Словенија ќе ја добие првата жена претседател..?!

Сподели со своите пријатели

Пишува: м-р Слободан ТОМИЌ

Loading...

2022 година за Словенија е прогласена за „супер изборна година“, во која веќе се одржани парламентарни избори, а потоа претседателски и локални, избори за Државниот совет и три референдуми.

Претседателските избори се одвиваат во атмосфера на убедлива победа на Движењето за слобода и Роберт Голоб на априлските парламентарни избори и тектонски промени на словенечката политичка сцена. По изборите беше назначена нова словенечка влада на премиерот Роберт Голоб, во која коалициони партнери се Движењето за слобода , Социјалдемократите и Левицата.

Во првиот круг од изборите за претседател на Република Словенија, кој ќе се одржи на 23 октомври 2022 година, ќе се натпреваруваат пет кандидати и две кандидатки. Словенија ќе го добие својот петти демократски избран претседател од прогласувањето на независноста во 1991 година. На таа позиција досега беа Милан Кучан (два мандата), Јанез Дрновшек, Данило Турк и Борут Пахор (два мандата). Можниот втор круг од изборите ќе се одржи на 13 ноември 2022 година.

Во првиот круг од изборите се натпреваруваат седум кандидати: 1. Милан Брглез (Движење Слобода – Социјалдемократи), 2. Анже Логар (независен кандидат со поддршка на Словенечката демократска партија – СДС), 3. Јанез Циглер Краљ (Нова Словенија – Демохристијани), 4. Миха Кордиш (лево), 5. Наташа Пирц Мусар (Независен кандидат), 6. Владимир Пребилиќ (Независен кандидат) и 7. Сабина Сенчар (Партија Ресни.ца).

Вкупниот број на избирачи со право на глас на денот на изборите е 1.696.893. Избирачка единица е територијата на Република Словенија.

Словенија мора да си постави нови цели

Настаните во земјата и во светот, особено по пандемијата Ковид-19 и украинската криза, имаа силно влијание врз ситуацијата во Словенија. Словенија не е имуна на се поголемата корупција во ЕУ, поради која, според некои проценки, годишно исчезнуваат околу 200 милијарди евра. Борбата против криминалот и корупцијата и многу потребните реформи беа посебен предизвик за словенечката држава во последните години.

Loading...

Во 2004 година Словенија стана полноправна членка на НАТО и ЕУ, еврозоната во 2010 година, стана членка на ОЕЦД и е членка на многу други меѓународни организации. Таа беше и непостојана членка на Советот за безбедност на ОН (2012-2013). Таа двапати претседаваше со Советот на ЕУ. Во моментов се натпреварува за непостојано членство во Советот за безбедност на ОН (2024-2025) заедно со својот ривал Белорусија.

Кога се постигнаа планираните цели, словенечкиот политички врв немаше нови. Политичките елити беа исцрпени и не беа подготвени да направат ништо визионерско или големо. Искуството од словенечкото членство во ЕУ не е единствено. Членството во ЕУ не е цел само по себе и не се користи доволно во корист на словенските национални интереси, како што тоа го прават, на пример, Полска, Чешка, Словачка и некои други понови членки на ЕУ.

Словенија во 2004 година беше на самиот врв меѓу десетте нови членки на ЕУ, а сега е на средината на ова рангирање. Ќе биде неопходно да се подобри деловното опкружување за странски инвестиции. Со постоечките законски решенија и стимулации, Словенија не е атрактивна деловна средина, особено за странски инвестиции. Ќе треба да се обезбеди подобра, посигурна и подобра иднина за Словенија и нејзината помлада генерација, која во се поголем број ја напушта земјата од економски причини.

Земјата е силно политички поларизирана и се уште се води жестока борба меѓу т.н силата на континуитетот (поранешни комунисти) симболизирана од првиот претседател на Словенија, Милан Кучан, и силата на словенечката пролет, симболизирана од поранешниот премиер и претседател на Словенечката демократска партија Јанез Јанша. Задачата на премиерот Роберт Голоб е да стави крај на историската политичка поларизација во земјата и да создаде општество на консензус кога станува збор за клучните прашања за иднината. Во периодот на просперитет и високиот економски раст, политичката поларизација не предизвика големи главоболки за најуспешната држава на просторот на поранешна СФР Југославија. Проблемите настанаа со економската криза и рецесијата во европската и светската економија. Кризата ги покажа сите грешки кои Словенија ги направи по осамостојувањето, особено во процесот на приватизација на поранешниот општествен (државен) имот. Ако земјата сака да продолжи да се развива забрзано, неопходно е да се елиминираат внатрешните тензии и да се уредат односите со соседите.

Преовладува мислењето дека Словенија треба да си постави нови цели и покрај тоа што е членка на ЕУ. Тоа е задача на актуелната влада на Роберт Голоб. Повторувањето на фразите дека државата генерално ќе ја следи политиката на ЕУ или официјален Брисел укажува на отсуство на јасна визија, инвентивност и посветеност кон иднината. Геополитичките промени и воспоставувањето нов светски поредок налагаат Словенија да бара свои решенија и да ги реализира сопствените интереси. Словенија мора да ја зајакне својата позиција во ЕУ и другите организации чиј член е, мора да развие силни билатерални односи надвор од ЕУ, да стапи во партнерства и да бара нови пазари таму каде што досега не била или била премногу мала.

Дали Словенија е управувана од неформални центри на моќ?

Консолидација на државата и справување со енергетската и прехранбената криза се приоритетните задачи на Владата на Роберт Голоб, која во исто време треба да ги надмине децениските тензии и борби на клучните актери во државата. Неформалните и паралелните центри на моќ, кои се формираа и ефективно управуваа со државата од позадина, беа проблем за секоја влада која сакаше да дејствува транспарентно и во јавен интерес, а се уште е активна. Според аналитичарите, овие центри на моќ, заедно со лобијата, сè уште имаат најголема контрола врз словенската држава. Ова беше најизразено за време на владата на премиерката Мира Церар .

Аналитичарите предупредуваат дека Словенија се уште е под влијание на неформални центри на моќ и паралелни структури. Таа направи клучна стратешка грешка кога дозволи да биде под влијание на поединци од политичка позадина. Словенија во изминатите неколку години стана најизолирана од сите земји во регионот во однос на САД, иако заслугите и поддршката на САД беа пресудни за создавање независна и независна словенска држава. Засега никој не презел одговорност за ваквата ситуација.

Loading...

Влијанието на неформалните центри на моќ е највидливо во исчезнувањето на милиони пари на државните и даночните обврзници. Како учебник и илустративен пример, работењето на Друштвото за управување со побарувањата (ДУТБ), (DUTB) неофицијално наречено „слаба банка“, кое немаше соодветно развиени критериуми и модели за реструктуирање на компанијата. Така, беше предложен стечај за најголем дел од фирмите кои преминаа во сопственост на (ДУТБ), што беше веќе дефинирано со постојната законска регулатива, па во таа смисла формирањето на (ДУТБ) (DUTB) не беше потребно. Оттука, профитери од формирањето на (ДУТБ) се банките кои се ослободија од побарувањата од компаниите и значително ги (DUTB) подобрија билансите и деловните резултати, како и презадолжените фирми (тајкуни). Тие се ослободуваат од долгови, а потоа поради нетранспарентност на процедурите и лични врски со (ДУТБ), преку трети (странски) лица/адвокатски фирми/„неповрзани“ фирми ги преземаат или дури изнајмуваат „нивните“ фирми или многу евтино купуваат од побарувањата пренесени на (ДУТБ) . (DUTB)

Аналитичарите сметаат дека по осамостојувањето на Словенија дел од општествената елита ја ограбила и ја исцрпувала државата, а преку (ДУТБ) државата се ограбила самата себе.

Девалвирана функцијата на претседателот на државата

За време на претседателствувањето на актуелниот претседател на Република Словенија, Борут Пахор, функцијата претседател беше девалвирана и поткопана. Првиот претседател Милан Кучан се смета за пример меѓу претседателите.

Претседателот на државата треба да биде морален авторитет, но претседателот Пахор и порача на словенечката јавност дека не се смета себеси за морален авторитет. Значи, сите претседателски кандидати ветуваат дека ќе бидат морален авторитет, но кандидатите мора да им покажат на граѓаните или гласачите дека навистина го заслужуваат тоа. Борут Пахор во неколку наврати изјави дека претседателот не е друг премиер, што е точно, но тој има други лостови врз основа на кои може многу активно да се вклучи во општествениот живот и на тој начин да придонесе во потрагата по соодветни решенија, особено за повеќе важни прашања.

Ако го разбереме моралниот авторитет на поединецот на поедноставен начин како личност која заедницата ја оценува како доверлива за донесување правилни и добри одлуки, секако не е добро поединецот, па дури и претседателот на државата, да суди. самиот како морален авторитет. Самиот „префикс на моралот“ е уништен од фактот што човекот си го припишува – тоа мора да го наведат другите. Исто така, не доликува на претседателот на државата да се „откажува“ од својот морален авторитет. На крајот на краиштата, граѓаните веројатно очекуваат нивниот претседател да биде, до одреден степен (колку што е можно) морален авторитет. Негирајќи си морален авторитет, тој се деградира себеси и функцијата што ја застапува, иако неговата (можеби дури и благородна) намера е да се појави што попопуларно, а не возвишено.

Дали носителот на функцијата е морален авторитет може да проценат различни истакнати поединци или групи кои го обликуваат јавното мислење, медиумите итн. Вистинската сила на неговиот морален авторитет доаѓа од почитувањето на неговите изјави и предлози од граѓаните. За ова мора да бидат свесни и претседателските кандидати. Едно е да ветуваш дека ќе бидеш морален авторитет, а друго е да бидеш навистина таков за време на твојот мандат. Одлуките за тоа кога да се изјасни за претседател на државата не се секогаш најлесни, но претседателот треба да ги изнесе своите ставови, својот став за некоја работа, дури и ако му замерува на одредена група избирачи.

Од претседателот се очекува да биде помалку популист, достоинствен и да биде пример за другите. Почитувањето на човековите права и основните слободи е важно достигнување на современата правна држава, а претседателот на републиката како „бранител“ на уставниот поредок треба да брани и позиции кои мнозинството не ги сака, но се правилни, постоењето и развојот на државата се заснова на почитување на човековите права и основните слободи.

Loading...

Очекувањата на гласачите се дека претседателот е над партиската политика и дека не се вклучува во партиската политика и дека не и се додворува на власта, а со тоа ја губи довербата кај гласачите. По правило, претседателот Пахор суштински не се мешал во ниту една важна работа, туку главно бил набљудувач или следбеник на настаните. Како по правило, Пахор молчеше или реагираше предоцна на теми како што се човековите права и нападите врз медиумите (Словенечка агенција за печат-СТА, јавен сервис РТВ Словенија). Тој се занимаваше со процесот Брдо-Бриони, кој не донесе значителна додадена вредност, освен дополнителни трошоци за даночните обврзници. Поадекватен ангажман во надворешната политика е неопходен за земја која е полноправна членка на ЕУ и НАТО и која повторно се натпреварува за непостојана членка на Советот за безбедност на ОН (2024-2025).

Се очекува дека новиот претседател ќе внесе нов моментум во словенечкиот политички простор, ќе ја зајакне Словенија во регионот и на меѓународно ниво. Ова досега не беше случај. Иако претседателот на државата нема широки овластувања, се очекуваше тој значително да придонесе за создавање нова позитивна атмосфера во државата.

Борут Пахор сакаше да се претстави како „претседател што поврзува“, иако Словенија за време на неговите два мандата не беше помалку политички поделена од порано. На поголемиот дел од словенечката јавност не му е сосема јасно што сакал да поврзе, и што направил досега. Потребно е проширување на овластувањата на претседателот за да се зајакне неговата улога во државата, на пр. дека има право да иницира оценка на уставноста пред да го потпише законот кога е во прашање уставноста, да именува судии итн. Истовремено, на Словенија и се потребни темелни уставни измени, бидејќи постојниот устав е застарен во многу аспекти и не одговара на потребите и предизвиците.

Западен Балкан мора повторно да стане приоритет, бидејќи во последните години тоа им е препуштено на други, а други земји го зајакнаа своето присуство на Западен Балкан наместо Словенија. Словенија не смее да прави грешки од минатото, како што се: „избришани“, штедачи на Љубљанска банка и експлоатација на работници. Избегнувањето на решавање на прашањето за признавање на малцинствата од територијата на поранешна СФРЈ (Албанци, Бошњаци, Црногорци, Хрвати, Македонци и Срби), кои се државјани на Република Словенија, го ослабува кредибилитетот на Република Словенија на Западен Балкан. регионот, но и во европската област. Тешко е да се изгради кредибилитет, бидејќи нема оправдување за непризнавање на малцинскиот статус на словенечките граѓани, кои потекнуваат од новоформираните држави од територијата на СФРЈ.

Нема голем интерес за претседателските избори

Нема голем интерес за претседателските избори во Словенија, иако тоа е највисоката функција во земјата, на која и требаат авангардни политичари за новите околности и предизвици за во иднина. Кандидатите за претседател на државата не се водечки политичари во државата. Изборната кампања не го привлекува вниманието на пошироката јавност, а камоли на меѓународната.

Loading...

Вниманието на јавноста го привлекоа тројца кандидати, кои имаат неспорни ингеренции за претседател на државата. Тоа се Наташа Пирц Мусар, Анже Логар и Милан Брглез.

Наташа Пирц Мусар, доктор на правни науки и правник, е независен кандидат, кој ужива силна поддршка од двајцата поранешни претседатели, Милан Кучан и Данило Турк. Не припаѓа на етаблирани политички структури и токму тоа е неjзината предност, што и овозможува да се осврне и да го покрие целиот политички спектар на гласачи.

Анже Логар е доктор на науки, независен кандидат со поддршка на десничарската Словенечка демократска партија на Јанша, чиј член е тој и која е многу блиска до Фидес на унгарскиот премиер Виктор Орбан. Логар до неодамна беше министер за надворешни работи. Тој им се обраќа на гласачите од десниот центар.

Милан Брглез, доктор по политички науки, е кандидат на владејачкото Движење за слобода и Социјалдемократите , чиј член е и тој. Во моментов е член на Европскиот парламент. Бил и претседател на Собранието на Република Словенија. Се обраќа до гласачите на левиот центар и политичкиот центар.

Аналитичарите сметаат дека за да успее на изборите, претседателскиот кандидат Анже Логар треба јасно и видно да се огради од Јанез Јанша и Словенечката демократска партија, која беше поразена од Движењето за слобода на неодамнешните парламентарни избори. Милан Брглез треба јасно и видливо да се дистанцира од актуелниот претседател на Словенија Борут Пахор и социјалдемократите, чиј претседател порано беше Пахор. Ваквото дистанцирање би им овозможило на овие двајца кандидати да добијат поголема наклоност кај поширокото гласачко тело, но за нив како поединци тоа би значело политичко самоубиство. Токму оваа ситуација најмногу и одговара на Наташа Пирц Мусар, која зад себе нема никаква партија и нема потреба да се оградува од никого, па се обраќа на целиот политички спектар.

Loading...

Истражувањата покажуваат дека Анже Логар и Наташа Пирц Мусар ќе се пласираат во вториот круг на претседателските избори, што би можело да биде загрозено од Милан Брглез, со кој покрива дел од истото гласачко тело.

Доколку Брглез успее да ја обезбеди поддршката од гласачите во последната недела од кампањата со силна поддршка од позадина, може да биде вклучен во вториот круг. Претседателот не смее да должи никому, особено не на политичките партии. Претседателот на државата мора да заземе поактивен став за клучните прашања во општеството. Светот се соочува со огромни промени. Во секој случај, се очекува новиот претседател на Словенија да ја репозиционира својата улога и да внесе нов моментум во словенечкиот политички простор, со што ќе продолжи консолидацијата на земјата која започна со доаѓањето на власт на актуелната влада на Роберт Голоб.

За првпат постои реална можност Словенија да ја добие првата жена претседател по четири последователни мажи.

Пишува: м-р Слободан ТОМИЌ