Производството на нуклеарна енергија може да достигне нов рекорд оваа година и да ја подобри енергетската безбедност, но треба да се решат голем број прашања, како што се трошоците, пречекорувањата на буџетот и изворите на финансирање, оцени денеска Меѓународната агенција за енергија (ИЕА).
Во својот извештај „На пат кон нова ера на нуклеарна енергија“, ИЕА оцени дека новиот поттик за тоа се политиката, инвестициите и техничкиот напредок.
Како пример се наведуваат малите модуларни нуклеарни централи (SMR), за кои се вели дека се побрзи за изградба, поевтини и привлекуваат интерес од приватниот сектор.
SMRs би можеле да имаат капацитет од 80 GW до 2040 година, што би претставувало 10 отсто од вкупниот нуклеарен капацитет во светот, се вели во извештајот.
Нуклеарните централи, како втори по големина – по хидроелектраните, извор на електрична енергија со ниски емисии на штетни гасови; денес тие произведуваат помалку од десет отсто од вкупната електрична енергија во светот, се вели во извештајот на ИЕА, меѓувладина организација која со години е поборник за развој на нуклеарната енергија.
Во студијата се наведува дека повеќето нуклеарни централи во светот се во развиените економии, но многу се изградени пред неколку децении.
Сега, „глобалната карта на нуклеарната енергија се менува, а повеќето проекти се градат во Кина, што ќе ги загрози и САД и Европа во однос на нуклеарниот капацитет до 2030 година“, а „Русија е исто така главен играч во областа на нуклеарна технологија“, се наведува во извештајот.
Во светот се градат 63 нуклеарни централи, а од 52-те реактори чија изградба започна по 2017 година, 25 се градат со кинеска технологија, а 23 со руска технологија, покажуваат податоците на ИЕА.
Сите нуклеарни централи изградени од 2020 година или се уште се во изградба се базирани исклучиво на руска или кинеска технологија.
Извештајот покажува дека според тоа, производството и збогатувањето на ураниум за нуклеарно гориво е високо концентрирано географски.
Сега, повеќе од 99 отсто од капацитетот за збогатување ураниум е во четири земји снабдувачи, а Русија е најсилна во однос на капацитетот со учество од 40 отсто, изјави извршниот директор на ИЕА Фатих Бирол.
Тој оцени дека ваквиот исклучително концентриран пазар за нуклеарни технологии, производство на ураниум и збогатување претставува потенцијален ризик за иднината и ја подвлече потребата од поголема диверзификација на синџирите на снабдување.
„Денес е јасно дека силното враќање на нуклеарната енергија што ИЕА го предвиде пред неколку години е во тек“, рече Бирол.
Бирол рече дека во моментов низ светот се градат нови капацитети за повеќе од 70 GW, што е најмногу во последните 30 години и дека повеќе од 40 земји во светот одлучиле да го вклучат овој извор на енергија во своите енергетски системи.
Во светот работат вкупно 420 нуклеарни централи, а во изминатите пет години земјите ширум светот одлучија да го продолжат животниот век на повеќе од 60 електрани, се наведува во извештајот на агенцијата со седиште во Париз.
Во однос на учеството на електричната енергија од нуклеарната енергија во енергетскиот микс во светот во 2023 година, Франција беше на прво место, која добиваше 65 отсто од електричната енергија од нуклеарните централи.
Веднаш зад неа е Словачка, со нешто под 65 отсто, потоа Украина, Унгарија со околу 45 отсто, Финска, Белгија, Бугарија, Чешка, која е околу 40 отсто, Белорусија, Словенија и Швајцарија со 35 отсто. во 2023. потребите за електрична енергија ги задоволуваше од нуклеарна централа.
Во однос на инсталираниот нуклеарен капацитет во развиените земји, на крајот на 2023 година на прво место беа САД, а потоа следуваа Франција, Јапонија, Канада, Шпанија, Шведска и Обединетото Кралство. Далеку поголемиот дел од овие електрани се постари од 20 години, а многу се постари од 40 години.
Меѓу растечките економии, прва е Кина, чии нуклеарни централи се главно стари под 20 години, а потоа следат Русија, Украина, Индија, Обединетите Арапски Емирати, Пакистан и Бугарија.