Протестите продолжија низ Иран во неделата и покрај острата реакција на владата и извештаите на државните медиуми дека демонстрантите ги прекинале собирите.
Протестите, кои сега се веќе десетти ден, беа предизвикани од смртта на 22-годишната Махса Амини, која почина во болница три дена откако беше уапсена од моралната полиција во Техеран и одведена во „центар за превоспитување“ поради непочитување на законот за носење хиџаб, пренесува CNN.
Оттогаш, протестите се проширија во повеќе од 40 градови, вклучувајќи го и главниот град Техеран, а се наведува дека десетици демонстранти загинале во судирите со полицијата.
Уапсени се најмалку 1.200 луѓе, објавија локалните државни медиуми.
Протестите кои започнаа со повици за правда за Амини прераснаа во пошироко движење, обединувајќи низа општествени фракции и класи, при што многумина повикуваа на соборување на режимот.
Еве што треба да знаете за протестите:
По што овие протести се разликуваат од претходните?
Денешните протести во Иран се слични на претходните антивладини протести во Иран, но клучните прашања што ги предизвикаа сегашните немири се различни, велат експертите, што ги прави уште поважни.
Претходните масовни протести – во 2019 година, 2021 година и на почетокот на оваа година – беа во голема мера предизвикани од економската ситуација во земјата, вели Есфандијар Батмангелиџ, основач и извршен директор на фондацијата Bourse&Bazaar во Лондон, додавајќи дека ова е една од главните причини зошто тогашните протести не се прелеале во другите сегменти на општеството.
„Ова е различно бидејќи она што луѓето го бараат е всушност поголема политичка промена“, вели Батмангелиџ, додавајќи дека ова движење го олеснило „ширењето на солидарноста меѓу различните општествени групи“.
Протестите ги привлекуваат и младите Иранци со пристап до интернет кои не се сеќаваат на Иран пред Исламската Република, вели Санам Вакил, висок соработник во програмата за Блискиот Исток и Северна Африка во лондонската тинк-тенк Chatham House.
Колку е безбедна владата во Иран?
Се чини дека владата не се чувствува поранлива од порано, вели Трита Парси, потпретседател на Институтот Квинси во Вашингтон. „Можно е погрешно да процениле.
Експертите очекуваат ескалација на протестите. Во неделата, еден од најголемите синдикати на наставници во Иран повика на масовен штрајк.
Работничките штрајкови се чувствително прашање во Иран бидејќи потсетуваат на револуцијата од 1979 година, кога колективниот штрајк на работниците помогна да се собори тогашниот владетел.
„Ми се чини веројатно дека ќе видиме повеќе штрајкови, тие се случија пред ова движење“, вели Парси.
„Можно е штрајковите и движењето меѓусебно да се зајакнат“, додава тој, нагласувајќи дека штрајковите може да создадат дополнителен притисок врз владата.
Колку е веројатно владата да попушти и како тоа би изгледало?
Поверојатно е дека протестите ќе завршат поради бруталната сила на режимот отколку какви било отстапки, велат аналитичарите.
Владата ги обвинува западните медиуми дека ги започнале протестите, алудирајќи на странски заговори.
Аналитичарите велат дека тоа одредува како властите ќе се справат со целата ситуација.
„Ако тие го толкуваат ова како безбедносна закана, а не како итен политички проблем, поверојатно е дека ќе користат репресивни алатки“, вели Батмангелиџ.
„Владата во моментов има многу поголем капацитет за репресија отколку за реформи“.
Вакил вели дека дури и ако властите попуштат и спроведат мали реформи, сепак останува поголемото прашање: „како да се натераат сите овие млади жени да го вратат хиџабот“.
Најмалку срамно решение би било да се намали моќта на моралната полиција, вели таа, додавајќи дека законот за хиџаб веројатно нема да биде поништен.
Референдумот што ќе им овозможи на Иранците да гласаат за прашањето за хиџабот, исто така, може да помогне во задушувањето на протестите, вели тој, но веројатно нема да се случи.
Кога владата може да стане ранлива?
И покрај десетдневните демонстрации кои се проширија низ целата земја со зголемувањето на бројот на загинати, протестите сè уште се без лидер, а некои од најгласните и највидливите поддржувачи на протестите живеат во егзил.
Владата во Иран го ограничи пристапот до интернет
„Ова е домороден ирански протест“, вели Вакил, „и важно е да се нагласи дека обичните Иранци кои живеат во нивната земја се одговорни за тоа“.
Би бил потребен некаков вид лидерска фигура за потенцијални преговори со властите, како и за водење на самото движење, вели Батмангелиџ.
Демонстрантите презентираа долга листа на причини за незадоволство кои ја надминуваат обврската за носење хиџаб или бруталноста на државниот репресивен апарат.
Исто така, останува нејасно дали има некој во иранската влада кој ќе разбере што е во прашање и ќе биде подготвен да заговара сериозни промени во постојната структура на моќ, додава Батмангелиџ.