Под слоганот „Не сакаме да не лажат“, во понеделник на 1 декември се одржаа демонстрации во градовите низ Бугарија.
Најголем протест имаше во главниот град Софија. Повеќето од демонстрантите се млади.
Што навистина сакаат?
Демонстрациите пред зградата на парламентот во бугарскиот главен град Софија во понеделникот попладне беа толку големи што едвај можеше да се помине низ толпата.
Иако на улица беа претежно млади, присутни беа и луѓе од сите генерации: од деца на рамениците на нивните родители, до пензионери.
„Не мислев дека толку многу луѓе ќе излезат“, се слушна како еден полицаец му кажува на друг додека стоеле на тесната улица преполна со демонстранти во близина на главниот плоштад.
Младоста како движечка сила
Во попладневните часови, се чинеше дека сите на улиците на Софија одат во иста насока – кон зградата на парламентот на Плоштадот на независноста.
Така беше и во јавниот превоз: гужвата беше толку голема што луѓето едвај можеа да застанат на пероните на метрото или да се качат во возовите што одат кон центарот.
Мажи и жени со знамиња на Бугарија и на Европската унија се симнаа од автобуси и трамваи во центарот на градот.
На големиот екран поставен на плоштадот беа прикажани видеа и мемиња кои се исмејуваат со политичарите.
Ова, заедно со музиката и „флеш-мобите“ што никнаа насекаде, јасно покажаа дека младите беа движечката сила на протестите.
„Никогаш не сум го видел овој протест на генерацијата Z“, рече еден малку постар демонстрант.
И токму тогаш луѓето околу него почнаа да скандираат „Генерација Z нема да молчи!“
Против буџетот за 2026 година
Протестите кои почнаа минатата недела се насочени против предложениот државен буџет за 2026 година со кој се предвидува зголемување на придонесите за социјално осигурување и даноците.
Организациите на работодавачите и синдикатите го нарекоа „најлошиот буџет во последните 30 години“.
Минатата среда илјадници луѓе излегоа на улиците на Софија да протестираат.
После тоа, Бојко Борисов, поранешен премиер и лидер на владејачката партија ГЕРБ, најави дека владата ќе го повлече буџетот.
Но, неколку дена подоцна одлуката беше поништена.
Многу млади луѓе беа бесни на ваквиот пресврт на настаните, а незадоволството растеше низ целата земја.
Улогата на социјалните мрежи
Гневот беше очигледен на социјалните мрежи, каде темите како демократија, корупција во Бугарија, ниските плати за младите лекари (кои масовно ја напуштаат земјата) и недостатокот на слобода на медиумите станаа вирални.
Познати пејачи, актери и инфлуенсери почнаа да ги повикуваат луѓето да го изразат своето незадоволство и да се приклучат на протестите.
Се повеќе млади почнаа да излегуваат на улица. За многумина ова беше воопшто прв протест.
Софија, студентка по медицина, рече дека не бара многу – само причина да остане во Бугарија.
„Тоа е многу важно за мене, но во моментов не сум сигурна дека условите ќе ми го дозволат тоа“, вели таа за ДВ.
Секој демонстрант имаше свои причини.
Некои се бесни за буџетот, други за состојбата во образованието и здравството, други за големото зголемување на платите на полицајците, а некои едноставно сакаат „Борисов и Пеевски да си одат“, како што објаснува за ДВ Васил, младиот демонстрант.
Кои се Борисов и Пеевски?
Бојко Борисов трипати беше премиер на Бугарија, а неговиот последен мандат заврши во 2021 година.
Од изборите во октомври 2024 година, неговата партија повторно е на власт.
Иако е член на владејачката партија ГЕРБ, Борисов не е ниту премиер ниту министер.
Сепак, тој ги дава сите важни изјави во име на владата и многумина го гледаат како човек кој ги влече сите конци – и тоа сосема отворено.
Олигархот Делјан Пеевски, честа мета на критики на социјалните мрежи, моментално е под санкции од САД и Велика Британија.
Неговата партија ДПС – Ново Начало (Нов Почеток) официјално не е дел од владејачката коалиција, но тој сè уште има значително влијание бидејќи гласовите на неговата партија и се потребни на малцинската влада за да има мнозинство во парламентот.
Демонстрантите ги обвинуваат Борисов и Пеевски за корупција и непотизам во сите области од јавниот живот и за недостатокот на независно судство – за што Бугарија со години беше критикувана од организациите за човекови права и Европската комисија.
На Индексот за перцепција на корупцијата за 2024 година, Бугарија го зазеде претпоследното место во ЕУ – само Унгарија е зад неа.
Состојбата со слободата на медиумите е слична: заедно со Грција и Кипар, Бугарија е на самото дно на рангирањето на Репортери без граници за 2025 година во Европската унија.
Незадоволство и разбирање
Околу 20:00 часот, зголемената маса на народ полека почна да се движи кон седиштето на партијата ДПС.
„Пејевски сака да ја претвори нашата земја во нешто целосно неевропско“, вели Петар, млад човек со двојно бугарско-руско државјанство, кој е многу критичен кон Владимир Путин и Кремљ.
„Јас не сакам таква земја. И никој од мојата генерација не сака таква земја“, изјави тој за ДВ, додека луѓето околу него скандираа: „Кога ќе падне Пеевски, нема да бидам под него, за да не падне врз мене“.
Кога толпата стигнала до партиските простории, протестот ескалираше: полицајците биле гаѓани со шишиња и петарди.
Иако групата што ја предизвика ескалацијата беше мала, таа беше многу гласна и привлече најголемо медиумско внимание.
„Во пеколот има 25 момци кои прават хаос“, изјави Елисавета Белобрадова, претставничка на опозициската партија Продолжуваме со промената – Демократска Бугарија во директен пренос на својот Фејсбук.
„Полицијата можеше да ги земе за минута, но тие не преземаат ништо. На интернет со денови кружеа шпекулации дека на полицијата и е наредено да дозволи провокации за да ги дискредитира протестите.
Но, имаше и други причини за воздржаноста на полицајците: „Не сакам никого да тепам“, изјави еден полицаец за ДВ. „Половина од луѓето што ги познавам се тука на протестот.
Мислењата беа поделени меѓу луѓето: некои ги повикаа бунтовниците да престанат, додека други, како Симеон, млад човек кој не учествуваше во насилството, рече дека „очигледно нема друг начин“.
Во текот на вечерта демолирана е една канцеларија на ГЕРБ, превртени и запалени корпи за отпадоци, а оштетени се два трамваи.
Кога протестот заврши и ситуацијата се смири, еден постар човек ја изрази својата огорченост од состојбата во државата.
„Зарем требаше да протестирам за ова пред 30 години? Не се борев за ова“, изјави тој за ДВ, мислејќи на протестите во 1996/97 година. против тешка економска криза.
Тој додаде: „Не смеат да влезат во парламентот, ние мора да бидеме секој ден. Кои се тие да тврдат дека се е нивно? Што мисли Пеевски, кој е тој?
Што понатаму?
Бугарската влада во вторникот по втор пат објави дека го повлекува буџетот. Во средата попладне парламентот изгласа негово укинување.
Сепак, ова веројатно нема да го смири гневот.
Опозициската коалиција, која повика на протести, сега бара оставка од владата и планира гласање за недоверба во петок (5 декември).
Претседателот Румен Радев ја критикуваше владата и повика на вонредни избори.
Многумина во Бугарија веруваат дека тој подготвува свој политички проект кога ќе му истече вториот претседателски мандат во 2026 година.
Иако поминаа речиси два дена од демонстрациите, емоциите сè уште се високи, како во Софија, така и низ Бугарија.
На интернет веќе течат подготовките за нови собири кои треба да се одржат следната недела.
Вакви протести Бугарија одамна нема видено.
Без разлика на генерацијата, сите луѓе на улица го сакаат истото: иднина во Бугарија. И тие се подготвени да се борат за тоа.