Последниот ваков случај што го привлече вниманието на јавноста ги потресе САД. Најголемата американска компанија за трансфер на рафинирана нафта во таа земја „Колонијален гасовод“ ги прекина сите активности пред околу една и пол недела поради хакерски упад. Ова доведе до недостиг на гориво и предизвика паника низ цела Америка, каде што луѓето чекаа со часови на бензински пумпи и се снабдуваа со нафтени деривати.
Во меѓувреме, компанијата наводно платила откуп во износ од 75 биткоини, односно пет милиони долари на одговорната хакерска група „Дарксајд“, па дистрибутивните капацитети биле обновени. Иако сите системи беа рестартирани пред скоро една недела, во некои американски држави, сè уште нема гориво на бензинските пумпи.
Дигитализација – меч со две острици
Уредник на интернет портал, Зоран Станојевиќ, потсетува дека претходно имало ситуации кога хакери провалиле во систем и го блокирале, а потоа побарале откуп во замена за пристап. Сепак, тој посочува дека во текот на изминатите години, а особено во 2020 година, начинот на работа на хакерите во голема мера се забрза и дека нивните вештини започнале да се изнајмуваат – тие прават софтвер за пробив во системот, а некој друг ги напаѓа и уценува жртвите.
„Тие работи драматично се подобрија исто како што се подобри дигиталното општество. Самиот начин на упад, кражба, уцена е сосема поинаков отколку што беше пред пет или шест години. Во исто време, одбранбените системи и свеста за потребата да се браниме не пораснаа толку многу. Во овој случај, хакерите изнајмиле софтвер што некој го користел за заклучување на системот „Колонијален гасовод“ “, изјави Станојевиќ за Спутник.
Социологот д-р Зоран Стојиљковиќ, професор на Факултетот за политички науки, нагласува дека дигиталното време донело огромен притисок врз приватноста и безбедноста на системот и голема потреба за самообразование.
„Тоа е како да трчате околу сè помалку столици. Секој пат кога ќе треба да излезете со дополнителна заштита за да не бидат „хакирани“ овие податоци и да бидете се повеќе внимателни за да ја заштитите вашата анонимност, а од друга страна, мора да исклучите некои работи доколку сакате заштити ја твојата приватност. Тоа страшно ги менува нашите животи, што особено не ги забележуваме “, забележува Стојиљковиќ.
Тој додава дека општеството станало зависно од дигитализацијата и е многу чувствително во овој поглед:
„Со систематско напаѓање и блокирање на мрежите на министерства, можете да ги извадите од системот. Посебна приказна е дека можете да создадете хаос на пазарите. Треба да се едуцираме, да ја заштитиме приватноста и да воведеме некаков вид на контрола, од работниот процес и работничките права, до заштитата на многу чувствителните системи и нивните мрежи “.
Подигање на свеста за заштита
Станојевиќ посочува дека луѓето и компаниите во дигиталниот свет се загрозени колку што се изложиле на тој свет и обично, како што вели, ниту поединци ниту компании не се штитат доволно на Интернет.
„Заклучокот е дека луѓето треба посериозно да размислат за тоа како да се заштитат. Тоа е најважната работа. Компаниите мора да имаат многу поразвиени системи и за „бекап“ и за автентикација, така што не може да се внесува толку лесно. „Ќе имаме се повеќе примери за нашите податоци и нашиот компјутер или воопшто мобилниот телефон се ужасно загрозени во иднина, ако не ги заштитиме на доволно добар начин“, забележува Станојевиќ.
Тој предлага две мерки за заштита на податоците од хакерски напади: редовна „резервна копија“, т.е. складирање на податоци на диск што не е поврзан со системот во кој обично работиме и кој го нема на Интернет и периодично ажурирање на лозинки и системи за заштита од сајбер напади.
Лош сигнал за компаниите, и добар за хакерите
Станојевиќ, исто така, посочува дека во случајот на „Колонијален гасовод“, нервозата во компанијата била поголема од потребата да им се „покажат заби“ на хакерите, но тој исто така потсетува дека таа компанија не е прва што им попуштила на условите на сајбер-напаѓачи.
„Сигналот е лош, затоа што вели дека се исплати да се биде криминалец, дека се исплати да се биде хакер, и бидејќи оние што го прават тоа се многу ретко фатени, тоа е вознемирувачко. Апсолутно сите ќе кажат дека нема потреба да се плаќа откуп, бидејќи тоа само ги стимулира и охрабрува криминалците да продолжат со таа деловна активност. Но, ако некој е очаен, работата страда и постои опасност, како и во Америка, прашањето да стане уште посериозно, тогаш се чини дека пет милиони долари се мала цена за несреќата што ги снајде “, заклучува Станојевиќ.
На напаѓачите им помагаат особено крипто-валутите, кои е скоро невозможно да се поврзат со личност во дигиталниот свет, па безбедносните служби имаат големи потешкотии во идентификувањето на сајбер-напаѓачите, односно уцените.
