Американскиот претседател Џо Бајден и неговите колеги од НАТО се состануваат оваа недела во Вашингтон за да ја одбележат 75-годишнината од најголемата светска безбедносна организација – во време кога Русија ги интензивира своите акции на украинскиот фронт.
Тридневниот самит, кој започнува во вторник, ќе се фокусира на начините за обезбедување континуирана поддршка на Украина од НАТО и ќе им даде надеж на нејзините граѓани кои се уморни од војна дека нивната земја може да го преживее најголемиот копнеен конфликт во Европа во последните децении.
Голем дел од она што НАТО може да го направи за Украина, и навистина за глобалната безбедност, често е погрешно разбрано.
Алијансата често се смета за збир на сите односи на САД со нивните европски партнери, од воведување санкции и други трошоци за Русија до испраќање оружје и муниција.
Меѓутоа, како организација, нејзината задача е ограничена на воената одбрана на нејзините 32 земји-членки и обврската да помогне во зачувувањето на мирот во Европа и Северна Америка.
Тоа значи и да не биде вовлечен во поширока војна со нуклеарно вооружена Русија.
Што е НАТО?
Дванаесет земји ја формираа Организацијата на Северноатлантскиот договор (НАТО) во 1949 година за да се спротивстават на заканите за европската безбедност од Советскиот Сојуз за време на Студената војна.
Справувањето со Москва е вградено во неговата ДНК.
Ранговите на НАТО пораснаа по потпишувањето на Вашингтонскиот договор пред 75 години – до 32 земји откако Шведска се приклучи оваа година, загрижена за сè поагресивната Русија.
Гаранцијата за колективна безбедност на НАТО – член 5 од договорот – е основата на неговиот кредибилитет.
Политичка определба на сите земји-членки е да ѝ помогнат на која било членка чиј суверенитет или територија би можеле да бидат нападнати.
Украина би ги исполнила тие критериуми, но таа е само партнер, а не членка.
Вратите на НАТО се отворени за секоја европска земја која сака да се приклучи и може да ги исполни барањата и обврските.
Важно е да се напомене дека НАТО одлуките ги носи со консензус, што значи дека секоја членка има право на вето.
Кој е одговорен?
САД се најмоќната членка. Тие трошат многу повеќе за одбрана од кој било друг сојузник и далеку ги надминуваат своите партнери во однос на воената сила.
Така Вашингтон ја поставува агендата.
Секојдневната работа на НАТО ја води генералниот секретар – поранешниот норвешки премиер Јенс Столтенберг, додека на 1 октомври не биде заменет од холандскиот премиер во заминување Марк Руте.
Највисокиот цивилен функционер на НАТО претседава со речиси неделните состаноци на амбасадорите во Северноатлантскиот совет во седиштето во Брисел.
Тој претседава со други состаноци на Советот на министерско ниво и на самитот на шефови на држави и влади.
Столтенберг го предводи седиштето на НАТО. Тој не наредува на сојузниците. Неговата работа е да поттикне консензус и да зборува во име на сите 32 членови.
Воениот штаб на НАТО се наоѓа во блискиот Монс, Белгија. Секогаш е предводен од водечки американски офицер.
Сегашниот врховен командант на сојузничките сили во Европа е генералот Кристофер Каволи.
Што прави НАТО за да ѝ помогне на Украина?
Иако повеќето сојузници веруваат дека Русија може да претставува егзистенцијална закана за Европа, самиот НАТО не ја вооружува Украина.
Како организација, НАТО не поседува никакво оружје.
Колективно, алијансата обезбедува само неоспорна поддршка – гориво, храна, медицински материјали и панцири, како и опрема против беспилотни летала или експлозивни мини.
Меѓутоа, членовите испраќаат оружје поединечно или во групи.
НАТО им помага на украинските вооружени сили да преминат од советската воена доктрина кон модерно размислување. Тоа помага и за зајакнување на одбранбените и безбедносните институции на Украина.
Во Вашингтон лидерите на НАТО ќе одобрат нов план за координирање на испораката на опрема во Украина и обуката на нејзините вооружени сили.
Лидерите ќе го обноват својот завет дека Украина еден ден ќе стане членка на алијансата, но не додека трае војната.
НАТО им помага на украинските вооружени сили да преминат од советската воена доктрина кон модерно размислување.
Тоа помага и во зајакнувањето на одбранбените и безбедносните институции на Украина.
Во Вашингтон лидерите на НАТО ќе одобрат нов план за координирање на испораката на опрема во Украина и обуката на нејзините вооружени сили.
Лидерите ќе го обноват својот завет дека Украина еден ден ќе стане членка на алијансата, но не додека трае војната.
Зошто НАТО распоредува повеќе војници на своите европски граници?
Иако некои сојузници не ја отфрлија можноста за испраќање воен персонал во Украина, самиот НАТО не планира да го стори тоа.
Сепак, клучен дел од обврската на сојузниците да се бранат меѓусебно е да го одвратат рускиот претседател Владимир Путин или кој било друг противник од напад.
Финска и Шведска неодамна се приклучија на НАТО токму поради оваа загриженост.
Со оглед на тоа што војната е веќе трета година, НАТО во моментов има 500.000 воен персонал во состојба на готовност за да се спротивстави на секој напад, било да е тоа на копно, море, воздух или во сајбер простор.
Алијансата двојно го зголеми бројот на борбени групи долж нејзината источна граница со Русија и Украина.
Сојузниците спроведуваат воени вежби речиси континуирано. Еден од нив оваа година, Steadfast Defender, вклучи околу 90.000 војници кои оперираат низ Европа.
Зарем тоа не е најтешката работа во САД?
Поради високите воени трошоци на САД во текот на многу години, вооружените сили на САД имаат корист не само од поголем број војници и супериорно вооружување, туку и од значителни транспортни и логистички ресурси.
Сепак, другите сојузници почнуваат да издвојуваат повеќе.
По долгогодишни намалувања, членките на НАТО ветија дека ќе ги зголемат своите национални одбранбени буџети во 2014 година, годината кога Русија го анектираше украинскиот полуостров Крим.
Целта беше секој сојузник да одвои до два отсто од бруто домашниот производ за одбрана во рок од една деценија.
Пред една година, бидејќи не се гледаше крајот на војната, се договорија два проценти да бидат долната граница на распределбата, а не горната граница.
Рекордни 23 земји се очекува да бидат блиску до таа сума оваа година, во споредба со само три пред десет години, пренесува RSE.