Украинската агенција за нуклеарна енергија соопшти дека руските проектили оштетиле дел од огромната нуклеарна централа под контрола на Русија, во последниот од серијата инциденти што ги вознемириле властите ширум светот.
Немаше истекување на радијација, но украинската агенција Енергоатом соопшти дека единицата за азот-кислород и високонапонскиот далновод биле оштетени во електраната Запорожје, најголемата Европа, во југоисточна Украина.
Шефот на агенцијата за нуклеарна енергија на Обединетите нации, Рафаел Гроси, претходно предупреди дека централата е „тотално надвор од контрола“, додека официјални лица назначени од Русија ја обвинија Украина за претходното гранатирање.
„Секој принцип на нуклеарна безбедност е прекршен. Влогот е крајно сериозен и исклучително голем и опасен“, додаде Граси.
Еве што знаеме за ситуацијата во нуклеарната централа и колку таа може да биде потенцијално опасна.
Што се случува во нуклеарна централа?
Русија ја зазеде нуклеарната централа во Запорожје на почетокот на март, во втората недела од отворената инвазија.
Борбите меѓу украинските и руските сили дојдоа блиску до електраната, во близина на градот Енергодар, а една од зградите на централата се запали, што предизвика загриженост низ Европа.
Електраната има шест реактори за вода под притисок и неколку складишта за радиоактивен нуклеарен отпад.
Во тоа време, член на украинскиот персонал тврдеше дека централата била „директно гранатирана“ и дека еден од реакторите бил оштетен.
Пожарот во комплексот на крајот беше изгаснат, но по инцидентот беше свикана итна седница на Советот за безбедност на ОН, на која САД и Велика Британија го осудија гранатирањето на електраната.
Дури и Кина, земја која вообичаено ретко ја критикува Русија, изјави дека е загрижена за нуклеарната безбедност.
Русија одговори обвинувајќи ги „украинските саботери“ дека го подметнале пожарот.
Од средината на јули, загриженоста за безбедноста на електраната во Запорожје се зголеми кога руските сили беа обвинети дека отвориле оган од област во близина на централата.
Градоначалникот на Никопол, кој е под контрола на Украина, Александар Сајук, изјави за Њујорк Тајмс дека Русите редовно го гранатираат градот.
„Тие се кријат таму во електраната“, рече тој, „за да не можат да бидат нападнати“.
Украина се обиде да одговори со извршување насочени напади со таканаречените „камикази беспилотни летала“, но нејзините сили не можат да ги користат повеќецевните ракетни системи што неодамна ги добија од западните земји поради ризикот да погодат нуклеарни реактори.
Високиот директор на невладината организација Иницијатива против нуклеарната закана, Николас Рот, за Би-Би-Си на руски јазик изјави дека оваа ситуација е без преседан.
„Гледаме нешто што никогаш претходно не сме го виделе за време на воените операции“, вели тој.
„Русија користи нуклеарни постројки како штит.
Што е најлошото што може да се случи?
Најочигледниот ризик од удирање на еден од реакторите со школка или ракета е дека ќе се нанесе штета на еден од надворешните штитови.
Реакторите се дизајнирани да издржат одредено ниво на надворешен притисок или оштетување, но не и директен удар од боева муниција.
Ако обвивката или системот за ладење на реакторот се оштетат, речиси сигурно ќе има истекување на радијација.
Постои и ризик од нуклеарна или водородна експлозија.
„Доколку проектил погоди еден од реакторите, истекувањето на радијацијата што би следело ќе има последици за Европа, Крим и, се разбира, цела Украина“, рече Оља Кошарна, независен украински нуклеарен експерт.
Рускиот физичар Андреј Ожаровски, кој е специјализиран за безбедно отстранување на нуклеарниот отпад, објаснува дека доколку се случи инцидент во нуклеарната централа во Запорожје, тоа би предизвикало ослободување на огромна количина на радиоактивен цезиум-137, нуспроизвод на нуклеарна фисија позната по својата способност да патува низ воздухот на долги растојанија.
Ширењето на цезиум-137 би имало потенцијално катастрофални последици по здравјето на луѓето, а исто така може да предизвика контаминација на земјоделското земјиште, што ќе влијае на жетвата со години во иднината.
Во зависност од времето и правецот и јачината на ветрот, може да бидат зафатени уште подалечни земји.
Покрај реакторот, загрозени се и складиштата за нуклеарен отпад во електраната во Запорожје.
Доколку би биле погодени од ракета или граната, намерно или случајно, тоа би имало опасни последици, велат нуклеарните експерти.
Што може да направи меѓународната заедница?
Целта на нуклеарните централи е забранета со Женевската конвенција.
Според Протоколот 1 од Женевската конвенција од 1949 година, нападите на брани, насипи и нуклеарни централи се забранети доколку поплавите или радиоактивноста може да предизвикаат „тешки“ цивилни жртви.
Во исто време, нуклеарната централа може да стане легитимна цел на напад доколку се користи за воени, а не за цивилни цели, пишува ВВС во својата анализа.
Слични прописи важат за воени цели лоцирани во близина на опасна инфраструктура. Нападите на такви цели се обесхрабрени.
Украина побара од меѓународната заедница да го „затвори небото“ над нуклеарната централа Запорожје, што значи обезбедување противвоздушна одбрана што може да спречи каков било директен удар на централата.
Но, тоа веројатно нема да се случи бидејќи земјите кои ја поддржуваат Украина стравуваат дека Русија може да го протолкува како директно мешање во конфликтот.
Сите информации поврзани со најновите случувања со војната во Украина можете да ги прочитате ТУКА.