Екстремните временски услови што ги засегаат Европа и Централна Азија повеќе не се само климатски проблем, туку и сериозен проблем со јавното здравје, предупреди Паневропската комисија за клима и здравје во отворено писмо упатено до владите и здравствените власти на 53-те земји-членки на европскиот регион на Светската здравствена организација.
Комисијата наведува дека европскиот регион доживува сè почести, интензивни и смртоносни топлотни бранови.
Последиците често се скриени во статистиката под причини како што се срцеви удари и мозочни удари или респираторни проблеми, но причината, велат тие, е јасна.
Постарите лица, лицата со попреченост, бремените жени, малите деца, странските работници и оние што живеат во лошо изолирани станови се особено изложени на ризик.
Смртните случаи поврзани со топлината се зголемија за 30 проценти во последните две децении, а само во 2022 и 2023 година, повеќе од 100.000 смртни случаи поврзани со топлината се регистрирани во 35 европски земји.
Јуни 2025 година беше најжешкиот месец досега регистриран во Западна Европа, а два силни топлотни бранови пристигнаа пред врвот на летото.
Климатските промени, предупредуваат тие, шират и болести кои некогаш биле ретки – случаите на локално пренослив вирус на денга во ЕУ/ЕЕА се зголемиле за 368 проценти помеѓу 2022 и 2024 година.
Топлотните бранови предизвикуваат ненадејно зголемување на приемите на пациенти, особено на оние со кардиоваскуларни, респираторни и бубрежни проблеми.
Менталното здравје е исто така засегнато – спиењето е полошо, анксиозноста се зголемува, а когнитивните функции ослабуваат.
Лицата со ментални болести се особено ранливи бидејќи некои лекови го отежнуваат регулирањето на телесната температура.
Во исто време, здравствените работници се изложени на исцрпеност и прегревање, а системите за ладење и ИТ инфраструктурата во болниците честопати не успеваат.
Комисијата нагласува дека акционите планови во случај на екстремна топлина спасуваат животи и дека тие треба итно да се спроведат, а не само за неколку години.
Загадувањето на воздухот годишно предизвикува повеќе од половина милион предвремени смртни случаи во европскиот регион, главно поради согорувањето на фосилни горива.
Намалувањето на емисиите значи почист воздух и помалку смртни случаи – повеќе од 5 милиони животи би можеле да бидат спасени на глобално ниво.
Зголемувањето на зелените површини во градовите ја намалува изложеноста на топлина, го подобрува менталното здравје и ги намалува сметките за енергија.
Се проценува дека зголемувањето на урбаното зеленило за 30 проценти би можело да ги намали смртните случаи предизвикани од топлина до 40 проценти.
Комисијата вели дека ваквите мерки се паметни инвестиции и повикува на редефинирање на економските индикатори за успех, така што здравјето, благосостојбата, праведноста и одржливоста ќе бидат во центарот.
„Не можеме да го аутсорсираме здравјето – ниту нашето, ниту здравјето на планетата. И двете се непроценливи и двете се во опасност“, се вели во писмото потпишано од 14 членови на Комисијата, вклучувајќи поранешни премиери, министри и водечки меѓународни експерти, објавува Index.hr.
Паневропската комисија ја свика регионалниот директор на СЗО за Европа, д-р Ханс Хенри П. Клуге, со цел да ги собере експертите за клима и здравје од целиот регион за да предложат смели решенија.
Писмото го потпишаа:
Катрин Јакобсдотир, поранешна премиерка на Исланд, претседателка на Паневропската комисија за клима и здравје
Ендру Хејнс, главен научен советник
Мајлинда Брегу, поранешна генерална секретарка на Советот за регионална соработка
Ханс Бруининкс, поранешна извршна директорка на Европската агенција за животна средина
Сандрин Диксон-Деклев, почесна претседателка на Римскиот клуб, извршен претседателка на Earth4All
Омнија Ел Омрани, стипендистка за климатски промени и здравствена политика, Империјал колеџ Лондон
Енрико Џованини, поранешна министерка за инфраструктура и одржлива мобилност, Италија
Хатуна Гогаладзе, поранешна министерка за животна средина и природни ресурси, Грузија
Кони Хедегард, поранешна комесарка на ЕУ за климатски акции
Ернст Кајперс, поранешна министерка за здравство, социјална грижа и спорт, Холандија
Карл Лаутербах, поранешна министерка за здравство, Германија
Султан Рахимзода, претседател на Државниот одбор за инвестиции и управување со државен имот, Таџикистан
Хуља Ширин, вонреден професорка, Универзитет за здравствени науки, Турција