На 14 јуни 1985 година, претставници на петте земји од Европската Унија потпишаа договор за постепено укинување на контролата на патниците на границите меѓу земјите потписнички во луксембуршкиот град Шенген, на тројната граница на Луксембург, Германија и Франција.
По првиот Шенгенски договор, кој го потпишаа Франција, Германија и трите земји од Бенелукс – Белгија, Холандија и Луксембург, на 19 јуни 1990 година, конвенцијата за конкретни мерки за имплементација беше потисната.
Од таа година, 29 земји се приклучија на безграничната Шенген зона.
Првата беше Италија во 1990 година, а последните две членки се Бугарија и Романија од 1 јануари оваа година.
Вечерта на 12 јуни, министрите за внатрешни работи на ЕУ ја прославија 40-годишнината во Шенген со вечера на бродот „Принцеза Марија Астрид“, на кој беше потпишан договорот во 1985 година и кој беше доставен од бродоградилиштето по реставрацијата во таа пригода.
Европскиот комесар за внатрешни работи и миграција, Магнус Брунер, на собирот оцени дека Шенгенскиот договор е едно од најголемите достигнувања на ЕУ, област на слободно движење на луѓе и стоки, а воедно и најголемата област во светот каде што туристите можат слободно да се движат.
Брунер призна дека постојат предизвици, вклучувајќи го зајакнувањето на надворешните граници на Шенген зоната и зголемената соработка на членовите на зоната.
Роберт Гебелс, кој како претставник на Луксембург го потпиша документот што го означи почетокот на укинувањето на внатрешните граници во Европа, рече дека Шенгенскиот договор е загрозен денес, но исто така изрази цврсто верување дека ќе преживее.
Гебелс изјави за луксембуршкиот весник „Тагеблат“ дека за него ерозијата на Шенген е алармен сигнал, но и дека поставува задача за сегашните политичари.
Гебелс (81), кој го потпиша договорот како државен секретар во Министерството за надворешни работи, ја потврди оценката на весникот дека во 1985 година Шенгенскиот договор бил од мал интерес, дека политичарите не верувале во него, поради што потпишувањето им било оставено на државните секретари.
„Точно. Првиот Шенгенски договор на никаков начин не ги мобилизираше масите. Новинарите не беа заинтересирани, а шефовите на влади и дипломатии претпочитаа да се држат настрана“, рече Гебелс, најмладиот од петте потписници.
Тој додаде дека причината за оваа резерва можеби била формата на првиот Шенгенски договор, „бидејќи не ги укина границите, туку само требаше да го олесни нивното укинување, што беше најмногу што можеше да се постигне во тоа време“.
Во врска со изборот на Шенген како место на потпишување, Гебел вели дека било логично документот да биде потпишан во Луксембург, кој тогаш претседаваше со работната група за Шенген.
„Потоа некој ја доби идејата да бара помало, симболично побогато место од главниот град. Трибордерот на реката Мозел беше идеален, недостасуваше само вистинската зграда и така завршивме на бродот Мари Астрид“, рече Гебелс.
Според неговото мислење, динамиката предизвикана од Шенген не се должела на политичарите, туку на самите граѓани „кои сакале повеќе, да продолжат со преговорите, за сè да не се потпира на изјави за намери“.
Вториот Шенгенски договор, конвенцијата од јуни 1990 година, во чиј развој Гебелс бил активно вклучен, го привлече вниманието на Европа и целиот свет, пишува Тагеблат.
„Очекувањата беа големи, но и дилеми. Дури и тогаш, десницата предупредуваше на опасноста од зголемување на криминалот, левицата се плашеше дека Европа ќе стане тврдина. Но, она што никој не го предвиде беше динамиката меѓу населението – движење за слободно патување, за други слободи. И тоа повеќе не можеше да се запре“, рече Гебелс, додавајќи дека она што „некогаш се сметаше за утопија, стана симбол на европските слободи и европското единство“.
Гебелс ги отфрли сугестиите дека Шенген е мртов, но призна дека е во опасност бидејќи десет од 29-те членки повторно воведоа гранични контроли.
„Тоа носи ограничувања – реални и ментални. Го храни стравот од странците, а тој страв не ја креира политиката“, рече Гебелс, кој како член на Луксембуршката социјалистичка работничка партија беше државен секретар, двапати министер и член на Европскиот парламент.
За Роберт Гебелс, Шенген е солиден симбол на европскиот динамизам и иако денес се слушаат помалку оптимистички тонови, тој верува дека повторното воведување на копнените граници во ЕУ е невозможно.
„Можеби ја проширивме ЕУ пребрзо, наместо прво да ја продлабочиме. Шенген можеби не е рај, но пеколот, како што го претставуваат некои, сигурно не е. Европа е подобра отколку што многумина веруваат. И покрај сите предизвици, Шенген зоната останува место каде што се гарантирани основните слободи – слободи кои, надвор од таа зона, се земаат здраво за готово на малку места во светот“, рече Гебелс.
Официјалната церемонија по повод годишнината од потпишувањето ќе се одржи на 14 јуни со бројни високи функционери, а попладне граѓаните ќе можат да ја посетат принцезата Марија Астрид и неодамна реновираниот Музеј на Европа.