Чести и сеопфатни руски напади врз енергетската инфраструктура на Украина потонаа милиони луѓе во темнина, лишувајќи ги од топлина, електрична енергија и вода токму кога дојде зимата и температурите паднаа под нулата.
Многу украински и западни лидери побрзаа да ги осудат нападите како воени злосторства поради штетите што му се нанесени на цивилното население.
Сепак, нападите врз енергетските мрежи одамна се дел од војната.
Дали руската стратегија е кршење на меѓународното право?
Делови од електричната мрежа можат да бидат легитимни цели
Со одредени ограничувања, делови од електричната мрежа на една земја може да се сметаат за легитимни цели доколку се користат за напојување воени објекти, пишува Би-Би-Си.
Ова важи дури и ако целите имаат цивилна, но и воена цел, се додека уништувањето на објектот „овозможува неоспорна воена предност“.
Енергетската инфраструктура на Ирак беше нападната во 1991 година од американските сили, иако стратегијата беше дочекана со жестока осуда.
Силите на НАТО, исто така, ја нападнаа електричната мрежа во Србија во 1999 година.
Во двата случаи, цивилното население беше погодено од прекини на електрична енергија.
Всушност, понекогаш е подобро да се неутрализира воен објект со исклучување на неговата моќ, отколку директно да се таргетира со проектили или артилерија.
„Дали попрво би лишил дел од цивилното население од електрична енергија на ограничен период наместо да ризикувам да убивам цивили поради колатералните ефекти од употребата на кинетичко оружје? Да, мислам дека би сакал“, вели Мајкл Шмит, почесен професор на Американската поморска академија за Би-Би-Си.
Русија негира дека намерно гаѓала цивили и се обидува да ги оправда своите напади врз украинската инфраструктура како напади врз „украинскиот воен команден систем и поврзаните енергетски објекти“, како што е наведено во соопштението на руското Министерство за одбрана од 18 ноември.
Постојат ограничувања дури и кога предметот е легитимна цел
Сепак, дури и кога некој објект е легитимна воена цел, сè уште има ограничувања за тоа кога и како може да биде нападнат.
„Според меѓународното хуманитарно право, постои обврска да се избере цел или тактика што ќе предизвика помала штета на цивилите. Значи, помалку смрт и помалку повреди, но со постигнување воена предност“, рече др. Марија Вараки од британскиот Кралски колеџ за воени студии.
Смртта и повредите на цивилите предизвикани од напади врз воени цели не се нужно кршење на меѓународното право.
Но, мора да се примени принципот на пропорционалност, кој вели дека штетата на цивилите не смее да биде прекумерна во однос на стекнатата воена предност.
Завојуваните страни, исто така, мора постојано да се грижат да го поштедат цивилното население и цивилниот имот.
Во Украина, по нападите врз градовите во ноември, претседателот Володимир Зеленски рече дека 10 милиони луѓе останале без струја и дека половина од електричниот капацитет на земјата е исклучен.
Шест милиони луѓе сè уште беа без струја во четвртокот навечер.
„Тероризирањето цивили се смета за воено злосторство“
Во одреден момент, вели професорот Шмит, цивилното страдање е толку тешко што едноставно не можете да го повлечете чкрапалото.
Видот на предноста добиена со нападот е исто така фактор кога се размислува дали има повреда на меѓународното хуманитарно право.
„Деморализирањето и тероризирањето на луѓето не се смета за прифатлива воена предност“, објаснува др. Варакис. Всушност, вели таа, тоа е токму спротивното: „Тероризирањето цивили се смета за воено злосторство“.
Заедно со инсистирањето на Русија дека цели само на воени објекти, Кремљ навести дека има уште една причина за нападите – да го убеди Киев да преговара.
„Ова е последица на неподготвеноста на украинската страна да го реши проблемот, да започне преговори и нејзиното одбивање да бара заеднички јазик“, изјави портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков.
Напаѓачката сила може да се надева дека уништувањето на цивилна електрична мрежа ќе го намали непријателскиот морал, но тоа не е доволно за да се оправда напад според меѓународното право.
Мора да има и конкретна воена предност за нападот да се смета за легален.
„Главната мотивација на Русија е да го тероризира населението“
Самиот обем и размери на руските напади врз украинската инфраструктура тешко дека ќе се оправдаат на тој начин, вели проф. Шмит.
„Русија цели толку многу цели сега што е тешко да се оправдаат нападите со етикетирање на енергетската инфраструктура како воена цел“.
Како поранешен офицер за избор на мети на американските воздухопловни сили, проф. Шмит, исто така, се сомнева дека Русија целосно го проверува секој објект што ќе го нападне – уште еден услов на меѓународното хуманитарно право.
„Едноставно не можете да спроведувате операции со тој интензитет и таа фреквенција низ целата земја и да ја направите потребната проверка на целта“, објасни Шмит за Би-Би-Си.
Имајќи го тоа на ум, Шмит верува дека сега е прилично јасно дека главната мотивација на Русија, барем во некои напади, е да го тероризира цивилното население.
Без оглед на точната причина на Русија за таргетирање на електричната мрежа, др. Вараки вели дека досега не покажала дека сака да ја намали штетата предизвикана на цивилите:
„Може да се препознае општата шема дека руската армија не е особено загрижена за страдањата на цивилите“.
Шмит: Нивната тактика веројатно нема да функционира
До 28 ноември Русија погоди повеќе од 200 посебни цели поврзани со енергетската инфраструктура на Украина.
Милиони останаа без струја, а употребата на електрична енергија беше ограничена во десетина региони.
И покрај тоа, професорот Шмит вели дека руската тактика за деморализирање на населението веројатно нема да успее.
„Историски гледано, нема причина да се верува дека украинскиот морал ќе се скрши. Путин всушност ја зајакнува решителноста на Украинците да ја продолжат борбата. Ова е стратешка погрешна пресметка“, вели Шмит.
Дали Русија го прекрши меѓународното право?
Секој иден правен процес прво треба да размисли дали овој огромен број цели може да се сметаат за легитимни воени цели.
Дури и да е така, штетата направена врз цивилното население со нападот не треба да биде преголема во однос на конкретната предност.
А таа предност мора да биде од воена природа – тероризирањето на населението не е легитимна причина за напад.
Русија и Украина се потписници на Дополнителниот протокол и Женевската конвенција, кои дефинираат многу од овие правила.
Останува да се види дали Русија некогаш ќе мора да објасни како нејзините дејства се усогласени со тие правила.
Сите информации поврзани со најновите случувања со војната во Украина можете да ги прочитате ТУКА.