Насилните судири меѓу Палестинците и израелските безбедносни сили во џамијата Ал Акса во Ерусалим во текот на април и мај ја одразуваат нејзината важност како еден од најспорните делови на територијата во Светата земја, пишува Радио Слободна Европа.
Џамијата Ал Акса во Ерусалим е едно од најсветите места во исламот за муслиманите – третата најсвета џамија.
Првата е џамијата Ал Харам во Мека, во чиј внатрешен двор се наоѓа Табернакулот, централното свето место на сите муслимани.
Втората најважна е Пророчката џамија во Медина, бидејќи таму се наоѓа гробот на пророкот Мухамед.
Се верува дека џамијата, која може да прими 5.000 верници, е завршена на почетокот на осмиот век и е свртена кон Куполата на карпата, исламскиот храм со златна купола, кој е препознатлив симбол на Ерусалим.
Местото со децении е жешка точка на насилство меѓу Арапите и Евреите. Зошто?
Комплексот џамија Ал Акса се наоѓа во стариот град на Ерусалим. Израел го сметаше целиот град за свој главен град откако ја окупираше територијата на градот во 1967 година, иако овој потег никогаш не беше меѓународно признат.
Палестинците сметаат дека Источен Ерусалим е идниот главен град на нивната независна држава.
Се наоѓа на место кое е свето место во исламот, но и во јудаизмот и христијанството.
На оваа локација има две главни згради – куполата на карпата и џамијата Ал Акса.
Ал Акса значи и најоддалечена џамија, а се верува дека на тоа место за време на молитвата пророкот Мухамед се вознел на небото.
Понекогаш куполата на карпата, светилиштето и Ал Акса, џамијата, погрешно се сметаат за едно исто. Иако тие се дел од истото „Благородно светилиште“, тие се две различни градби со различна историја и намена.
Порано таму имало два големи еврејски храма, а сега е планината на храмот. Недалеку од таму се наоѓа Ѕидот на плачот, кој е единственото нешто што останало од старите храмови. Секоја година, милиони Евреи доаѓаат таму да се молат.
За Евреите, планината на храмот, Хар Хабајт на хебрејски, е најсветото место бидејќи таму имало два антички храма – првиот, според Библијата, бил изграден од кралот Соломон, а подоцна уништен од Вавилонците. Вториот храм бил стар речиси 600 години пред да биде уништен од Римјаните во првиот век.
Под чија контрола е џамијата Ал Акса?
Израел го зазеде Источен Ерусалим контролиран од Јордан, вклучувајќи го и Стариот град, за време на Арапско-израелската војна во 1967 година, а потоа го анектираше.
Според деликатниот статус кво аранжман, исламскиот вакуф финансиран од Јордан и контролиран продолжи да управува со џамијата Ал Акса и Куполата на карпата, како што беше со децении.
Специјалната улога беше потврдена во мировниот договор меѓу Јордан и Израел во 1994 година
Израелските безбедносни сили се уште се присутни на локацијата во координација со вакафот. На Евреите и на христијаните им е дозволено да доаѓаат, но за разлика од муслиманите, им е забрането да се молат според статус кво аранжманот.
Одредени ултраортодоксни еврејски групи бараат поголем пристап и контрола на локацијата за да ја вратат историската планина на храмот и да изградат трет храм.
Израелските власти, вклучително и премиерот Бенјамин Нетанјаху, рекоа дека немаат намера да го променат статус квото.
Но, некои израелски религиозни групи долго време бараат право да се молат на местото.
Кратка хроника на децениски тензии
Тензиите околу дискриминаторскиот третман на немуслиманите, како што го нарекуваат критичарите на статус кво, повремено ескалираа во насилство.
Во август 1969 година, австралискиот христијанин Денис Мајкл Рохан се обиде да ја запали џамијата Ал Акса, уништувајќи го историски значајниот и сложено врежан минбар или „подворец“ на Саладин, скапоцен пример на исламската уметност, пишува Кен Читвуд, новинар и предавач на Колеџот Конкордија во Њујорк.
Еден од најнасилните инциденти е наречен „црн понеделник“ кој се случи во 1990 година кога израелската полиција уби 20 Палестинци кои протестираа против обидот на еврејските активисти да постават камен-темелник за изградба на третиот храм во Ал Акса.
На 28 септември 2000 година, тогашниот лидер на израелската опозиција Ариел Шарон и делегација обезбедена од стотици израелски полицајци влегоа во периметарот на комплексот.
Ова предизвика протести и насилна репресија од страна на израелските власти, со повеќе жртви.
Многу муслимани ширум светот го сфатија ова како „сквернавење“ на светата џамија, а настанот помогна да се поттикне втората интифада, или палестинскиот бунт, против израелската окупација на палестинските територии.
Тензиите повторно достигнаа врв по нападот врз Јехуда Глик, контроверзниот десничарски рабин, есента 2014 година.
Како одговор, израелските власти го затворија пристапот до Ал Акса за прв пат од 1967 година.
Во март и април 2014 година, израелската полиција употреби солза гасни и шок-бомби врз Палестинците во Ал Акса, што предизвика негодување од меѓународната заедница.
Кризата избувна и во 2017 година, откако тројца арапско-израелски граѓани застрелаа и убија двајца израелски полицајци Друзи во комплексот.
Друзите се религиозна и етничка група од која повеќе од 125 илјади живеат во Израел. Воената служба е задолжителна за Евреите и Друзите, додека муслиманите и христијаните можат да волонтираат.
Израелските власти потоа го ограничија пристапот до локацијата и инсталираа детектори за метал и камери.
Арапскиот гнев поради воведените безбедносни мерки доведе до поголемо насилство и тензии со Јордан – имаше дипломатско посредништво на Соединетите Американски Држави – детекторите за метал беа отстранети.
Пристапот до Ал Акса за време на пандемијата беше особено тежок за трите милиони Палестинци кои живеат на окупираниот Западен Брег поради израелските контролни пунктови.
Во овој дел на Ерусалим им е дозволен влез само на Палестинци на одредена возраст – мажи 55 и жени на 50 и повеќе години.
Младите мора да аплицираат за дозволи издадени од израелските власти и им се дозволува пристап до џамијата само во петок кога се одржува молитвата џумма.
За Рамазан во 2021 година, израелските власти го ограничија пристапот до џамијата на 10.000 Палестинци од Западниот Брег и само на оние кои биле целосно вакцинирани со двете пропишани дози.