Спејс шатл „Челинџер“ – катастрофата што ја вознемири Америка

Сподели со своите пријатели

Пред триесет и шест години, спејс шатлот Челинџер експлодираше нешто повеќе од една минута по полетувањето, при што загинаа сите седум членови на екипажот.

Loading...

Тоа беше и трагедија и навистина шокантен настан, чии последици се чувствуваат и денес.

Се се случило за седумдесет и три секунди.

Милиони луѓе ширум светот го гледале лансирањето на вселенскиот шатл на НАСА на 28 јануари 1986 година.

Но, кога коментаторот замолкна и трагата на издувните гасови почна да се навива на небото, стана очигледно дека нешто тргнало ужасно наопаку со мисијата на Челинџер.

Шатлот брзо исчезнал во експлозијата, заедно со сите седум членови на екипажот.

Летот бил одложуван неколку дена поради ледените температури.

Истрагата заклучила дека врската на ракетниот засилувач се расипал поради лош дизајн, кој не можел да ги издржи студените временски услови и други фактори.

Loading...

Тоа било прв пат САД да загубат астронаути за време на вселенски лет и тоа бил огромен удар за оваа земја.

Национална тага

Соединетите Американски Држави биле горди што можеле да испратат вселенски шатл со екипаж во орбитата и од 1981 до 1986 година успешно ги лансирале Space Transport Systems (STS) повеќе од 20 пати од својот центар во Кејп Канаверал.

Оттаму започнало судбоносното патување на Челинџер.

Луѓе од целиот свет гледале како се одвиваат шокантните настани.

Брајан Балард, кој тогаш имал 16 години, гледал сè од прва рака од палубата за набљудување.

„Отпрвин мислев дека се одвои во вистинско време, но потоа ги слушнав ехото на огромна експлозија“, се сеќава тој.

„Сите беа збунети околу тоа што се случи. Бев зашеметен. Сè уште бев оптимист и мислев дека може да има некаков резервен план“.

Loading...

„Ми требаше време да сфатам дека не се враќаат“, вели тој.

Балард бил во Флорида за да известува за полетувањето на шатлот за неговиот училишен весник Кримсон.

Тој бил испратен таму затоа што една од професорките од неговото училиште, Криста Мекалиф, била во Челинџер, надевајќи се дека ќе стане првиот учител што ќе полета во вселената.

Мекаулиф, кој предавал во средното училиште Конкорд во Њу Хемпшир, бил избран за победник на програмата на НАСА „Учител во вселената“.

Целта на програмата, претставена од претседателот Реган во 1986 година, била да се поттикне интересот за вселенско и научно образование и да се одржат некои часови надвор од шатлот.

„Бевме возбудени поради можноста да ги ангажираме нашите студенти за вселенски активности за да можеме да имаме часови од вселената. Навистина мислевме дека еднаш наставникот ќе патува во вселената – кој знае кој ќе биде следниот“, рече Ден Барстоу, кој предавал во училиште во Хертфорд, Конектикат во 1986 година.

Вселенско образование

Затоа толку многу училишта се заинтересирале да ги следат Предизвикувачите.

Loading...

Снимката од неговото лансирање била емитувана во стотици училници за да можат децата да ја гледаат.

„Целото училиште следеше што се случува во аудиториумот“, се сеќава Барстоу. „Сите го прекинавме она што го правиме и обрнувавме внимание“.

За Барстоу, плановите да му оддадат почит на патувањето во вселената брзо станале мрачни, додека многу од неговите студенти останале без зборови од шок по она што го виделе.

Лансирањето на шатлот било светилник за многу луѓе ширум светот и предизвикало оптимизам за науката, па загубата на Челинџер била и национална катастрофа и удар за целата вселенска програма.

Ова не била прва американска вселенска трагедија – сите тројца членови на екипажот Аполо 1 загинале кога командниот модул се запалил во 1967 година.

Но, она што ја направило несреќата на Челинџер толку поинаква е тоа што се случило на телевизија за сите да можат убаво да ја видат.

Loading...

Пресвртна точка

„Луѓето се чувствуваа како да присуствуваат од прва рака“, рече Валери Нил, кустос во Националниот музеј за воздух и вселена на Смитсонијан.

„Американците особено се навикнаа на успех во вселената, со сите слетувања на Месечината и враќањето на Аполо 13 – никогаш не сме имале видлив неуспех во нашата вселенска програма.

Тоа чувство на неуспех беше засилено со фактот што „обичната“ Американка која беше избрана да предава од вселената никогаш не успеа да го оствари својот сон.

„Тагата што владееше за седумте астронаути беше измешана со чувство на тага поради тешкиот удар што му беше нанесен на вселенското образование“, вели Ден Барстоу.

Loading...

За да се осигура дека ова наследство не е целосно изгубено, семејствата на оние кои ги загубија животите го основаа Челинџер Центарот за вселенско научно образование – управуван од Барстоу – и продолжува да го поттикнува интересот за патување во вселената.

За многу деца кои го гледале овој настан, катастрофата на Челинџер била пресвртница.

Марк Аделман тогаш имал седум години.

„Се сеќавам дека влегов во училницата и сите викаа: „Спејс шатлот експлодираше, спејс шатлот експлодираше“.

Во неговото училиште тоа било особено важно бидејќи еден од нивните учители се пријавил за програмата „Учител во вселената“.

Loading...

„За многу деца, тоа беше прв пат нешто со што можеа да се идентификуваат директно да влијае на нивните животи.

„Бев изненаден кога сфатив дека лесно може да биде учител од нашето училиште“, се сеќава тој.

Аделман се сеќава на тоа како моментот кога Американците се „разбудиле“, споредувајќи го со други големи трагедии како што е 11 септември во неговото влијание врз обединувањето на народот.

Тоа чувство на национална тага најдобро го сумираше претседателот Реган, кој го откажа планираниот говор за состојбата на нацијата, за да и се обрати на нацијата за трагедијата, па дури и конкретно ги спомна децата погодени од неа.

„Знаеме како да ја споделиме оваа болка со сите луѓе во оваа земја. Ова е вистинска национална загуба“, рече тој гледајќи директно во камерата.

„Сето тоа е дел од процесот на истражување и откривање. Сето тоа е дел од ризикувањето и проширувањето на човечкиот хоризонт.

Loading...

„Иднината не им припаѓа на плашливите; им припаѓа на храбрите“.

Премногу самозадоволни?

Претседателот ги спомна претходните истражувачи како Френсис Дрејк, кога рече дека и тој ја платил најголемата цена за својата храброст.

Тоа беше порака за која многу коментатори рекоа дека најдобро го сумира националното чувство на неверување дека патувањето во вселената може да биде неуспешно.

„Како земја, мислам дека станавме малку огорчени за вселенските патувања и малку премногу самозадоволни. Оваа несреќа нѐ шокираше и нѐ натера да признаеме дека сè уште има ризици и опасности“, вели Нил.

Loading...

Еден од најголемите исходи на трагедијата беше препораката дека НАСА мора да има посилна безбедносна организација, вели таа.

Во септември 1988 година, НАСА ги продолжи своите мисии на шатл со лансирање на Дискавери.

Но, во 2003 година, трагедијата повторно се случи кога шатлот Колумбија експлодираше над Тексас, при што загинаа сите седум членови на екипажот.

Две години подоцна, претседателот Буш објави дека ја прекинува програмата за спејс шатл. Целиот возен парк се пензионираше во 2011 година.

„Нашата улога во вселената е составен дел на американскиот идентитет, а фактот дека бевме пионери во вселената само го потврдува тоа“, вели Нил.

Катастрофата на Челинџер секогаш ќе служи како потсетник на моментот кога тој елемент на националниот идентитет претрпе тежок удар.