CNN неодамна објави интересна колумна на Брус Хофман и Џејкоб Вер за можноста за нова граѓанска војна во САД.
Брус Хофман е виш соработник за антитероризам и домашна безбедност во Советот за надворешни односи и професор на Универзитетот Џорџтаун.
Џејкоб Вер е соработник на Советот за надворешни односи и професор на Универзитетот Џорџтаун и Универзитетот Десалес.
Колумната е делумно адаптирана од нивната нова книга „Бог, пушки и бунт: екстремно десничарски тероризам во Америка“.
Три месеци во 2024 година, се чини дека предвидувањата за политичко насилство сега доаѓаат од политички екстремни актери, но и од мејнстримот.
Поранешниот претседател Доналд Трамп се покажува како најгласниот прогнозител на насилството досега и предупредува дека ќе има „хаос“ во земјата доколку обвиненијата против него доведат до губење на изборите во 2024 година.
Загрижувачка оценка на Одделот за домашна безбедност
Во денешно време, дури и навидум обичните политички акции можат да резултираат со најави за насилство.
Кога американскиот Врховен суд застана на страната на администрацијата на Бајден во јануари, дозволувајќи им на федералните гранични агенти да ја отстранат жицата од државната граница на Тексас, некои избрани функционери рекоа дека тоа е знак за граѓанска војна.
Во својата проценка на заканите за 2024 година, Министерството за домашна безбедност предвидува дека, меѓу другите закани, овогодинешниот изборен циклус ќе биде „клучен поттик за потенцијално насилство“.
Во својата книга „Како започнуваат граѓанските војни и како да ги запрат“, политикологот Барбара Ф. Волтер тврди дека „ние сме поблиску до граѓанска војна отколку што секој од нас би сакал да верува“ поради токсичната мешавина на политички екстремизам, социјални и културните поделби и растечкото прифаќање на теориите на заговор, достапноста на оружје и добро вооружените милиции и ерозијата на вербата во владата и во либералната, западна демократска држава.
Опасен акцелерационизам
Меѓу клучните фактори што ги наведува е т.н акцелерационизам, феномен што Валтер го опишува како „апокалиптично верување дека современото општество е непоправливо и дека неговиот крај мора да се забрза за да се воспостави нов поредок“.
Акцелерационизмот е прифатен од целиот екстремно десничарски спектар – од бели супремацисти и националисти, расисти, антисемитисти до ксенофобични и антивладини милитанти, кои го сфаќаат како повик за револуција.
Тие жестоко веруваат дека модерната западна, либерална држава е толку корумпирана и неспособна што не може да се поправи и мора да биде уништена за да се создаде ново општество и начин на управување.
Тие сакаат да го турнат Западот преку работ
Додека Западот наводно е на работ на колапс, поборниците на акцелерационизмот тврдат дека на општеството му треба насилен бунт за да ја турне демократијата преку работ и во заборав.
Само со забрзување на неговото уништување може да се појави општество во кое доминираат белите, вели Волтер.
Поттикнувањето на поделба и поларизација преку насилни напади врз расните малцинства, Евреите, либералите, странските „натрапници“ и моќните елити, со што се создава катаклизмичен колапс на постоечкиот поредок и предизвикување нова граѓанска војна, е главната карактеристика на акцелерационизмот.
Дел од долгата традиција
Таквата терористичка стратегија е всушност дел од долгата традиција на екстремно, дестабилизирачко насилство на екстремната десница.
За да разбереме зошто и да ги ставиме овие настани во поголем контекст, мораме да ја гледаме инвазијата на толпата Трамп во Конгресот на 6 јануари 2021 година, како клучен чекор на патот што започна кон крајот на 1970-тите и доби на интензитет во текот на 1980-тите.
Еволуцијата на десничарскиот тероризам забави по големата антитерористичка операција спроведена низ целата земја по бомбашкиот напад во Оклахома Сити во 1995 година, но таа доби нова цел и цел откако Барак Обама беше избран за претседател во 2008 година и рецесијата која ја шокираше земјата во истата година.
Таа насилна идеологија доби нова сила во 2010-тите благодарение на социјалните мрежи и беше зајакната со екстремистичката реторика и поларизираната политика која продолжи да ја дели Америка.
Опасно нестабилна рамнотежа
Стивен Сајмон и Џонатан Стивенсон, двајца поранешни вработени во Советот за национална безбедност со широко познавање на религиозниот конфликт во Северна Ирска и на Блискиот Исток, на сличен начин ја опишаа ситуацијата во која Соединетите држави лесно би можеле да влезат во граѓанска војна.
Се чини дека Америка сега е, пишуваат тие, „во состојба на нестабилна рамнотежа“, што е термин кој потекнува од физиката и опишува тело чие мало движење поради дејството на други сили ќе го помести уште подалеку од првобитната положба.
Таквата несигурна рамнотежа го зголемува ризикот дека насилните дејствија би можеле да ги втурнат САД во хаосот и нередот што очајно го посакуваат акцелераторите.
Особено загрижува оценката на канадскиот новинар Стивен Марке, кој во својата книга „Следната граѓанска војна: извештаи од иднината на Америка“, објавена пред две години, тврди дека нова американска граѓанска војна е неизбежна.
„САД се ближат кон крајот. Прашањето е како тоа ќе се случи“, пишува тој.
Зголемување на склоноста кон насилство
Според неговото мислење, „САД тонат во вид на секташки конфликт што вообичаено го гледаме во сиромашните земји со историја на насилство, а не во најтрајната демократија и најголемата економија во светот“.
Колку и да се алармантни таквите тврдења, зад нив има повеќе од зрно вистина.
Истражувањето од 2021 година на Центарот за демократија и граѓански ангажман на Универзитетот во Мериленд и Вашингтон пост покажа дека речиси четвртина од демократите и 40% од републиканците веруваат дека употребата на насилство против владата е „донекаде оправдана“.
Тоа беше најголемиот процент на (делумно) позитивни одговори на тоа прашање во повеќе од две децении.
„Републиканците се повеќе сочувствителни кон оние кои го нападнаа американскиот Капитол отколку во 2021 година и поверојатно е да го ослободат Доналд Трамп од одговорноста за нападите“, пишува Вашингтон пост.
Континуиран тероризам е поверојатно од организиран сепаратизам
Но, ниту анкетите ниту предвидувањата не се пророштва. Иако веројатноста за граѓанска војна е релативно мала – во голем дел затоа што политичките поделби на Америка веќе не спаѓаат во јасни географски категории како Север наспроти Југ, ниту се фокусирани на едно спорно прашање како ропството – земјата сега се соочува со различни видови закани.
Различен облик на насилство е потенцијално поверојатно, кој се манифестира повеќе како континуиран тероризам низ целата земја отколку како организиран сепаратизам.
Цивилите во Америка се тешко вооружени
Треба да се запомни дека Соединетите Американски Држави се веројатно први во светот по бројот на огнено оружје во рацете на приватни лица.
Иако САД сочинуваат само 4% од светското население, тие поседуваат приближно 40% од огненото оружје во светот. Ова го покажуваат податоците на Small Arms Survey, независен истражувачки проект со седиште во Швајцарија.
Во САД има околу 393 милиони огнено оружје во приватна сопственост – повеќе од еден пиштол по глава на жител.
Во САД има повеќе пушки во цивилна сопственост отколку во другите 25 најголеми земји во светот заедно.
Само во 2020 година, во САД ржави беа купени повеќе пиштоли – скоро 23 милиони – отколку во која било друга година во историјата.
Оваа сеприсутност на оружје во САД, забележуваат Сајмон и Стивенсон, „го прави таканаречениот отпор без водачи, како што се залагаа теоретичарите на милицијата од крајот на дваесеттиот век и сега отелотворени од екстремната десница, сè поверојатен“.
Најжестоките бранители на правата за оружје се и оние кои сакаат нова граѓанска војна
Меѓу најжестоките бранители на правото на поседување оружје се оние кои велат дека сакаат нова граѓанска војна.
Сопственоста на оружје, исто така, ги мотивираше движењата на милициите во раните 1990-ти и одигра голема улога во мотивирањето на Тимоти Меквеј да го изврши бомбашкиот напад во Оклахома Сити во 1995 година, најсмртоносниот терористички напад на американска територија до 11 септември 2001 година.
Доколку САД избегнат вистинска граѓанска војна, не е тешко да се замисли серија мрачни сценарија со низа политички насилни дејства кои би ја дестабилизирале земјата, дополнително би ги зацврстиле постојните поделби и сериозно би ја предизвикале способноста на владата да ги заштити своите граѓани.
Во својата книга од 2023 година за ерозијата на демократските норми во Америка, тогашниот претседател на Советот за надворешни односи Ричард Хас ја покрена можноста САД да се соочат со верзија на долготрајната криза што ја доживеа Северна Ирска.
ИРА како пример
„Ако постои модел за тоа од што треба да се плашиме“, предупредува Хас, „тоа доаѓа од Северна Ирска и тридецениските борби што започнаа кон крајот на 1960-тите, во кои беа вклучени повеќе паравоени групи, полицајци и војници и резултираа со околу 3.600 мртви и остар пад на економијата“.
Водечките американски бели расисти, кои долго време се меѓу најистакнатите застапници на граѓанска војна и бунт, го наведоа примерот на Северна Ирска и нејзината водечка терористичка организација, Ирската републиканска армија (ИРА), како достојни за имитација.
„Наскоро нашата сопствена верзија ќе биде широко распространета“, напиша Роберт Мајлс, еден од првите водачи на насилното американско екстремно десничарско подземје, под нордиското кодно име „Фафнир“ на интернет форум во доцните 1980-ти. Шеми на операции на ИРА ќе се видат низ оваа земја. Наскоро Америка повторно ќе стане Ирска“.
Не може да се игнорира потенцијалот за напади
И покрај неспорните резултати од претседателските избори во 2020 година, апсењето на повеќе од 1.000 бунтовници кои учествуваа во нападот на американскиот Капитол на 6 јануари 2021 година, признавањето на вината или осудата во најмалку половина од тие случаи, заканата на крајно десничарскиот тероризам во Америка се уште е присутен.
Со оглед на долгото историско патување кое кулминираше со настаните на 6 јануари, континуираното ширење и сеприсутноста на теориите на заговор, како и растечкиот расизам, антисемитизам и ксенофобија кои влегоа во главниот тек на политичкиот и социјалниот дискурс во САД, заедно со лесно достапно оружје, потенцијалот за ново политички мотивирано насилство, вклучително и масовни пукања, напади на критична инфраструктура, бомбашки напади и други напади, не може да се отфрли или игнорира.