Во извештајот на организацијата Фридом хаус за „Државите во транзиција 2023“ се наведува дека Србија останала на исто ниво кога е во прашање состојбата со демократијата, со оценка дека скептицизмот во земјата се однесува на членството во Европската унија (ЕУ) е последица на контролата на владата врз медиумите и јавниот наратив.
Српскиот претседател Александар Вучиќ ја задржа власта позиционирајќи се себеси како клучна фигура за домашната и регионалната безбедност, користејќи различни кризи што ги создава за да го одвлече вниманието од преземањето на медиумите од неговата влада и замолчувајќи ги критичарите од граѓанското општество, пишува Фридом Хаус.
Во делот од извештајот за Србија, се наведува дека опозицијата се вратила на политичката сцена, по бојкотот во 2020 година, но дека претседателските и парламентарните избори во 2022 година биле одбележани со нерегуларности, што резултирало со победа на Вучиќ и на српската Прогресивна партија.
Фридом хаус пишува дека во 2022 година, граѓаните на земјите кандидати за членство во ЕУ генерално ја задржаа поддршката за членство во ЕУ, но останаа скептични дека полноправното членство може да се случи наскоро.
Исклучок се граѓаните на Србија, со голем сомнеж во однос на придобивките од членството во ЕУ, се додава.
Експертот на Фридом Хаус, Александра Карпи, наведува дека зад ваквиот скептицизам во Србија стојат неколку фактори.
„Мислам дека најважното нешто што треба да се има на ум е дека Србија е она што ние го нарекуваме хибриден режим, така што тоа се земји кои се меѓу демократијата и автократијата и тоа во последните неколку години. Србија падна во неколку показатели, најмногу поради контролата на државата. Мора да имаме на ум дека српскиот претседател Александар Вучиќ има контрола врз медиумите и јавниот наратив, што најверојатно е огромен фактор што влијае на ова разочарување на граѓаните“, изјави Карпи во интервју за Гласот на Америка.
Таа додаде дека ЕУ може да направи повеќе за да покаже колку е корисен европскиот процес за граѓаните во сите земји кандидати.
На прашањето дали има страв од поларизација во Србија, особено кога во Србија има протести по две масовни убиства, таа рече дека поларизацијата е тренд што може да се забележи низ целиот Западен Балкан, но и низ ЕУ.
„Не би сакала премногу да шпекулирам за резултатот од протестите и во кој правец ќе ја водат државата, но мислам дека тие се видливи и дека се побројни од се што сме виделе во Белград многу, многу години“, изјави Карпи.
Долгогодишните заладени односи меѓу Србија и Косово продолжија да го поткопуваат демократскиот напредок, но на различни начини, се вели во извештајот на Фридом Хаус.
„Неверојатните напори на граѓанското општество на Косово да направи позитивни промени кога станува збор за родово базираното насилство и етничките поделби беа во сенка, бидејќи во текот на целата година стапката на насилство на северот на Косово, каде Србите се мнозинство, се зголемуваше, додека српската влада продолжи да влијае и нејзините активности го поткопуваат авторитетот на Косово на целата територија“, се наведува во извештајот.
Исто така, се додава дека преговорите меѓу Вучиќ и косовскиот премиер Албин Курти биле неефикасни и покрај силните обиди на американските и европските претставници да го решат долгогодишниот спор за суверенитетот на Косово.
Низ Западен Балкан, политичките елити и дипломати го затворија гласот на граѓанското општество и обичните граѓани, дозволувајќи им на антидемократските и авторитарни лидери да ја контролираат иднината на нивните земји, според Фридом Хаус.
Александра Карпи вели дека е добро да се види дека решавањето на косовското прашање „е на радарите на лидерите и во САД и во ЕУ“.
Во извештајот на Фридом Хаус се наведува дека политичката поларизација во Црна Гора, најмногу околу прашањето за националниот идентитет, доведе до пад на две влади.
Неодамнешниот пораз на Мило Ѓукановиќ, кој ја водеше земјата повеќе од три децении, на претседателските избори во април 2023 година, ги зголемува надежите дека ќе има промена на генерациите, според Фридом хаус.
Александра Карпи оцени дека смената на генерации е потенцијал.
Во извештајот за „Земји во транзиција 2023“, Фридом Хаус заклучува дека граѓаните на земјите кандидати за ЕУ генерално сè уште го поддржуваат членството во ЕУ, но се сомневаат кога тоа ќе се случи.
Дури и долгорочните надежи се релативно скромни. на демократскиот напредок во земјата, се наведува во извештајот.
„Да се дозволи на овие земји да се попуштат, или уште полошо, да соработуваат и да се грижат за заостанатите политичари, ќе отвори ново поле за странските авторитарни сили да предизвикаат нестабилност и да стекнат влијание, како што прави постојаната политичка мрежа на Москва со ширењето на дезинформации во нејзиното соседство. Европската унија мора да го преиспита својот пристап и повторно да се вклучи со добра волја, но исто така одговорност на националните лидери е да го испорачаат демократскиот напредок за кој толку долго се нивните граѓани“, се вели во извештајот на Фридом Хаус.
За разлика од Украина, каде што очекувањата на јавноста за влез во ЕУ се големи, годините, па дури и децениите чекање ги оставија граѓаните на Западен Балкан разочарани од можноста за предвремено членство.