„Јасно се сеќавам на повикот на Валериј Залужни, беше околу 4 часот наутро“, го опишува почетокот на руската инвазија украинскиот министер за одбрана Олексеј Резников.
„Го поставив алармот на мобилниот телефон за во 6 часа, бидејќи претходниот ден пристигнаа министрите за надворешни работи на Летонија, Литванија и Естонија, а нашиот министер за надворешни работи Дмитро Кулеба ме замоли да ги однесам во Донбас. Нарачав транспортен авион и помисливме ќе тргнеме во 8 часот и ќе слетаме во Краматорск.“
„Тогаш Залужни ми јави: „Олекси Јуриович, тие нападнаа“. Оваа реченица беше доволна за да сфатам дека ова не е само локален инцидент, туку вистински напад. Јас му одговорив: „Разбирам, ќе бидам таму за 20 минути“.
Украинската правда претставува реконструкција на настаните од првиот ден од руската инвазија.
Директните учесници на настанот потсетуваат како украинските власти во Киев се обиделе да го одржат државното управување, како се одржал првиот воен состанок на Рада, каде и зошто заминала украинската влада и како претседателот на парламентот и претседателот се избегнувале еден со друг месец дена.
Додека министерот за одбрана, разбуден од повикот на Залужни, одел на работа, повеќето од граѓаните сè уште мирно спиеле.
Авенијата во Киев по која Резников возел до Министерството за одбрана беше пуста, како и секогаш во тој период од денот.
Но, доволно било да се доближи до зградата на министерството за да стане јасно дека нешто се променило.
„Инаку, имаше само дежурни во униформа. А кога дојдов околу 5 часот наутро на 24 февруари, сите веќе беа во панцири, шлемови и со пушки во рацете. Така, во полна борбена опрема и веднаш вреќи од кои беа направени борбени позиции“, се сеќава Резников.
„Одлична активност“
Имено, веднаш по првите внатрешни воени извештаи за рускиот напад, целата зграда на Министерството за одбрана почна да наликува на голем мравјалник каде војниците-градители почнаа да подигаат одбрани. Во истата активност беа опфатени и други министерства кои ќе почнат да се нарекуваат „центри за одлучување“.
Секој прозорец стана борбена позиција. Дури и во кабинетот на министерот, каде вообичаено строго им се забранува влез на неовластени лица.
Атмосферата внатре во зградата во која се сместени Министерството за одбрана и Главниот штаб на вооружените сили беше сосема поинаква.
Како што се сеќава Резников, на почетокот изгледало како ништо посебно да не се случило, само дека работниот ден започнал во 4 часот наутро.
Како и обично, пред кабинетот на генералот Залужни седеле војници, а во канцеларијата началникот и неговите заменици разговарале за воената акција.
Сепак, имало разлика. Борбените операции пријавени на командата повеќе не беа теоретски пресметки или вежби – беше неопходно да се одбие вистинска инвазија од целосен обем.
Вака Резников ја опишува атмосферата во канцеларијата на Залужни во првите часови од инвазијата:
„Од надлежните команданти беа примени извештаи од различни делови на земјата, тие соодветно реагираа. Имаше голема активност“, продолжува Резников, „но не се сеќавам на некои посебни промени во Залужни. Секогаш беше фокусиран и прибран. Тој остана таков. Ништо не се промени за него. За овој напад се подготвувал цел живот. Залужни само си ја вршеше работата. И неговиот заменик Мојсјук и началникот на главниот штаб Шаптал беа апсолутно мирни.
И претседателот беше целосно прибран. Така сите бевме внатрешно подготвени
Жената прашува: Што е тоа? Дали започна? Велам: Па, претпоставувам.
Од другата страна на Киев, некаде околу тоа време, од звуците на експлозии се разбудил и претседателот на Врховната Рада, Руслан Стефанчук.
„Некаде околу 5 часот, првата експлозија, се разбудив со сопругата и деца во мојот стан во Киев“. Жената прашува: „Што е тоа? Дали започна?’ Велам: „Па, претпоставувам“. После тоа дојде првата покана од покојниот министер за внатрешни работи Денис Монастирски“, се сеќава Стефанчук.
Откако министерот за внатрешни работи се јавил секретарот на Советот за национална безбедност Олексиј Данилов кој информирал дека претседателот свикува седница на Советот за национална безбедност.
Стефанчук веднаш се облекол, се симнал долу и се упатил во правец на претседателскиот кабинет.
„Сè уште не беше 6 часот наутро. Тогаш претседателот излезе уште во бела кошула и рече: „Па, судбината не избра нас“. Немаше паника, но сите разбраа дека е потребно нешто да се одлучи и да се размисли како да се обезбеди Украина да не падне“, рече Стефанчук.
Најважна за таа средба беше одлуката за воведување вонредна состојба во Украина и најава за мобилизација.
За да стапи во сила соодветната уредба на Зеленски, таа требаше да биде одобрена од парламентарните претставници што самиот Стефанчук ги собра на состанокот.
„Голем број луѓе беа само исплашени“
Но, со организирањето на седницата на Советот во хаос на 24 февруари, не може сè да помине во најдобар ред.
Претставниците почнаа да се договараат за одржување на средбата и од безбедносни причини одлучија да не се собираат во салата за состаноци, туку во просторијата под скулптурата на Татковината.
„Не слушнав експлозии, ме разбуди Марина. Првите ракети паднаа во областите Бориспил и Василково. Прозорците се тресеа. Сите почнаа да се јавуваат, телефонот беше жежок. Михаило Забродски ми испрати СМС: „Почна. Првото нешто што го кажав: „Марина, мора да одиш, јас останувам. Нема да ја напуштам земјата“. И јас сум среќен и горд на Марина, бидејќи таа рече: „Јас сум со тебе“, се сеќава шефот на Европската солидарност и поранешен украински претседател Петро Порошенко.
Порошенко брзо се спакувал и заминал во седиштето на Европската солидарност. Од раните утрински часови почнале да се собираат членови на неговата партија, поранешни борци на АТО и борци на невладината организација Браќа по оружје.
Порошенко брзо дистрибуирал инструкции за тоа каде да се направат борбени точки, каде да се постават позиции и како да се организира храна.
Тие одлучиле произволно да го окупираат прифатилиштето на агенцијата за бегалци на ОН, кое се наоѓаше во блиската зграда.
Претставниците на агенцијата претпазливо ја напуштија земјата неколку дена пред инвазијата.
Околу 07:00 часот Порошенко пристигнал во Рада: „Мој впечаток? Огромен број луѓе беа едноставно исплашени. Не знаеја што ќе се случи. Веруваа дека парламентот треба да се евакуира за да се обезбедат виталните активности на земјата. Реков дека нема да одам и тоа ќе биде знак сите да бегаат од Киев. Кој сака нека оди, но никој друг да не дознае за тоа, затоа што мора да бидеме тука да покажеме дека сме решителни и дека нема да го предадеме Киев“.
Навистина се зборуваше за евакуација меѓу збунетите претставници. Но, организирањето на ваква масовна акција не би било лесна задача.
Првиот потпретседател на парламентот, Олександр Корниенко, вели: „Треба да се разбере дека евакуацијата на таков мастодон како што е парламентот, со сите негови апарати, структури, жици, комуникации, е многу тешка приказна“.
Состанок на Советот
Видовме дека отсуството на масовни евакуации им покажа на луѓето дека властите остануваат во Киев и дека ќе се борат.
Тоа што претседателот рече дека „му треба оружје, а не транспорт“, беше многу важно. Иако пратениците во парламентот почнаа да се собираат во 6:30 часот, самата седница на Врховната Рада започна околу 08:00 часот.
„Почитувани колеги, ве молиме заземете ги местата, подгответе се за регистрација. Ги чекаме материјалите“, рече Руслан Стефанчук, отворајќи ја првата воена седница во 8:03 часот.
Данилов ги информираше пратениците за указот за воведување вонредна состојба: „Почитувани пратеници, драги граѓани на нашата земја! Денеска во пет часот наутро Руската Федерација всушност ѝ објави војна на нашата независна земја. Руските војници денеска ги нападнаа нашите мирни градови и села. Денеска во пет часот наутро почнаа борби на границите на нашата земја“, започна Данилов држејќи краток говор:
„Претседателот на Украина денеска во 5 часот и 30 минути свика состанок на Советот за национална безбедност и одбрана, на кој е донесена итна одлука за воведување вонредна состојба во нашата земја.
Ве молам да ја поддржите оваа одлука, овој претседателски декрет, навистина ни треба. Нашите војници сега се борат, сите се на своите места, нашата земја нема да ја дадеме никому. Ова е наша држава и ќе ја браниме“, го заврши својот говор Данилов под аплауз на претставниците.
Потоа почна гласањето на кое присутните 300 претставници го поддржаа предлогот.
Меѓу тие 300 имаше и претставници на проруската опозициска платформа – За живот.
Но, нивните членови кои се дрзнаа да дојдат во парламентот се однесуваа максимално незабележливо. „Не ги забележав. Не кренаа глави, не врескаа, не кркаа“, се присети Петро Порошенко.
Шок
Стефанчук се сеќава дека тој ден проруските претставници изгледале, благо кажано, шокирано:
„Тешко ми е да ја проценам нивната внатрешна состојба, но дојдоа, гласаа и мислам дека беа шокирани од фактот што нешто се случуваше. Не би сакал тој ден да бидам на нивно место“.
Претставникот на Glas, Серхиј Рахманин, говорејќи за украинската правда, особено нагласи колку очајно изгледаат шефот на Опозициската платформа – за живот Јуриј Бојко и неговиот соработник Нестор Шуфриќ: „Видов на нивните лица дека не им беше лесно. Емоциите на лицата на Бојко и Шуфриќ беа збунетост и очај“.
Друго важно прашање за кое гласаа пратениците по прогласувањето на вонредната состојба беше поврзано со работата на парламентот во воени услови.
„Предлагам да продолжи оваа пленарна седница. Дајте ми право како претседавач да го одредам времето, местото и начинот на гласање на идната пленарна седница на Врховната Рада на Украина“, повика Стефанчук.
Денес, тој објаснува дека оваа одлука требаше законски да ја обезбеди способноста на Врховната Рада да функционира под каков било развој на настаните, дури и ако Киев требаше да биде опколен. И за оваа одлука гласаа 300 пратеници.
Сесијата траеше околу 10 минути. Стефанчук заврши велејќи: „Почитувани колеги, сите народни претставници остануваат во Киев. Мораме да бидеме подготвени веднаш да се собереме на одредено место во одредено време и да работиме во корист на украинската држава. Кој и да замине е предавник. Драги колеги! Слава на Украина!“
„Потоа, се договорив со моите колеги потпретседатели дека засега сите ќе тргнеме по својот пат. Јас ќе останам во Киев, некој ќе оди на едно место, некој на друго, за да се осигураат идните активности на Врховниот Рада на Украина“, рече Стефанчук.
Исто така, според неговите зборови, управата подготвила мапи за потпретседателите – имало редослед на дејствија, што треба да се направи во случај на физичка елиминација на Стефанчук.
Нервозно утро во кабинетот на Зеленски
Утрото на 24 февруари беше многу нервозно во кабинетот на претседателот. Всушност, речиси и да немаше пауза меѓу двата работни дена.
Службениците ја напуштија претседателската канцеларија околу еден по полноќ, а во четири часот почнаа да се враќаат.
Вака се сеќава на тој момент шефот на канцеларијата, Андриј Јермак.
„Дојдов дома околу 2 часот по полноќ. Но по час или половина добив информација од разузнавачката служба и војската за почеток на воените дејствија. Затоа, јас брзо се собрав и веќе бев околу 5 часот наутро во кабинетот на претседателот“.
„Добив информации дека започнале борби на границата и дека бомбардирањето започнало. Затоа, веднаш отидов во канцеларијата. Кога пристигнав, претседателот веќе беше таму”, изјави Јермак за украинската правда.
Зеленски и претходната вечер ги уверувал бизнисмените и целата држава дека нема да има голема инвазија, а сега се нашол пред нова реалност и голема одговорност.
Сега беше неопходно да се осигура дека нацијата ќе се разбуди, ќе ја собере сета своја сила и ќе го издржи ударот. А настаните од утрото на 24 февруари покажаа дека претседателот без претерување ја сфати својата историска улога.
„Мислев само на нас, на земјата. Веднаш отидов во канцеларија, бев подготвен и присебен. Не губев време размислувајќи – веднаш се сретнавме, веднаш се состана воениот комитет. Бевме подготвени да возвратиме. На такви момент, најважно е да се донесе одлука, а не да се размислува што ќе се случи утре“, се сеќава Зеленски тоа утро на 24 февруари.
Без разлика со кого разговараме од цивилните власти или војската, речиси сите се сеќаваат како Зеленски го испратил на одредена задача. И тоа не ги засегаше само највисоките украински функционери.
За еден ден, на 24 февруари, Зеленски имаше осум телефонски разговори со светските лидери на највисоко ниво: американскиот претседател Џо Бајден, германскиот канцелар Олаф Шолц, премиерот на Велика Британија Борис Џонсон, австрискиот канцелар Карл Негамер, турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, шведскиот премиер Министерката Магдалена Андерсон, претседателот на Европскиот совет Шарл Мишел и францускиот претседател Емануел Макрон.
Вонредна состојба
Во 6:42 часот на 24 февруари, Зеленски ќе им каже на Украинците дека се воведува вонредна состојба:.
„Русија изврши напади врз нашата воена инфраструктура и нашите граничари. Во многу градови во Украина се слушнаа експлозии. Воведуваме воена состојба на целата територија на Украина. Само што разговарав со претседателот на Соединетите Американски Држави, Џо Бајден. Тие веќе почнаа да подготвуваат меѓународна поддршка“.
„Денес мора да бидете мирни, да останете дома ако е можно. Ние работиме, армијата работи, работи целиот безбедносен и одбранбен сектор. Јас, Советот за национална безбедност, Кабинетот на министри секогаш ќе бидеме во контакт со вас. Наскоро повторно ќе ве контактирам“, рече Зеленски.
Час и половина подоцна, Зеленски ќе одржи говор и ќе сними ново обраќање – последното во класичен костум.
На час и половина помеѓу овие две видеа, Зеленски најде време за разговори со уште тројца лидери на западните земји, но очигледно е дека нема да има време за гардероба и бричење.
Министерот за територијален развој Олексеј Чернишов се разбудил на 24 февруари од експлозии пред неговиот прозорец.
Околу 5 часот наутро премиерот Денис Шмихал го известил дека инвазијата започнала и дека мора брзо да оди на работа.
Но, додека Чернишов се пакувал и возел до својата канцеларија во Киев, тој не знаел дека за неколку часа ќе биде на чело на потенцијалната „влада во егзил“ и мисијата да ја евакуира таа „втора влада“ од главниот град.
„Во 11:00 часот се одржа владина седница, која веќе се базираше на резултатите од состаноците на кои присуствуваа претседателот и премиерот. Имам и записник од тој состанок. Тој започнува со една фраза: „Почна воената инвазија. Сите министри го слушнаа ова“, опишува Чернишов.
Политичкиот врв на државата донесе многу логична одлука да ги намали ризиците и да не ја изгуби контролата над власта – ја подели владата на два дела.
Првиот останува во Киев, а вториот, одржувајќи кворум од 12 министри, би можел да продолжи да носи одлуки додека е на друга позиција.
„Многу обичен воз“
Министерот за инфраструктура Олександар Кубраков веста за почетокот на војната ја прими во својот кабинет.
Со него контактирале директорите на аеродромите кои ги блокирале пистите во Харков, Херсон, Запорожје, Днипро и директорот на Украерорух, кој во два и пол часот наутро го затворил воздушниот простор над Украина.
„Со мојот прв заменик се сретнавме во мојата канцеларија и во некое време наутро слушнавме таква експлозија што се тресеа прозорците. Немаме прифатилиште во министерството. Има мала соба за пет лица, не можете да ставите луѓе таму.Затоа решивме наутро да се префрлиме на побезбедни места, некаде на запад“, изјави Кубраков.
„По средбата со премиерот, тргнавме во потрага по воз за да ги земеме министрите, нивните семејства и важни тајни документи. А наоколу беше војна, хаос. Ги составивме тие два воза од она што беше достапно. Но возовите никогаш не тргнаа. Требаше да тргнат во 12 часот, но не тргнаа ни во 13 часот. Околу 14 часот отиде првиот. А Чернишов постојано се јавува и прашува што е со возот“, го споделува својот министер за инфраструктура. спомени.
„Тоа беше сосема обичен воз“, се сеќава Чернишов: „Тој беше склопен од некои резервни делови. Немаше ознаки, дури и вагоните беа различни. Не беше ни целосно полн. Бевме на патот подолго отколку што очекував. денот не помина без проблем. Затоа возевме 20 часа“.
Додека возовите го носеа евакуираниот дел од владата на запад, животот во тие министерства што останаа во главниот град премина во фаза која Кубраков со насмевка ја нарекува „почеток на нередот“.
„Направивме хаос: сите трчаат, нешто превезуваат некаде, нешто уништуваат. Почнаа да палат некои тајни документи во дворот, кои според протоколот мора да се ликвидираат. Со еден збор, хаос.
Според Петро Порошенко, во некои министерства палењето документи започнало уште пред почетокот на инвазијата.
„Еден од членовите на партискиот совет кој живее спроти едно министерство ми се јави доцна вечерта на 23 февруари и ме праша дали војната ќе да започне наскоро. Имено, таму веќе започна уништувањето на архивите“.
Олексиј Резников вели дека според безбедносниот протокол требало да отиде во Хостомељ со други од Министерството за одбрана на заштитено командно место.
„А Хостомељ беше првиот на заседа, навистина да се преселивме таму, половина од министерството ќе беа во заробеништво. Затоа едноставно се распрснавме во разни згради на Министерството за одбрана. Фала богу, во Киев ги има доволно.”
Сите информации поврзани со најновите случувања со војната во Украина можете да ги прочитате ТУКА.