основачот на сите тајни служби во Југославија, кум и еден од најблиските соработници на Јосип Броз Тито.
Но, ова е само крајот на приказната…
Прв до Тито
Александар Лека Ранковиќ бил учесник во Народноослободителната борба, општествено-политички работник на СФРЈ и СР Србија, херој на социјалистичкото дело и народен херој на Југославија.
Ранковиќ бил еден од луѓето кои по Втората светска војна се појавиле како најсигурни борци во името на новиот поредок и еден од „старите комунисти“. ОЗНА веќе била основана во 1944 година и во тие денови имала полни раце работа.
Преку дејствувањето на безбедносните служби на чело со Ранковиќ, повоената држава многу брзо и успешно била исчистена од политичките непријатели на режимот, а комунистичката власт била зајакната.
Шеф на сите тајни служби на Југославија и кум на Тито
Александар Ранковиќ бил член на сите поголеми политички тела, и во државата и во Комунистичката партија – бил потпретседател на Сојузното собрание, член на Извршниот комитет на ЦК на Сојузот на комунистите на Југославија, потпретседател на Сојузниот извршен совет и претседател на Комитетот за внатрешна политика, член на Централниот комитет на Сојузот на комунистите на Србија, член на Претседателството на Сојузниот комитет на Социјалистичката лига на работниот народ на Југославија…
За сето тоа време, покрај овие функции, Александар Ранковиќ бил и на чело на сите полициски и тајни служби на Југославија, задолжен за борбата против сите оние кои важеле за противници на државата и тогашниот режим.
Сите овие функции биле поддржани (и во најголем дел настанале) од фактот што Ранковиќ бил многу близок со Тито. Кога се оженил со Јованка во 1952 година, Александар Ранковиќ му бил кум на Тито.
И по разделбата меѓу Тито и Сталин, Ранковиќ останал лојален на партијата и на Тито. Службите со кои тој раководел извршиле масовни апсења и ликвидации на симпатизери на Информбиро.
Многумина биле осудени без доволно докази, само поради сомневање и без критериуми.
До 1966 година, политичката моќ на Александар Ранковиќ постојано растела. Затоа неговиот пад бил уште поголем кога еднаш избила „аферата со прислушувањето“.
Падот
Во 1966 година, во канцеларијата на Тито и во спалната соба на неговата сопруга Јованка во резиденцијата на улицата Ужичка бр. 15 во Белград, наводно биле откриени уреди за прислушување.
Кој точно ги нашол тие уреди и на кој начин, никогаш не се соопштило, но вината веднаш паднала на Службата за државна безбедност и нејзиниот прв човек – Александар Ранковиќ, кој бил обвинет дека „се издигнал над општеството како сила“.
А потоа, на 1 јули следувал Брионскиот пленум на кој Ранковиќ се повлекол откако до вчера бил жестоко критикуван од соборците.
По неговото разрешување на Брионскиот пленум се случила „чистка“ – бројни функционери кои важеле за симпатизери на Ранковиќ биле сменети, предвремено пензионирани, па дури и уапсени.
Тоа била првата голема пауза во југословенското раководство, по смената на Милован Ѓилас во 1954 година.
Човек кој молчел засекогаш
Александар Ранковиќ бил речиси единствениот Србин во непосредната придружба на Тито. Со неговото разрешување, српската државна безбедност значително ослабнала, а „чистката“ во која најмногу биле убиени српски функционери довела до слабеење на влијанието на Република Србија во Југославија.
Набргу по Брионскиот пленум се покренало прашањето за злоупотреба на УДБА на Косово и Метохија, што го искористиле албанските сецесионисти и есента 1968 година излегле со барање за „Република Косово“.
Со смената на Александар Ранковиќ на Бриони, некои сметаат дека всушност почнале подготовките за она што постепено довело до распаѓање на југословенската федерација на почетокот на 90-тите.
По Бриони, Ранковиќ замолкнал. Живеел мирен и затскриен живот и пишувал мемоари. Во нив напишал: „Јас, кој слушав сè, од собранието до спалната соба, последен знаев што ми се подготвува“.
Интересно е што, кога Александар Ранковиќ починал на 19 август 1983 година, Централниот комитет на Сојузот на комунистите го цензурирал самиот чин на погребување.
Во кратката репортажа на Танјуг, која била емитувана, се наведува дека од Ранковиќ се простиле „неколку илјади граѓани“.
Според проценките на некои очевидци, ги имало повеќе од 100 илјади, а го придружувале со извици: „Лека, Лека“.
Со години по смртта на Александар Ранковиќ, на сила била забраната за неговото јавно спомнување, потсетување на делови од неговата биографија, па дури и објавување на неговите фотографии, дури и оние од историско значење.