Поранешните затвореници зборуваат за Би-Би-Си за тоа како биле систематски силувани и мачени во руските затвори.
Минатата година протечените снимки од таквото злоставување беа споделени од инсајдер, а сега жртвите објаснија за Би-би-Си зошто тоа се случува и како се борат за правда.
Предупредување: Оваа статија содржи описи на сексуална злоупотреба и насилство
Затворската болница во Саратов, во југозападна Русија, се најде во центарот на вниманието на јавноста минатата година кога видеа од злоупотреба на затвореници протекоа до организациите за човекови права и беа објавени од меѓународните медиуми.
Алексеј Макаров знаел за угледот на болицата пред да биде префрлен таму во 2018 година како дел од шестгодишната затворска казна за напад.
Затворениците испратени во Саратов од другите затвори во регионот се жалат дека медицинските причини се измислени за да можат да бидат мачени зад затворени врати.
Руските затвори речиси немаат независен надзор, а затворските болници – со строги правила за карантин – уште помалку.
На Макаров навистина не му било добро – му била дијагностицирана туберкулоза – и се надевал дека ќе биде поштеден.
Но, за време на неговиот престој таму двапати бил силуван.
Жртвите и експертите велат дека злоупотребата на која Макаров и другите биле изложени секогаш биле одобрувани од затворските власти и се користеле за уценување на затворениците, нивно заплашување или изнуда на признанија.
Инкриминирачката снимка ја принуди руската влада да одговори на скандалот што избувна со затворската тортура во земјата.
Според независниот руски медиумски проект „Проект“, тортура била пријавена во 90 отсто од руските региони меѓу 2015 и 2019 година.
Но, реакциите досега беа бавни.
Би-Би-Си анализираше илјадници судски записи кои датираат од тој период, откривајќи дека 41 член на затворската служба биле судени за најтешките случаи на злоупотреба на затвореници.
Но, речиси половина од нив добиле условни казни.
Би-Би-Си разговарал со поранешните затвореници, како и со Макаров, за страдањата што ги преживеале во рускиот затворски систем.
Макаров бил мачен за прв пат во февруари 2020 година, вели тој.
Тој одбил да признае наводен заговор против затворската управа и тројца мажи го подложувале на постојана насилна сексуална злоупотреба, вели тој.
„Десет минути ме тепаа, ми ја кинеа облеката. А потоа во следните два часа ме силуваа секоја втора минута со рачка за метла.
„Ако се онесвестив, ќе ме попрскаа со ладна вода и ќе ме фрлеа назад на масата.
Два месеци подоцна тоа се повторило.
Тој бил принуден да плати 50.000 рубљи (868 евра) на напаѓачите и тој тврди дека бил силуван за да молчи.
Макаров за Би-Би-Си изјави дека неговото мачење било снимено на камера.
Затворениците знаат дека вакво понижувачко видео може да се сподели со целиот затвор доколку не го почитуваат.
Силувачите се други затвореници, кои, како што се убедени Макаров и други, работат по наредба на управникот на затворот.
За време на тортурата гласно се пушта музика, вели Макаров, за да се задуши крикот.
Минатогодишното протечено видео од Саратов беше објавено со помош на друг поранешен затвореник од тој затвор.
Сергеј Савелиев тајно успеал да објави видео снимки на кои се гледа понижувањето и насилството извршено врз десетици затвореници.
Тој смета дека тортурата се санкционира на највисоките нивоа на организираниот систем.
Савелиев имал пристап до снимките бидејќи од него било побарано да работи во одделот за обезбедување во затворот, кој се борел со недоволно кадар.
Од него се очекувало да ги следи и каталог снимките од камерите што обично ги носат затворските чувари.
Но, тој изјави за Би-Би-Си дека за да ги мачат затворениците во Саратов, чуварите ќе ангажирале други затвореници да ја вршат својата валкана работа за нив и побарале од нив да носат камери за да го снимаат злоставувањето.
„Би добивал наредби од шефот на обезбедувањето“, вели тој.
Потоа му било кажано да зачува видео од некои од тие напади за да го покаже на одделот за безбедност и повремено да го пренесе на хард диск за да го покаже на високиот персонал.
Откако ги открил ужасите што се случуваат зад затворени врати, тој почнал да копира датотеки и да ги крие.
„Да се замижува пред ова и да се направи ништо практично би било да се признае дека тоа е нормално“, рече тој.
На некои од видеата може да се забележат луѓе мачени, со лисици.
Савељев вели дека затворениците кои злоупотребуваат се, по правило, оние кои се осудени за насилни кривични дела и издржуваат долги затворски казни.
Како такви, тие се заинтересирани да прават услуги за администрацијата во замена за подобар третман во затвор, вели тој.
Таквите затвореници понекогаш добиваат прекар пресовшчики.
„Тие се заинтересирани да им биде удобно во тој период, сакаат администрацијата да им биде добра, за да можат добро да јадат, убаво да спијат и да добијат некои привилегии“, објаснува Савелиев.
Активистот Владимир Осечкин, чија организација Гугалгу.нет ги објави протечените снимки, исто така зборува за ужасниот протокол што го следеле мачители, снимен во едно конкретно видео.
„Тие си даваат знаци, дејствувајќи во премолчена соработка, се разбираат без зборови, бидејќи следат добро развиен систем“.
„Човекот на видеото прави знаци да му ги изврти или рашири нозете на човекот за да можат да го силуваат“.
По протекувањето на доказите на Саваљев, уапсени се шест лица од Прешов, но тие негираа дека се вмешани.
Два месеци подоцна, беа уапсени и директорот на затворската болница во Саратов и неговиот заменик – и двајцата негираа каква било вмешаност во злоупотребата што се гледа на видеата.
Рускиот претседател Владимир Путин го отпушти шефот на националната затворска служба и најави „системски мерки“ за промена.
Законот во земјата беше изменет минатиот месец за да се воведат строги казни за користење тортура како средство за злоупотреба на моќ или изнудување докази.
Но, активистите за човекови права посочуваат дека тортурата како независен чин сè уште не е криминализирана.
Ова не е прв пат претседателот Путин да вети промени.
Тој даде слично ветување по првото шокантно протекување на таква снимка во 2018 година, на која се гледа како чуварите масовно тепаат луѓе во затворот во Јарослав, северно од Москва.
Единаесет членови на затворскиот персонал од Јарослав добија минимални казни во 2020 година, а двајца од нивните шефови беа ослободени.
Адвокатката Јулија Цванова, која е специјализирана за застапување жртви на тортура, вели дека примарна мотивација за организираното злоставување на затворениците е желбата на властите да добијат признанија, без разлика дали се виновни или не.
Како резултат на тоа, службениците одговорни за истрага на злосторствата се првенствено поттикнувачи на тортура во руските затвори, вели таа.
„Признанијата се највисок приоритет“
Таа се обидува да добие отштета за 22-годишниот Антон Ромашов, кој бил мачен во 2017 година, откако одбил да ги признае злосторствата што не ги извршил.
Ромасов бил уапсен поради поседување марихуана, но полицијата го притиснала да признае дека ја дистрибуирал дрогата – многу потешко кривично дело.
Кога одбил да признае, бил одведен во притворен центар во Владимир, западна Русија, кон крајот на 2016 година.
„Ме одведоа во ќелијата број 26. Знаев точно за каква ќелија станува збор… затоа што слушнав врисоци кои доаѓаа оттаму, врисоци што се слушаа со денови без престан“.
Таму го чекале двајца.
Вели дека го фрлиле на под, му ги врзале рацете и нозете зад телото, а потоа цел ден го тепале.
Кога му ги соблекле панталоните, рекол дека ќе потпише што сакаат.
Осуден е на пет години затвор и покрај тоа што пред судот изјавил дека неговото признание било изнудено со тортура.
Истрагата за оваа практика во притворот Владимир на крајот дојде кога друг затвореник уби еден од жителите на Прешов кој му се заканувал дека ќе го мачи.
Вработените во затворот, на барање да дадат изјава, откриле дека повеќето од нив знаеле што се случува во озлогласената ќелија број 26.
Затворскиот чувар кој ја водел ќелијата за тортура беше осуден на судењето каде Антон и уште двајца затвореници сведочеа.
Но, досега најголемиот скандал со мачење во затвор во земјата избувна во сибирскиот регион Иркутск.
По протестите во пролетта 2020 година во затворот 15 во Ангарск, во близина на градот Иркутск, властите испратија одред да ги разбие демонстрациите.
Стотици затвореници беа наредени и однесени во два притворни центри, каде ги чекаа затворските чувари со полицајци.
Еден од оние што тврди дека бил мачен во центарот, Денис Покусаев, кој отслужувал тригодишна затворска казна за измама, вели дека затворските чувари биле отворени зошто ги казнуваат.
„Ми рекоа: „Мислиш дека ни е важно дали си виновен или не? Дојдовте од затворски бунт – па ќе одговарате за тоа’“.
Адвокатката Јулија Цванова го објаснува најчестиот модел на настани.
Инспекторите одлучуваат кого ќе испрашуваат, кои сведоци ќе ги испрашуваат и кои истраги ќе ги спроведат… Потоа контактираат со затворските чувари со упатства: „Ми треба признание од овој или оној“.
Покусаев вели дека прогонот бил безмилосен.
„Злоупотребата не престана речиси три месеци, секој ден освен викендите“:
Тој вели дека чуварите учествувале во тортурата.
„Се смееја, јадеа овошје… Лицето беше силувано со разни предмети… А тие само се смееја, уживаа.
Би-Би-Си побарал коментар од руската затворска служба за наводите за тортура и силување во затворите и притворите во земјата. Но, одговор не добиле.
Активистите за човекови права проценуваат дека најмалку 350 затвореници биле мачени по тие немири.
Покусаев е еден од триесетина луѓе кои добија право да бидат законски признати како жртви на инцидентот и еден од ретките кои се подготвени да сведочат пред судот.
Се очекува истрагата да прерасне во неколку судења.
Во случајот на Денис, тој и уште неколку затвореници наскоро ќе сведочат против двајца затворски чувари – ниту еден од нив не се изјаснил за невин по обвиненијата против нив.
Јулија и сите што сведочеа во случајот беа принудени да потпишат договор за необјавување.
Не е познато дали некој резултат ќе доведе до значителни реформи.
Покусаев вели дека сè уште го прогонува тоа што му се случило.
„Секој ден одам во шумата во близина на нашата куќа. Врескам пцовки, се карам себеси да го извадам и да не го задржам“.
Но, тој е решен да ја добие правдата.
Тој верува дека тоа е можно доколку луѓето се доволно храбри да проговорат.
„Во моментов луѓето во Русија се плашат да станат и да кажат било што…и поради тоа не постигнуваат ништо“.