Русија веројатно се подготвува за нов тест на својата крстосувачка ракета со нуклеарен погон „Буревесник“, која американските претставници ја нарекуваат „Летачки Чернобил“, што го покажуваат сателитските снимки и зголемената активност на оддалечениот арктички полигон Панково на архипелагот Новаја Земја.
Станува збор за оружје кое рускиот претседател Владимир Путин го претстави уште во 2018 година како едно од стратешките оружја на новата генерација.
Поради својот нуклеарен погон, ракетата доби озлогласен прекар во Соединетите Американски Држави.
Американците внимателно ја следат ситуацијата
Како дополнителен показател дека се приближува тестирањето, американските воздухопловни сили го распоредија својот специјализиран авион WC-135R Constant Phoenix, чија намена е да детектира радиоактивни честички во атмосферата.
Според податоците од FlightRadar, авионот полетал од базата на RAF Милденхол во Велика Британија и поминал околу 14 часа над Баренцовото Море, во близина на Мурманск и западно од Новаја Земја.
Програмата „Буревесник“ е проследена со бројни неуспеси.
Според проценките на американските разузнавачки служби, Русија спроведе 13 тестови од октомври 2023 година, но ниту еден од нив не беше целосно успешен.
Најдолгиот регистриран лет траеше само две минути, а ракетата патуваше само 35 километри.
Еден од тестовите во 2019 година заврши трагично.
Откако ракетата се урна во Баренцовото Море, за време на операцијата за извлекување се случи експлозија во која загинаа седум лица, вклучувајќи нуклеарни експерти.
Радиоактивниот облак потоа се прошири до блискиот град Северодвинск, а честичките подоцна беа откриени во Скандинавија.
Меѓународни загрижености и руски тврдења
Уште во 2020 година, тогашниот претставник на САД за контрола на оружјето Маршал Билингсли ја повика Русија да го запре развојот на ракети, предупредувајќи на огромни еколошки ризици.
Тој нагласи дека нуклеарната централа може да ослободи радиоактивен материјал за време на летот и да ги контаминира областите на падот.
И покрај ова, Путин изјави во октомври 2023 година дека последниот тест бил „успешен“ и дека развојот на Буревесник е „скоро завршен“.
Треба да стане првата оперативна ракета од ваков вид
За разлика од стандардните крстосувачки ракети, кои се напојуваат со млазни мотори, Буревесник користи нуклеарен реактор за погон.
Буревесник треба да стане првата оперативна ракета од ваков вид.
САД го истражуваа концептот на нуклеарни ракети во 1950-тите и 1960-тите како дел од Проектот Плутон, но сите беа откажани поради загриженост за опасноста што системот би ја претставувал за американското население.
Напредниот погонски систем на Буревесник и речиси неограничениот дострел би можеле да ѝ овозможат на Русија да ја користи оваа ракета на радикално нови начини.
Директорот на одбранбената разузнавачка служба на Велика Британија, генерал Џејмс Хокенхал, им рече на новинарите во 2020 година дека Москва тестира систем на крстосувачки ракети на нуклеарен погон со „глобален дострел што овозможува напад од неочекувани насоки“ и „речиси неопределено време на крстарење“.
Ова значи дека ракетата може да лета околу одредена цел долго време пред да удри, потенцијално дури и околу целата Земја, пишува Фајненшл тајмс.
Ракетата има сериозни проблеми
За да се осигура дека ракетата работи без да се потпира на сателити, таа е опремена и со инерцијална навигација, која ја наоѓа позицијата на ракетата преку процес на пресметка.
Со консултација со механички акцелерометри и жироскопи, проектилот може да ја одреди својата позиција со внимателно снимање на брзината, насоката и должината на летот.
Но, малите грешки во системот за насочување на ракетата се собираат со текот на времето, слично како што механичкиот часовник на крајот ќе престане да го покажува точното време.
Затоа, долгото крстарење на ракетата би создало сериозен ризик таа да излезе од курсот и да ја промаши целта.
Русија би можела да се обиде далечински да ги насочува своите ракети, но ограничениот дострел на руските комуникациски системи – заедно со малиот проблем со закривеноста на Земјата – драстично ја ограничува областа во која Русија би можела активно да насочи ракета.
Малку е веројатно дека Русија би можела да испраќа ракети далеку од својата територија и да комуницира сигурно со нив.
Доколку Русија инсталира далечинско насочување, ракетите сè уште би биле ранливи на активности на електронско војување.
Не е бескорисно, но…
Сепак, ова не значи дека дострелот на Буревесник е бескорисен.
Крстосувачките ракети се всушност авиони за еднократна употреба; како и кај авионите, нивниот дострел се одредува според факторите на потрошувачка на гориво.
Висината на која лета ракетата претставува важен компромис: дострел наспроти откривање. Колку подалеку лета ракетата со традиционален млазен мотор, толку поефикасна станува во однос на горивото; бидејќи воздухот е поретко, отпорот е помал.
Но, крстосувачките ракети на поголеми височини се исто така полесни за откривање со радар.
Спротивно на тоа, пониските височини им овозможуваат на ракетите полесно да избегнат откривање, но погустиот воздух бара млазните мотори да согоруваат повеќе гориво, значително скратувајќи го дострелот на ракетата.
Главната предност на нуклеарниот мотор на Буревесник е тоа што нема потреба да се прави компромис помеѓу потрошувачката на гориво и можностите за откривање.
Споредба со Томахавк
Додека американската ракета Томахавк со дострел до 2.500 километри не може да достигне меѓуконтинентални цели, моторот Буревесник теоретски би можел да работи со денови, дозволувајќи ѝ на ракетата да достигне цели дури и во САД од својата база во Русија, под услов да лета ниско за да избегне радар.
И покрај тоа што реакторот на Буревесник овозможува таков план, прецизното насочување на ракетата до целта сепак би претставувало огромен предизвик.
Иако Буревесник можеби е потешко да се открие, тој не е невидлив.
Крстосувачките ракети се поневидливи од другите ракети бидејќи генерираат силни топлински сигнали само во моментот на лансирање.
После тоа, топлинската моќ е помала – може да се открие, но потешко е да се следи, особено за сателитите во вселената кои мора да гледаат низ честопати матната атмосфера.
Сепак, за Буревесник таа предност исчезнува колку подолго Русија му дозволува да лета.
Ставањето на ракетата во состојба на воздушна готовност подолги временски периоди би им дало на копнените, поморските, воздушните и вселенските одбранбени средства на НАТО повеќе време за откривање и пресретнување на ракетата.