Глобалните воени трошоци достигнаа 2,718 милијарди долари во 2024 година, што е зголемување од 9,4 проценти во однос на 2023 година.
Воените трошоци на меѓународно ниво континуирано растат веќе десет години.
Но, никогаш од крајот на Студената војна не виделе толку силен пораст во рок од една година.
Ова се наведува во нов извештај објавен на 28 април од страна на Стокхолмскиот меѓународен институт за истражување на мирот (SIPRI).
Според извештајот, воените трошоци се зголемиле во сите региони во светот, при што повеќе од 100 земји потрошиле повеќе за својата војска отколку претходната година.
Зголемувањето во Европа и Блискиот Исток беше особено значајно – како резултат на војните во Украина и Појасот Газа.
Петте најголеми воени трошачи – САД, Кина, Русија, Германија и Индија – сочинуваат 60 проценти од глобалните трошоци, а заедно овие земји потрошија 1,635 милијарди долари.
Воените расходи се однесуваат на сите владини расходи за воени сили и активности, вклучувајќи плати и бенефиции, оперативни трошоци, набавка на оружје и опрема, изградба на воена инфраструктура, истражување и развој, администрација, команда и поддршка.
Германија се искачи на 4-то место на светската ранг-листа
Германија значително придонесе за развојот во Европа: во 2024 година, воените трошоци на Германија се зголемија трета година по ред.
Според SIPRI, тие изнесувале 88,5 милијарди американски долари, што е за 28 проценти повеќе во однос на претходната година.
Така, Германија сега е на четвртото место на листата на земји со највисоки воени трошоци – зад САД, Кина и Русија.
Во 2023 година, Германија сè уште беше на седмото место.
„За прв пат по повторното обединување, Германија е земјата со најголеми воени трошоци во Западна Европа“, нагласува истражувачот на SIPRI, Лоренцо Скаразато.
Ова може да се припише на посебен фонд од 100 милијарди евра за Бундесверот, кој беше одобрен во 2022 година.
Со тие пари, Германија подобро ја опремува својата недоволно опремена армија.
И тоа, според SIPRI, не е крај.
„Најновите политички одлуки во Германија и во многу други европски земји укажуваат дека Европа влезе во фаза на високи и растечки воени трошоци, кои веројатно ќе продолжат во догледна иднина“.
Раст на воените трошоци во Европа: Полска и Шведска го предводат патот
Многу други европски земји, исто така, значително ги зголемија своите воени трошоци во 2024 година.
Полска потроши 31 процент повеќе од претходната година, а сега инвестира 4,2 проценти од својот бруто домашен производ во одбрана.
Ова е највисоката вредност меѓу сите европски членки на НАТО.
Во 2024 година, годината на пристапување во НАТО, Шведска инвестираше 34 проценти повеќе од претходната година и потроши 12 милијарди американски долари за одбрана.
Обединетото Кралство, исто така, забележа зголемување на воените трошоци за 2,8 проценти, достигнувајќи 81,8 милијарди долари, што го прави шестиот најголем трошач на воени средства во светот.
А воените трошоци на Франција се зголемија за 6,1 процент, достигнувајќи 64,7 милијарди долари, што ја прави деветтиот најголем трошаџија.
Прво на сите, војната во Украина, која трае веќе три години, дополнително ги зголеми трошоците за одбрана во Европа.
Покрај трошоците за сопствените армии, многу пари отидоа и за воена помош на Украина – вкупно 60 милијарди американски долари.
Иако поголемиот дел од средствата доаѓаа од САД, помош обезбедија и европските земји – првенствено Германија со 7,7 милијарди американски долари.
Самата Украина имаше убедливо прва по воени трошоци во светот: тие изнесуваа 34 проценти од бруто домашниот производ (БДП) во 2024 година.
За споредба: во Германија минатата година тие изнесуваа нешто помалку од два проценти.
„Сите даночни приходи на Украина беа целосно искористени за воени трошоци во 2024 година, додека сите невоени социоекономски трошоци беа финансирани од странска помош“, се наведува во извештајот.
Русија минатата година инвестираше 149 милијарди долари во своите вооружени сили, што е зголемување од 38 проценти во однос на 2023 година.
САД и Кина ги зголемуваат воените трошоци и ги модернизираат своите нуклеарни арсенали
САД остануваат земјата со убедливо најголеми воени трошоци, кои дополнително се зголемија во 2024 година.
Инвестираа вкупно 997 милијарди американски долари во своите вооружени сили.
„Значителен дел од американскиот буџет за 2024 година беше наменет за модернизација на американските воени капацитети и американскиот нуклеарен арсенал, со цел да се одржи стратешка предност пред Русија и Кина“, се вели во анализата на SIPRI.
САД имаат повеќе од 5.000 нуклеарни боеви глави и инвестираат многу во постепена модернизација на својот арсенал.
И Кина го продолжи својот курс за воена модернизација во сите области до 2035 година – со буџет од 314 милијарди долари во 2024 година.
Подобрените воени капацитети вклучуваат, според SIPRI, „нови борбени авиони „стелт“, беспилотни летала (UAV) и беспилотни подводни возила“.
Исто така, во 2024 година, Кина продолжи брзо да го проширува својот нуклеарен арсенал.
Други земји во регионот, исто така, се вооружуваат.
На пример, Јапонија, чии воени трошоци во 2024 година се зголемија за 21 процент на 55,3 милијарди долари.
Ова е најголемото годишно зголемување во Јапонија од 1952 година.
Индија, петтиот најголем воен трошач во светот, потроши 86,1 милијарди долари во 2024 година – зголемување од 1,6 проценти, според извештајот на SIPRI.
Зголемување на воените трошоци на Блискиот Исток
На Блискиот Исток се издвојува Израел, кој во 2024 година ги зголеми своите воени трошоци за 65 проценти – на 46,5 милијарди долари.
Причината за ова беше ескалацијата на конфликтот со Хезболах, како и тековната војна во Појасот Газа.
Исто така, Либан, во овој контекст, повторно значително ги зголеми средствата за одбрана. Поради политичката и економската нестабилност во земјата, ова не беше случај во претходните години.
Минатата година, Саудиска Арабија беше најголемиот потрошувач на воени средства на Блискиот Исток и седмиот најголем во светот.
Нејзините воени трошоци се зголемија скромно за 1,5 проценти, достигнувајќи 80,3 милијарди долари.
Во меѓувреме, во Иран, воените трошоци се намалија за 10 проценти, или на 7,9 милијарди долари во 2024 година.
Овој пад се случи и покрај тоа што Техеран се вклучи во регионални конфликти и ги поддржува вооружените сојузници во регионот, според SIPRI.
СИПРИ вели дека меѓународните санкции значително ја ограничиле способноста на Иран да ги зголеми трошоците за одбрана.
Се додава дека ова е втора година по ред воена потрошувачка што се зголемува во пет географски региони во светот, што ги истакнува геополитичките тензии низ целиот свет.