Изгубениот статус и очајната егзистенција во Иран принудуваат илјадници поранешни авганистански војници, од кои многумина се елитни командоси обучени од САД, да размислуваат да се борат како платеници во Украина и на други боишта, пишува на англиски Радио Слободна Европа (РСЕ).
Многу поранешни членови на авганистанските безбедносни служби ги обвинуваат САД дека ги напуштиле откако Талибанците ја вратија власта минатата година.
Тие, исто така, велат дека сиромаштијата и безбедносните грижи се фактори во нивните одлуки да прифатат понуда од приватна руска група за регрутирање платеници.
Според пораките на WhatsApp прегледани од Радио Азади на РСЕ, некои поранешни авганистански командоси веќе се приклучуваат на групата Вагнер, приватна паравоена организација која игра значајна улога во војната на Кремљ против Украина.
Други моментално живеат во Иран, каде што илјадници поранешни авганистански војници побараа засолниште откако талибанците го презедоа нивниот роден Авганистан во август 2021 година.
Тие велат дека живеат скудно, вршат физичка работа или дури и претураат низ ѓубрето за да го продадат за да врзат крај со крај.
Тоа претставува голем пресврт за поранешните членови на Авганистанската национална армија (АНА) и нејзините елитни командоси, кои беа обучени од САД и западните сојузници и го формираа столбот на напорите на поранешната авганистанска влада да ја брани земјата и да се бори против талибанците и таканаречената екстремистичка група Исламска држава.
Авганистанските војници во Иран, кои рекоа дека планираат да ја прифатат понудата за регрутирање на Вагнер, велат дека биле предадени од САД и авганистанската влада за која се бореле, поддржана од САД. Многумина ги обвинуваат за сегашните неволји.
Талибанците брзо ја презедоа контролата врз земјата откако САД ги повлекоа своите сили од Авганистан.
Без американска помош, авганистанските сили брзо капитулираа, а многу авганистански лидери побегнаа во странство додека талибанските борци се спуштија во Кабул.
„По падот на предавничкиот претседателски режим во земјата, (САД) не продадоа и ја предадоа земјата на терористите (талибанците)“, рече еден поранешен припадник на авганистанските специјални сили, кој не го кажа своето име, во аудио објавено на канал WhatsApp следен од поранешни припадници на авганистанската армија.
„Веќе немавме каде да живееме во Авганистан бидејќи талибанските терористи нѐ бркаа“, рече тој во аудио снимката објавена на 3 декември.
„Неколку од нашите колеги беа заробени и убиени со обезглавување, а ние бевме принудени да го напуштиме Авганистан.“
Нема живот во бегство
РСЕ не беше во можност самостојно да ги потврди тврдењата на војниците, но вонсудските убиства на поранешни авганистански воени и владини работници се добро документирани, а 100 такви убиства се забележани само во првите месеци од владеењето на Талибанците.
Исто така, постои раширено и добро документирано верување меѓу поранешните авганистански војници, преведувачи и владини работници дека се напуштени од сојузниците на САД и дека поранешната авганистанска влада ги нарушила воените напори и ги украла средствата доделени за војската.
Тие тврдења се поткрепени со неодамнешниот извештај на Business Insider во кој се документира како поранешни авганистански функционери шверцувале речиси 1 милијарда долари злато и готовина надвор од земјата додека нивната влада се ближила до колапс.
Во ноември, Специјалниот генерален инспектор за обнова на Авганистан (SIGAR) ја наведе корупцијата како еден од факторите што го забрза падот на авганистанската влада и го отвори патот за талибанците да ја вратат контролата врз Авганистан.
Десетици илјади авганистански војници кои се бореа заедно со западните сојузнички сили речиси две децении во Авганистан се верува дека се оставени кога Соединетите држави ги повлекоа своите последни сили на 30 август 2021 година.
Додека се проценува дека 80.000 Авганистанци кои биле во опасност беа пренесени со хеликоптер и оставени сами да се снаоѓаат, постоеше загриженост дека десетици илјади војници обучени од САД нема да имаат друг избор освен да ја напуштат земјата или да им се придружат на талибанците или на регионалниот противник.
Многу од нив се сокриле во Авганистан под ризик да бидат фатени од талибанците или побегнале во странство. Според некои проценки, до 30.000 поранешни авганистански војници заминале во Иран.
Борба за долари
Поранешен војник кој разговарал за неговата ситуација на WhatsApp, рече дека побегнал во Иран заради своја безбедност и живеел таму неколку месеци.
Откако доби информација дека групата на Вагнер регрутирала Авганистанци да се борат во Украина, тој рече дека се пријавил.
Авганистан, НАТО и САД не донесоа како млади луѓе и не оставија“, вели поранешниот војник.
„Русија ја започна програмата. Тие регрутираа одредени единици и ги водеа во војната во Украина. Така, голем број наши другари се пријавија и наскоро ќе одиме во Русија“.
Друг поранешен војник, во аудио порака објавена на истиот канал WhatsApp на 3 декември, рече дека тој и група колеги неодамна пристигнале во Иран со намера да му се придружат на Вагнер во борбата за Русија во Украина, откако слушнале за понуди за регрутирање на платеници.
Тој тврдеше дека Иран бил свесен за напорите за регрутирање, па дури и го помагал процесот на префрлање авганистански војници во Русија.
„Бевме во Авганистан и имаше многу гласини дека поранешен воен персонал заминал во Русија преку Иран“, рече војникот, кој сакаше да остане анонимен. „Се регистриравме овде во Иран. Тие префрлија неколку луѓе пред нас.“
Војникот рече дека на поранешните авганистански војници им се нуди постојано државјанство во Русија во замена за борбите во Украина.
Поранешниот специјалец изјави дека на неговата одлука да го потпише договорот со Вагнер влијаеле безбедносните проблеми во Авганистан, каде тој и неговите другари живееле во скривница и сиромаштија 14 месеци, како и можноста за подобар живот на неговото семејство.
„Дојдовме сами, но голем број од оние кои беа префрлени порано сега се со своите семејства (во Русија)“, рече тој. „Решивме да заминеме поради нашата ситуација и ситуацијата на нашите деца. Не можевме да излеземе од куќата. Повеќето од нашите пријатели беа уапсени и убиени, а повеќето од нив, како мене, побегнаа во Иран или Таџикистан“, рече тој.
Поранешен авганистански офицер процени дека, врз основа на неговите разговори, околу 2.500 авганистански војници го напуштиле Авганистан со намера да заминат во Русија, каде што вели дека му биле понудени 2.500 долари за шестмесечна обука и 3.000 долари кога отишол во Украина да се бори.
Овие бројки приближно се совпаѓаат со другите извештаи и сведоштва за регрутирање на Вагнер, кои исто така велат дека на авганистанските специјални сили и нивните семејства им било понудено безбедно засолниште и 1.500 долари месечно да се преселат во Русија, а потоа да се борат во Украина.
Генералот Фарид Ахмади, поранешен командант на соборениот корпус за специјални операции на Република Авганистан, изјави за Радио Азади дека верува дека безбедносните и финансиските грижи предизвикуваат многу поранешни авганистански војници да размислуваат за борба во групата Вагнер.
„Тешките безбедносни и економски проблеми и екстремната сиромаштија и очај ги принудија да го направат тоа за залак леб, да преживеат и да избегаат од прогонот и тортурата на Талибанците“, рече Ахмади во интервју во живо преку Skype овој месец.
Радио Азади ги документира приказните на некои поранешни авганистански војници кои живеат во Иран, каде што велат дека се борат поради нивниот изгубен статус и тешката финансиска состојба.
Сајед Ахмад Нури (38) рече дека служел како командант на специјалните сили во западен Авганистан, но сега мора да собира ѓубре во Машхад за да го прехрани своето големо семејство.
Нури се жали на својата ситуација, наведувајќи дека командувал со стотици војници и дека „тенковите отидоа под моја команда и имав целосна власт“ додека служев во АНА. Сега, рече тој, неговото дванаесетчлено семејство живее во еднособен стан и „спијат еден врз друг“.
Абдул Ахад Сафи, поранешен висок функционер кој го предводеше владиниот оддел за борба против организираниот криминал во авганистанската провинција Херат, сега врши физичка работа во работилница во Машхад за да го издржува своето петчлено семејство.
Тој за Радио Азади изјави дека е „едвај жив“ бидејќи „моите приходи не ни ги покриваат трошоците“.
Сериозни последици
Покрај руската војна против Украина, мал број поранешни авганистански војници се регрутирани да се борат во други конфликти, вклучително и за Иран во Јемен, Сирија, па дури и Нагорно Карабах, рече Ахмади.
Нема докази дека авганистанските сили навистина стигнале на бојното поле во Украина, а безбедносната служба на земјата не одговори на прашањата на РСЕ за можноста Авганистанците да се борат за Вагнер во Украина.
Одговарајќи на прашањата на РСЕ, портпаролот на американскиот Стејт департмент во писмени коментари рече дека Министерството знае за непотврдени извештаи дека групата Вагнер регрутира поранешни авганистански војници кои живеат надвор од Авганистан.
„Ние признаваме дека некои Авганистанци може да бидат подложни на финансиски стимулации (на Вагнер), но би ги предупредиле сите да не се приклучат кон илегалната инвазија на Украина“, рече портпаролот, додавајќи дека групата на Вагнер „се користи од руската влада за поддршка на нејзината опасна и дестабилизирање на надворешната политика“, притоа обидувајќи се да го негира тоа“.
Што се однесува до тврдењата на авганистанските војници дека САД ги напуштиле во Авганистан, портпаролот ги призна тешкотиите со кои се соочуваат Авганистанците при напуштањето на земјата, но рече: „Ние продолжуваме да ја следиме економската ситуација во Авганистан и да му помагаме на народот на Авганистан каде можно, како дел од нашата постојана посветеност“.