Генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг повеќе нема да седи во таа фотелја – доволни му се десет години. Кој ќе го наследи?
Фаворит е холандскиот премиер Марк Руте, а адут му е „пријателството“ со Доналд Трамп.
Кога Јенс Столтенберг наскоро ќе поднесе оставка, зад себе ќе има речиси една деценија како генерален секретар на НАТО.
Четири пати му било побарано да продолжи на таа функција, еднаш дури и откако веќе ја прифатил функцијата шеф на Централната банка на Норвешка, пренесува Дојче веле (ДВ).
Не е ни чудо што никој не сакаше да го замени речиси стоичкиот Столтенберг во време обележано, меѓу другото, со прекин на односите со Русија и длабоки тензии со поранешниот американски претседател Доналд Трамп.
Столтенберг дури го доби и прекарот „Шепнувачот на Трамп“ поради неговата способност да го скроти грубиот републиканец.
Но, тој најверојатно ќе се повлече на самитот по повод 75-годишнината на воената алијанса во јули во Вашингтон. Мандатот на Столтенберг официјално истекува на 1 октомври годинава.
Поранешната портпаролка на Столтенберг, Оана Лундеску, се залагаше да се избере наследник порано, за да се избегнат компликации.
Таа нагласи дека „навистина е важно изборите да се одржат доволно рано за да не се судрат со европските избори (во јуни 2024 година) или со предизборната кампања во САД.
„Ве молиме не пријавувајте се!“
Процесот не е едноставен. Позицијата генерален секретар на НАТО можеби е една од најпрестижните позиции во светот, но нема точен опис на работното место, список на квалификации и нема процедура за аплицирање за тоа.
Оние кои ја сакаат позицијата нема да бидат повикани на интервју и не треба да бидат премногу сигурни дека ќе ја добијат.
Вашингтон се смета за клучен глас при изборот на новиот генерален секретар, но секоја од 31 членка на НАТО може да стави вето.
„Навистина многу задкулисна дипломатија се одвива преку Атлантикот“, рече Џен Лесер, потпретседател на германскиот Маршалов фонд во Брисел.
„Сè, од штипки до нуклеарна стратегија се решава со консензус – така функционира со генералниот секретар.“
Новиот генерален секретар на НАТО мора да се спротивстави на Русија – но не толку жестоко за да предизвика страв од целосна војна – и мора да биде подготвен да го брани постоењето на алијансата без да ги провоцира нејзините критичари.
Со текот на годините на размислување за наследник, на маса се појавија неколку дополнителни точки: кандидат од земја со значителен буџет за одбрана или, за промена, некој од сојузничките земји од југ или исток, по 15 години лидерство од Скандинавија, би било добредојдено. И секако, не би било лошо изборот да падне на жена.
Кадровска вртелешка
Многу имиња се појавија во играта – и повторно исчезнаа. Претходните фаворити, како данската премиерка Мета Фредериксен и поранешниот британски министер за одбрана Бен Валас, наводно дури разговарале со американскиот претседател Бајден за нивните шанси, но потоа ја повлекле својата кандидатура без дополнително објаснување.
Во моментов, естонскиот премиер Каја Калас, латвискиот министер за надворешни работи Крисјанис Каринс и холандскиот премиер во заминување Марк Руте се отворено заинтересирани за работата.
Во исто време, Руте се смета за фаворит. Тој е, по Виктор Орбан, премиер со најдолг стаж во НАТО и се смета за „побезбеден“ избор од политичарите од Балтикот, се додека војната на Москва против Украина доминира на агендата на Алијансата.
„Постои чувство дека некој од балтичките земји на чело на НАТО може да биде контрапродуктивен на некој начин, наместо да помогне“, вели Кристи Раик, заменик директор на Меѓународниот центар за одбрана и безбедност во Талин. Таа има поинакво мислење.
„Тешко е да се одреди точно што би можело да биде проблемот, бидејќи односите со Русија во моментов се замрзнати. Малку е веројатно дека дипломатските односи ќе бидат обновени во догледна иднина“.
Зачудувачки е што Руте е единствениот кандидат за кој веќе разговарале амбасадорите на НАТО, откри Луѓеску.
И тоа во неформален процес кој се одвива паралелно со консултациите на шефовите на држави и влади и се нарекува „Декан кафе“.
Најстариот амбасадор во НАТО, моментално хрватскиот амбасадор Марио Нобило, ги поканува останатите 30 колеги на овие разговори на важни теми.
„Има некои земји кои сè уште не одлучиле, колку што знам“, вели Лунѓеску за Руте, „но се работи на договор“.