Во Кина, невработеноста кај младите достигна драматична стапка.
Дел од причината е концентрацијата на модерни технологии и вештачка интелигенција, за кои не се потребни многу работници.
И многу млади повеќе не го бркаат „кинескиот сон“.
Кога стапката на невработеност кај младите во Кина минатата година достигна рекордни 21,3 отсто, Пекинг го направи она што го прават авторитарните влади секогаш кога ќе се појави непријатна вистина – престана да ги објавува податоците.
По шест месеци прилагодување на методологијата, кинеското Национално биро за статистика ги исклучи студентите од податоците, и ете – до декември, невработеноста кај младите се намали за речиси една третина.
Сепак, разубавувањето на податоците не го реши проблемот.
Во јули, неколку месеци откако бројките беа ниски, бројот на млади луѓе кои се невработени повторно нагло порасна, за една третина – на 17,1 отсто.
Џиају Ли, со седиште во Сингапур, висок соработник во советодавното претпријатие за јавни политики Global Counsel, за ДВ изјави дека дури и претходните податоци исклучувале милиони рурални работници кои, како што рече, „имаат поголеми предизвици да обезбедат постојано вработување“ од оние во урбаните центри.
„Официјалните бројки не ја одразуваат реалната состојба на теренот. Дури и по сомнителните методолошки ревизии, бројките продолжуваат да растат, што ја нагласува сериозноста на проблемот“, рече Ли.
Иако кинеската економија повеќе не расте со двоцифрена годишна стапка како што беше на почетокот на милениумот, азискиот гигант сè уште се предвидува да порасне за пет проценти оваа година, бројка за која повеќето западни земји можат само да сонуваат.
Така, само се поставува прашањето – зошто Кина не може да создаде доволно работни места за приближно дванаесет милиони дипломирани и милиони други кои го напуштаат училиштето и влегуваат во работната сила секоја година?
Државен притисок
Вината треба да се префрли на структурните проблеми, пандемијата, бавното закрепнување на економијата после неа, како и трговските тензии со Западот.
Но, подеднакво погубно за економскиот раст, како и за изгледите за вработување на многу млади луѓе, беше и опсежната акција на претседателот Си Џинпинг врз технолошкиот, приватното образование и секторите за недвижнини во 2020 и 2021 година.
Кинеските технолошки гиганти, чиј монопол неодамна беше цел на реформите на Си, изгубија повеќе од трилион долари од пазарната вредност.
Секторот на недвижности пропадна, одземајќи ги животните заштеди на десетици милиони луѓе.
Растечкиот кинески образовен технолошки сектор, кој нудеше приватна школарина на околу 75 милиони студенти, беше десеткуван.
Неизбежно следеа масовни отпуштања, а многу од погодените беа помлади вработени.
Платформите за онлајн туторство се здобија со популарност со текот на годините поради жестоката конкуренција меѓу кинеските универзитетски студенти.
Во 2019 година, се проценува дека десет милиони луѓе биле вработени во приватниот сектор за туторство во Кина, од кои многумина биле поранешни дипломци.
„Репресијата на Си создаде огромен страв во овој сектор“, изјави за ДВ Дијана Чоилева, главен економист во лондонската Енодо Економикс.
„Иако наставничките работни места не исчезнаа целосно, тие станаа многу понестабилни и несигурни, елиминирајќи една од опциите што недоволно вработени дипломирани студенти ја користеа за да ја ублажат својата лоша економска ситуација“, вели таа.
Младите ги избегнуваат работните места со сина јака
Друг проблем е јазот помеѓу очекувањата и реалноста. Младите продолжуваат да ги избегнуваат работните места и да се натпреваруваат за високо платени канцелариски позиции.
Логиката сугерира дека младите луѓе, поради нивната кондиција и агилност, ќе го сочинуваат огромното мнозинство од работната сила во индустријата.
Но, кинеските медиуми минатата година цитираа студија на Универзитетот за економија и бизнис во Пекинг, која покажа дека приближно половина од 400 милиони физички работници во земјата се постари од 40 години.
„Занаетчиските вештини често се многу барани, но овие патеки и работни места се сметаат за помалку пожелни за младите“, вели за ДВ Никол Голдин, виш соработник во Атлантскиот совет со седиште во Вашингтон.
Таа додаде дека иако кинеската влада воведе некои стимулации и реформи во образовниот систем за да ги реши основните проблеми, „ќе биде потребно време за да се види каков било ефект“.
Повеќе чипови отколку работници?
Додека кинеската економија продолжува да се движи нагоре по синџирот на вредност, Пекинг го насочи своето внимание кон глобалната технолошка доминација.
Огромните инвестиции во вештачката интелигенција (ВИ), производството на чипови и зелената енергија ќе ѝ помогнат на Кина да ја намали зависноста од Западот. Но, овие сектори не бараат нужно многу нови работници.
„Фокусот на државата е на новите сектори како вештачката интелигенција и електричните возила, кои се мали и не бараат труд, па затоа нудат ограничени можности за вработување“, рече Ли од Global Counsel.
„Ова ги задушува иновациите и технолошкиот напредок – иронично, токму она на што Пекинг сака да се потпре за да го поттикне идниот раст“.
Ли верува дека тековните трговски тензии со Западот вршат дополнителен притисок врз кинеската извозна индустрија бидејќи „нарачките со висока вредност од Запад треба да ги заменат нарачките со пониска вредност од Глобалниот југ“, што има ефект врз вработувањето.
На удар и гиг економијата
Во меѓувреме, пазарот на труд за краткорочни и случајни работни места, т.н гиг економија, стана презаситена.
Околу 200 милиони Кинези заработуваат преку овие видови несигурни работни места, па многу млади луѓе се откажаа од обидот да го направат тоа.
„Побогатите млади можеби избраа повеќе образование, но многумина избираат да живеат лежерно“, истакнува Голдин, мислејќи на растечкото социјално движење познато на мандарински како Танг Пинг, каде што младите луѓе ги отфрлаат општествените притисоци за да постигнат успех и бараат помалку материјалистички животи.
Таа, исто така, опиша како се поголем број млади Кинези стануваат „професионални деца или внуци“, обезбедувајќи грижа за старите лица во семејството – функција која е во зголемена побарувачка поради стареењето на населението и зголемените трошоци.
Кинеските претприемачи сега се склони кон ризик
Со силно притискање на приватниот сектор, Си ги задуши инвестициите во стартапи и подготвеноста на младите претприемачи да преземаат ризици.
Бројот на нови кинески стартапи е намален за 97 отсто во изминатите шест години, објави британскиот деловен дневен весник Фајненшл тајмс – од повеќе од 51.000 во 2018 година на околу 1.200 минатата година.
Чојлева за ДВ изјави дека претприемачите и фирмите за ризичен капитал станале „крајно внимателни“ кон новите, построги регулативи, кои го принудија приватниот сектор да се усогласи со вредностите на Комунистичката партија, кои според неа се „сериозна контрадикторност со владината агенда“.
„Како може приватниот сектор да поттикне иновации кога претприемачите не сакаат да преземат ризик да започнат бизнис? Долгорочно, губиме компании кои би можеле да поттикнат масовно вработување на млади луѓе“, рече таа.
Ако Кина е на пат потенцијално да ги престигне САД како најголема светска економија, младите таленти мора да играат клучна улога во поттикнувањето на тој раст, се согласи Голдин.
„Високата невработеност кај младите ја поткопува продуктивноста и ќе ја искомплицира способноста на Кина да се натпреварува на глобално ниво“, предупреди Чоилева.
„Овие млади невработени нема да можат да влезат во средната класа, што негативно ќе влијае на потрошувачката и потенцијално ќе предизвика социјални последици што дополнително ќе го попречат растот.