Иранците десет дена се на улица барајќи правда за смртта на Махса Амини, дваесет и двегодишната девојка која падна во кома по апсењето на тамошната т.н. морална полиција.
Во знак на протест, жените ширум светот ја шишаат косата, испраќајќи симболична порака до властите во Техеран.
Според иранскиот шеријатски закон, жените се обврзани да ја покриваат косата и да носат долга, широка облека.
Жените престапници може да се соочат со јавна опомена, парична казна или апсење.
Полицијата задолжена за одржување на моралот ја уапсила Махса Амини поради кршење на строги правила, а по апсењето паднала во кома и починала.
Властите ги негираат наводите што се појавија на социјалните мрежи дека била претепана, велејќи дека ѝ се слошило додека чекала да биде испрашувана со други притворенички.
Ова не ги задоволи многубројните демонстранти кои десет дена се на улица барајќи правда.
Во овие протести досега официјално животот го загубија 41 лице.
Медиумите снимија бројни снимки на кои жени се шишаат во знак на протест ширум светот.
За многу Иранки тоа е исклучително потресна форма на протест – косата е симбол на убавината на жената, која мора да се сокрие.
„Сакаме да им покажеме дека не ни е грижа за нивните стандарди, нивната дефиниција за убавина или како тие мислат дека треба да изгледаме“, рече Фаезех Афшан (36), ирански хемиски инженер кој живее во Болоња.
Сечење на косата во иранската литература
Во изјава за Си-Ен-Ен, Афшанова објаснува дека во иранската литература сечењето на косата е знак на жалост, а понекогаш и на протест.
„Ако треба да ја скратиме косата за да покажеме дека сме лути… ќе го направиме тоа“, вели тој.
Шахнама, едно од најважните персиски дела, е илјадагодишен еп за кралевите, кој се состои од речиси 60.000 стихови.
Во оваа епопеја, откако херојот Сијаваш е убиен, неговата сопруга и девојките кои ја придружуваат ја шишаат косата во знак на протест поради неправдата.
„Сечењето коса е древна персиска традиција, кога гневот е посилен од моќта на угнетувачот. Дојде моментот што го чекавме. Политика инспирирана од поезијата“, твитна велшкиот автор и преведувач Шара Аташи.
Ликовите прикажани во Шахнама „се во секојдневна употреба како симболи и архетипови“, рече таа, додавајќи дека песната помогнала во обликувањето на идентитетот на Иранците, Авганистанците и Таџикистанците илјадници години.
Овој обичај е забележан и во делата на други поети, а не е непознат ниту во другите култури.
Во епот за Гилгамеш, болката се изразува со сечење или вадење на косата. Бидејќи се работи за еп стар 3.500 години, се претпоставува дека влијаел и на персиската култура.
„Сечењето на косата е само по себе церемонија на жалост за подобро да се открие длабочината на страдањето поради загубата на саканата личност, а во денешен контекст е знак на протест против убиството на нашиот народ“, рече Аташиева.
Шима Бабеи, иранска активистка која живее во Белгија, вели дека била уапсена од иранската полиција за морал во 2018 година затоа што јавно го отстранила хиџабот во знак на протест.
И таа наведува дека фризурите имаат „историско значење“ за Иранците.
„Жените кои губат директен роднина понекогаш ја потстрижуваа косата како знак на тага и гнев, а за нас Махса беше сестра“, вели Шима Бабеи.
Припадник на моралната полиција даде изјава за Би-Би-Си
Еден член на моралната полиција даде интервју за Би-Би-Си под услов да остане анонимен.
„Ни рекоа дека причината за нашата работа е да ги заштитиме жените, бидејќи ако не се облекуваат соодветно, тоа може да ги испровоцира мажите, кои потоа би можеле да им наштетат“, рече тој.
Вели дека во тимот се шестмина, четворица мажи и две жени. Ги испраќаат на места каде има поголем сообраќај и бараат да се идентификуваат повеќе прекршители.
„Тоа е како да одиме на лов, а од нас се очекува да употребиме сила против нив во комбе. Знаете ли колку пати сум се расплакал поради тоа? Сакам да им кажам дека сум еден од нив. Повеќето од нас се обични војници кои минуваат низ задолжителна воена служба. Се чувствувам лошо“, рече тој.
Борбата на иранските власти против неправилното носење хиџаб започна кратко по Исламската револуција во 1979 година.
Санкциите за неносење хиџаб и строгоста со која се бореше прекршувањето на кодексот на облекување зависеа од тоа кој е на власт.
За време на актуелниот претседател Ебрахим Раиси, воведени се надзорни камери за да се изрекуваат парични казни за жените кои ги прекршуваат правилата и да се поканат на „консултации“ – затворска казна до која оди секој Иранец или жена што ќе се сомнева во носење хиџаб.
Овие нови ограничувања доведоа до нови апсења, но предизвикаа и бунт кај жените кои објавуваат фотографии и видеа на социјалните мрежи без хиџаб.
Ваквите потези се намножија по смртта на Махса Амини.