Американскиот претседател Доналд Трамп е во посета на Саудиска Арабија, Катар и Обединетите Арапски Емирати.
Не можете да ги прескокнете Газа и Израел кога зборувате за политика, но секако е полесно да се зборува само за економијата.
Доналд Трамп верува дека им носи голем подарок на земјите од Арапскиот Полуостров: во својата намера да ги промени географските имиња (Мексиканскиот Залив, според него, треба да се нарекува Американски Залив), теснецот меѓу Арапскиот Полуостров и Иран, според мислењето на Трамп, повеќе не треба да се нарекува Персиски Залив, туку Арапски Залив, пишува Дојче Веле.
Земјите што Трамп ги посетува почнувајќи од овој вторник (13 мај) на неговото прво патување во странство откако се врати на функцијата, тој веќе ги посети во 2017 година, за време на неговиот прв мандат: Саудиска Арабија, Катар и Обединетите Арапски Емирати (ОАЕ).
– Признавам, сите тие самите веќе долго време бараат преименување на тој географски термин, но тоа дефинитивно не е најважното прашање за кое би можело да се дискутира. Секоја од трите земји – Саудиска Арабија, Катар и ОАЕ – е поврзана со политичките приоритети на Трамп“, вели Бурџу Озчелик од лондонскиот тинк-тенк „Ројал јунајтед сервисис институт“ (RUSI).
Според тоа, на Саудијците им се потребни странски директни инвестиции за да ги постигнат целите на нивната програма за економска модернизација „Визија 2030“ за ерата кога приходите од нафта ќе пресушат.
„Ријад не сака да ги пропушти можностите што ОАЕ си ги обезбеди со приклучувањето кон таканаречените договори на Абрахам“, објаснува Озчелик.
Станува збор за договори за нормализација на односите меѓу Израел и неколку арапски држави, склучени со посредство на САД.
Подалеку од нормализација со Израел
Израел и Саудиска Арабија веќе беа на работ на воспоставување дипломатски односи, но нападот на Хамас врз Израел на 7 октомври 2023 година и војната што следеше со десетици илјади жртви го прекинаа тој процес.
Договорот што САД го подготвуваа во тоа време всушност беше трилатерален: САД ѝ понудија на Саудиска Арабија безбедносни гаранции слични на оние во НАТО, како и поддршка за развојот на саудиската цивилна нуклеарна програма.
Не изгледа веројатно дека Трамп ќе може да се сретне со израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху во оваа пригода, а договорот меѓу Саудиска Арабија и Израел во моментов е подобро да не се споменува.
Саудијците постојано го условуваат таквиот договор со конкретни чекори кон воспоставување палестинска држава, за што Израел засега не сака да чуе, а Трамп исто така не е голем поборник на таквата перспектива. Но, тоа е основното барање на Ријад:
„Кралството не може да отстапи од својата црвена линија, што е кредибилен пат кон палестинска држава“, истакнува Озчелик.
Затоа од Вашингтон може да се чуе дека саудискиот министер за надворешни работи, принцот Фајсал бин Фархан, за време на неговите посети на Белата куќа во април, силно советувал Израел да не биде вклучен во агендата за време на посетата на Трамп на неговата земја.
Саудиска нуклеарна програма
„За да избегне непријатна ситуација, Саудиска Арабија става акцент на деловните прашања“, вели Емили Тасинато, експерт за регионот на Заливот во Европскиот совет за надворешни односи (ECFR).
Во исто време, постојат индикации дека Ријад и администрацијата на Трамп се обидуваат да ги унапредат другите аспекти на тогаш планираниот „мега-договор“ – независно од процесот на нормализирање на односите меѓу Саудиска Арабија и Израел.
Една од тие области на соработка се однесува на саудиската цивилна нуклеарна програма.
„Се чини дека Трамп сега е подготвен да зборува за тоа без да бара Саудиска Арабија да воспостави дипломатски односи со Израел“, вели Тасинато. „Вториот аспект е за одбраната – а тоа не бара договор со Израел.“
Санам Вакил од лондонскиот институт „Чатам Хаус“, исто така, верува дека конфликтот меѓу Израел и Газа веројатно ќе остане на втор план за време на посетата на Трамп.
„Арапските земји очекуваат поголем економски ангажман од посетата на Трамп. Покрај тоа, посетата ќе има за цел поттикнување на регионалната безбедносна соработка во рамките на состанокот на Советот за соработка на земјите од Заливот (GCC).“
Бизнисот пред политиката
„Ја гледам економијата како најважна тема на патувањето на Трамп на Арапскиот Полуостров“, вели Тасинато.
„Може да се очекува дека бројни претставници на американски компании од одбранбената индустрија ќе го придружуваат на патувањето“, додаде тој.
Дури и пред доаѓањето на Трамп, Ријад, Доха и Абу Даби најавија значајни американски инвестиции.
„Саудиското раководство се стреми кон инвестиции и партнерства со американски фирми и понуди трговски и инвестициски договори во вредност од 600 милијарди американски долари во текот на следните четири години.“
Истото важи и за ОАЕ.
„Тие планираат да инвестираат 1,4 трилиони долари (1,26 трилиони евра) во САД во текот на следните десет години, со акцент на вештачка интелигенција и полупроводничка инфраструктура“, додава Тасинато.
Покрај тоа, беа објавени неколку договори меѓу САД и земјите од Заливот за продажба на авиони и ракети.
Која е „големата вест“ за Трамп?
Трамп неодамна објави и „многу, многу голема вест“ за време на неговото патување на Блискиот Исток.
„Тоа ќе биде едно од најважните соопштенија во последниве години за една тема – многу важна тема“, рече Трамп без да образложува.
Оние кои се запознаени со ситуацијата таму тешко знаат што би можело да биде „многу, многу големата вест“ за овој американски претседател: таа евентуално би можела да биде поврзана со заложниците што сè уште ги држи Хамас во Газа, но и со некаков вид на договор со Иран.
Според најновите вести, САД сега се закануваат со нови санкции против Техеран, што значи дека преговорите за нуклеарната програма на Иран се во застој.
Но, можеби Техеран бил услужлив и можел да влијае врз милицијата Хути во Јемен, која и онака зависи од Иран, да престане да напаѓа бродови во Црвеното Море.