Судирите меѓу суданската армија и членовите на главните паравоени сили во земјата продолжија бидејќи не е сигурно кој ги контролира претседателската палата и меѓународниот аеродром во Картум по спорните тврдења на двете страни во борбите кои се закануваат да го дестабилизираат Судан и поширокиот регион, пишува Гардијан.
Што се крие зад конфликтот?
Целта на конфликтот е борбата за власт меѓу двете главни фракции на суданскиот режим.
Вооружените сили на Судан се главно лојални на генералот Абдел Фатах ал-Бухран, де факто владетел на земјата, додека паравоените сили за брза поддршка (РСФ) се лојални на поранешниот воен лидер Мохамед Хамдан Дагал, познат како Хемедти.
Борбата за моќ има свои корени во годините пред востанието во 2019 година што го собори диктаторот Омар ал-Башир, кој изгради масивни безбедносни сили, но ги сврте една против друга.
Кога обидот за транзиција кон демократска цивилна влада беше спречен по падот на Башир од власт, последната пресметка се чинеше неизбежна, а дипломатите во Картум на почетокот на 2022 година предупредија дека се плашат од избивање на насилство.
Во последните недели тензиите го достигнаа својот врв.
Како се развило ривалството меѓу армијата?
РСФ беше основана од Башир за да го задуши бунтот во Дарфур што започна пред повеќе од 20 години поради политичката и економската маргинализација на локалното население од страна на суданската централна влада.
РСФ беа познати и како Џанџавид и станаа познати по широко распространетите ѕверства.
Во 2013 година, Башир ги трансформираше Џанџавид во полуорганизирани паравоени сили и им даде на нивните водачи воени чинови пред да ги распоредат да го задушат бунтот во Јужен Дарфур, а потоа да испрати многумина да се борат во војната во Јемен, а подоцна и во Либија.
РСФ предводена од Хемедти и редовните воени сили под Бурхан соработуваа за да го соборат Башир во 2019 година.
РСФ потоа го прекина протестот – мирно седење пред воениот штаб во Картум, кога стотици луѓе беа убиени и имаше случаи на силување.
Договорот за поделба на власта со цивилите кои водеа протести против Башир, кои требаше да доведат до транзиција кон демократска влада, беше скратен со државен удар во октомври 2021 година.
Пучот ја врати војската на чело на државата, иако имаше неколкунеделни протести на граѓани незадоволни од изолацијата и продлабочувањето на економските проблеми.
Хемедти отстапи кога беше во прашање планот за нова транзиција, што дополнително ги зголеми тензиите со Бурхан.
Хемедти го направи своето богатство со извоз на злато од нелегални рудници и командува со десетици илјади ветерани.
Причини за тензии
Централна причина за тензиите е цивилното барање за контрола над армијата и интеграција на РСФ во редовните вооружени сили.
Цивилите, исто така, повикаа на предавање на профитабилните воени имоти во земјоделството, трговијата и другите индустрии, клучен извор на моќ за војската, која често им отстапува воена акција на регионалните милиции.
Друга спорна точка е потрагата по правда за наводните воени злосторства од страна на армијата и нејзините сојузници во конфликтот во Дарфур во 2003 година.
Се бара правда и за убиствата на продемократските демонстранти во јуни 2019 година, во кои беа вмешани воените сили.
Активистите и граѓанските групи се бесни поради доцнењето на официјалната истрага.
Покрај тоа, тие бараат правда за најмалку 125 лица убиени од безбедносните сили во месеците по државниот удар во 2021 година.
Што е во прашање во регионот?
Судан е во нестабилен регион кој се граничи со Црвеното Море, регионот Сахел и Рогот на Африка.
Нејзината стратешка локација и земјоделското богатство ја привлекоа регионалната моќ што ги комплицираше шансите за успешна транзиција кон влада предводена од цивили.
Неколку соседи на Судан – вклучително и Етиопија, Чад и Јужен Судан – се погодени од политички пресврти и конфликти, а односите на Судан со Етиопија се затегнати поради голем број прашања, вклучително и спорното земјоделско земјиште долж нивната граница.
Во прашање се и главните геополитички димензии, а Русија, САД, Саудиска Арабија, Обединетите Арапски Емирати (ОАЕ) и други сили се борат за влијание во Судан.
Саудијците и ОАЕ ја гледаат транзицијата на Судан како можност да се спротивстават на исламистичкото влијание во регионот.
Тие, заедно со САД и Британија, го формираат Quad кој го спонзорираше посредувањето во Судан заедно со ОН и Африканската унија.
Западните сили стравуваат од потенцијалот за формирање на руска база на Црвеното Море, за што суданските воени лидери изразија подготвеност.