Европската унија сака да извлече лекции од руската агресивна војна во Украина. Вчера за прв пат беше претставена стратегијата за индустријата за оружје.
Целта е да се заменат програмите кои се започнати ад хок по почетокот на инвазијата и долгорочното планирање на индустријата за оружје во ЕУ, пишува ДВ во анализата.
Сузбивање на фрагментација
Во Брисел беше кажано дека стратегијата за оружје на ЕУ е особено неопходна за борба против фрагментацијата.
Фрагментацијата значи дека сите 27 земји-членки самостојно ги опремуваат своите армии со оружје што често не е компатибилно и, пред сè, не ја здружуваат нивната колективна куповна моќ.
Покрај тоа, фрагментацијата води до недостаток на конкуренција меѓу производителите на оружје, објасни потпретседателката на Европската комисија Маргрете Вестагер во Брисел.
„Ова води до огромна неефикасност и неефикасно користење на парите на даночните обврзници. Дополнително, земјите-членки трошат пари на многу различни видови опрема“, нагласи Вестагер на прес-конференцијата.
Понекогаш, вели таа, има и до пет видови на едно исто оружје.
Новата стратегија треба да покаже дека индустријата за оружје во ЕУ може да произведува побрзо, подобро и заеднички, нагласи Тиери Бретон, европскиот комесар за внатрешниот пазар. Европската комисија предлага низа мерки.
Заедничките набавки треба да бидат правило
Главниот предлог е заедничката набавка на оружје да биде правило, а не исклучок во иднина.
За таа цел ќе се формира ново тело кое ќе го сочинуваат Комисијата, високиот претставник, првиот човек на Европската агенција за одбрана и земјите-членки.
Задачата на ова ново тело ќе биде да ги утврди потребите на земјите-членки при купувањето оружје и да ја олесни координацијата.
Во соработката во оружјето, треба да има и заеднички правила за набавки, даночни олеснувања и фондови од ЕУ.
Европската комисија за индустријата за оружје ветува вкупно една и пол милијарда евра за периодот од 2025 до 2027.
Дополнително, се споменува и можноста за искористување на профитот од руски пари лоцирани во ЕУ.
Како показател за успехот, Европската комисија одредува дека до 2030 година најмалку 40 отсто од оружјето и опремата треба да се набавуваат заеднички.
Дик Занди од холандскиот институт Клингендал смета дека таа бројка е доста амбициозна, особено ако се земат предвид бројките од последните години.
На пример, во 2021 година, членките на ЕУ заедно купија околу 18 отсто од оружјето, а уште во 2007 година поставија цел од 35 отсто.
Купување повеќе оружје од ЕУ
Станува збор и за количеството оружје што земјите членки го купуваат надвор од ЕУ.
Според потпретседателот на Комисијата Вестагер, од почетокот на руската агресивна војна во Украина до јуни 2023 година, земјите-членки потрошиле повеќе од 100 милијарди евра за вооружување.
Речиси 80 отсто од таа сума е потрошена надвор од ЕУ, а 60 отсто отишле кај производителите во САД.
Според новите планови, најмалку 50 отсто од парите за оружје треба да се трошат во рамките на Унијата до 2030 година, а до 2035 година треба да бидат 60 отсто.
За Европската комисија е важна и поголема независност во снабдувањето со оружје.
„Без разлика на изборната динамика во САД, мораме да преземеме поголема одговорност за сопствената безбедност“, рече Вестагер, зборувајќи за можната изборна победа на Доналд Трамп во ноември. Во исто време, додава таа, имаме и обврски кон НАТО .
Малку е веројатно дека овие поставени цели нема да бидат контроверзни меѓу земјите-членки. Пиа Фурхоп од берлинската Фондација за наука и политика во интервју за ДВ истакнува дека многу земји од Источна Европа, како и Германија и Италија, традиционално имаат блиски односи со САД кога станува збор за вооружувањето.
Покрај скептиците, сигурно има и земји кои ќе се залагаат за кредибилни алтернативи на сопствениот пазар, потенцира Фурхоп.
Колку ветува оваа стратегија?
Во секој случај, индустријата за оружје во ЕУ го поздравува планот на Европската комисија. „Целосно ја поддржуваме целта на Комисијата да ја подобри одбранбената подготвеност на ЕУ и го поздравуваме фокусот на стратегијата за поддршка на одбранбената индустрија на ЕУ“, рече Јан Пи, генерален секретар на Асоцијацијата за воздушна, безбедност и одбранбена индустрија на Европа. Сепак, како што додава, успехот на стратегијата зависи од членките на Унијата.
Тие не треба само да гласаат за соодветниот закон, туку и да го спроведат подоцна. Зависи од нивната волја, а членовите имаат привилегија во областа на одбраната, дали ќе бидат подготвени да договорат заеднички стандарди дури и за еден уред, а не за пет различни, објаснува Фурхоп.
Дик Занди очекува дека стратегијата ќе биде добро прифатена од членовите, бидејќи тие однапред биле вклучени во нејзината подготовка.
Сепак, би можело да потрае некое време пред да биде усвоен законот.