Се наоѓаме во средината на првата глобална енергетска криза, според Меѓународната агенција за енергија (МААЕ).
Таа вели дека десетици милиони луѓе ширум светот би можеле да го изгубат пристапот до електрична енергија или гас за своите домови поради кризата.
Зошто цените на енергенсите скокнаа толку многу?
Цената на природниот гас скокна речиси пет пати од летото 2020 година.
На меѓународниот пазар се продава по цена од 250 долари за барел нафта.
ИЕА вели дека руската инвазија на Украина во февруари е главниот фактор зад ова.
Русија ја намали испораката на гас за земјите во Европската унија за повеќе од 80 отсто поради нивното противење на инвазијата, а тоа доведе до тендерска војна за снабдување со гас низ целиот свет.
Цената на природниот гас растеше уште пред да избие војната.
Како што земјите излегоа од карантин поради пандемијата на корона вирусот, разни деловни гранки почнаа се повеќе да го користат.
Цената на јагленот исто така драстично порасна – тројно зголемена во текот на изминатата година.
Тоа е затоа што, поради недостигот на гас, многу електрани ширум светот се префрлија на користење јаглен наместо гас.
Нафтата, трет по големина извор на фосилни горива, исто така поскапе бидејќи членките на ЕУ, заедно со земјите како Обединетото Кралство и САД, го забранија купувањето на руска нафта.
Ова доведе до нов недостиг на нафта, а на својот врв, суровата нафта од типот Брент достигна 125 долари за барел.
Цената сега е меѓу 90 и 95 долари за барел.
ИЕА вели дека овогодинешната енергетска криза е полоша од скоковите на цената на нафтата во 1970-тите, бидејќи вклучува не само нафта, туку и природен гас и јаглен.
Тоа влијае и на животите на многу луѓе ширум светот, особено во земјите во развој.
Кој е најзагрозен од високите цени на енергијата?
Високите цени на горивата ги зголемија трошоците за производство на електрична енергија и цената што ја плаќаат потрошувачите за неа.
ИЕА вели дека во последниве години, стотици милиони луѓе ширум светот можеле да си дозволат електрична енергија за своите домови.
Но, поради зголемените цени, велат од агенцијата, 75 милиони луѓе можеби повеќе нема да можат да си дозволат снабдување со електрична енергија.
Стотици милиони луѓе во земјите во развој користат и флаширани горива како што е течен нафтен гас (ТНГ) за готвење во домаќинството.
Во Нигерија, цената на ТНГ е речиси двојно зголемена во текот на изминатата година.
ИЕА вели дека 100 милиони луѓе можеби повеќе нема да можат да си дозволат да користат ТНГ за готвење и можеби ќе треба да користат огревно дрво наместо тоа.
Ова создава здравствен проблем, бидејќи чадот од согорувањето на дрвата ги оштетува белите дробови.
Колку се виновни производителите на нафта од ОПЕК плус?
Русија е нашироко обвинувана за предизвикување на енергетската криза со прекинот на извозот на гас во земјите од ЕУ.
Сепак, 22-те земји-производители на нафта во групата ОПЕК плус (која ја вклучува Русија) исто така одиграа голема улога.
Земјите од ОПЕК плус го намалија производството на нафта за повеќе од девет милиони барели дневно во 2020 година поради падот на побарувачката за време на пандемијата.
Како што заврши пандемијата и побарувачката на нафта се зголеми, земјите од ОПЕК плус малку го зголемија производството.
Ова доведе до недостиг во светот, зголемувајќи ја цената на нафтата ширум светот.
На почетокот на октомври, ОПЕК плус повторно го намали производството, за два милиони барели дневно.
Како може да се стави крај на кризата?
Некои земји производители на нафта одговорија на глобалната енергетска криза со зголемување на производството на фосилни горива.
Во САД се очекува компаниите да го зголемат производството на природен гас на ново рекордно ниво во 2022 година и повторно во 2023 година.
Поголемиот дел од него ќе се продава на земјите од ЕУ како течен природен гас.
Сепак, на Европа може да и претстои тешка зима, со дополнителни скокови на цените на гасот, пред да пристигнат тие нови резерви на ЛНГ.
ИЕА очекува обновливите извори на енергија да бидат клучни за решавање на недостигот на енергија во светот во следните неколку години.
Таа вели дека се очекува компаниите да инвестираат 2 трилиони долари годишно во чиста енергија до 2030 година.
Агенцијата вели дека дотогаш, САД би можеле да произведуваат два и пол пати повеќе сончева и ветерна енергија отколку што произведуваат сега.
И Кина и Индија се очекува да го зголемат своето производство на чиста енергија.
ИЕА очекува дека до 2030 година Индија ќе се приближи до целта да произведува две третини од сопствената електрична енергија од обновливи извори.
Сите информации за економско-енергетската криза во Македонија, регионот и светот можете да ги прочитате ТУКА.