Чуден вид стакло што е пронајдено во 1933 година во либиската пустина можеби потекнува од метеорит, се вели во анализата на научничката Елизавета Ковалева, пишува Live Science, истакнувајќи дека сè одговара, освен кратерот, кој се уште го нема.
Големата песочна пустина зафаќа површина од околу 72.000 квадратни километри и ги поврзува Египет и Либија.
Доколку се најдете во неа, на одредено место, на југ од пустината, можете да забележите расфрлани парчиња жолто стакло по песокот.
Ова за прв пат беше опишано во научен труд во 1933 година и е познато како стакло на Либиската пустина.
Тој е ценет од собирачите на минерали поради неговата убавина, релативна реткост и мистеријата што го опкружува.
Привезок пронајден во гробницата на фараонот Тутанкамон содржи парче од ова стакло.
Природно формирани очила може да се најдат насекаде низ светот: има модлавити од кратерот Риес во Европа и тектити од Брегот на Слоновата Коска.
Но, ништо не е толку богато со силикон како стаклото од либиската пустина, ниту пак може да се најде во толку големи количини и грутки.
Потеклото на ова стакло е предмет на дебата меѓу научниците во последните 90 години.
Некои мислеа дека настанала во вулкани на Месечината, други дека настанала од удар на гром (фулгурити – стакло настанато од фузија на песок и почва погодена од гром).
Други теории велат дека тоа е резултат на седиментни или хидротермални процеси, дека е создаден од голема експлозија на метеорит во воздухот или дека потекнува од блискиот кратер на метеорит.
Сега, благодарение на напредната микроскопска технологија, научниците веруваат дека конечно имаат одговор.
Заедно со колегите од универзитетите и научните центри во Германија, Египет и Мароко, Ковалева го идентификуваше потеклото на стаклото од либиската пустина – тоа е формирано од удар на метеорит на површината на Земјата.
Космичките судири се примарни процеси во Сончевиот систем, бидејќи планетите и нивните сателити се судираат со астероиди и планетарни ембриони (исто така наречени планетизми). Таквите судири, исто така, помогнале да се создаде Земјата.
Во 1996 година, научниците утврдиле дека ова стакло е старо околу 29 милиони години, а подоцнежна студија утврдила дека оригиналниот материјал бил составен од кварцни зрна покриени со мешани глинени минерали и оксиди на железо и титаниум.
Подоцна откритијата отворија нови прашања, бидејќи стаклото е постаро од материјалот што може да се најде во соодветниот дел на Големата песочна пустина. Или поедноставно: овие материјали не постоеле на таа локација пред 29 милиони години.
За студијата на Ковалева, коавторот обезбедил две парчиња стакло, од локален жител кој ги нашол во регионот Ал Џаф во југоисточна Либија.
Примероците беа проучувани со помош на најновата техника за преносна електронска микроскопија (TEM), која овозможува да се видат ситни честички материјал, 20.000 пати помали од дебелината на лист хартија. Користејќи ја оваа техника, во ова стакло беа пронајдени ситни минерали – различни видови циркониум оксид (ZrO2).
Минералите се составени од хемиски елементи, чии атоми формираат правилни тридимензионални „пакети“.
Ковалева пишува дека треба да се замисли да се ставаат јајца или шишиња со сода на полиците на супермаркетите: слоевите наредени еден врз друг обезбедуваат најефикасно можно пакување.
На сличен начин, вели таа, атомите се распоредуваат во кристални решетки кои се единствени за секој минерал.
Минералите кои имаат ист хемиски состав, но различна атомска структура (различни начини на „пакување“ на атомите во кристалната решетка) се нарекуваат полиморфи.
Еден полиморф на ZrO2 пронајден во либиската пустина се нарекува кубен цирконија – вид кој се гледа во некои златари како замена за дијамант.
Овој минерал може да се формира само на високи температури помеѓу 2.250 и 2.700 степени Целзиусови.
Другиот полиморф на ZrO2 кој е проучуван е многу редок и се нарекува орто-II или OII. Се формира при многу висок притисок – на околу 130.000 атмосфери.
Овој факт беше доказ дека ударот на метеорит е причина за создавањето на ова стакло, бидејќи такви услови на Земјината кора може да се создадат само со удар на метеорит или експлозија на атомска бомба.
Ако сето ова е вистина, пишува Ковалева, кратерот што го остави метеоритот треба да биде некаде во близина.
Најблиските познати кратери наречени ГП и Оаза се со дијаметар од 2 и 18 километри, но се доста далеку од местото каде што е пронајдено стаклото.
Тие се премногу мали и премногу далеку за да бидат „родителски кратери“ на толку голема количина на ударно стакло, концентрирано на едно место.
Ковалева заклучува дека остануваат отворени многу прашања: каде е матичниот кратер, колку е голем, дали е покриен со песок…