Малик Муталиев шетал покрај напуштен забавен парк во ноември Бајконур, мистериозен град во негостопримливата казахстанска степа каде советската вселенска програма достигна слава.
„Нашиот град помина низ многу: перестројка, пад на Советскиот Сојуз, прекини на струја. Сведоци сме на сето тоа“, рече 67-годишниот поранешен главен архитект на Бајконур.
Оваа населба на крајниот север на Казахстан сменила неколку имиња – како Локација бр. 10 и Ленин – пред да ги добие постојните.
Првиот сателит Спутник бил лансиран во вселената од околу триесет километри одалечениот космодром во 1957 година, а првиот човек бил испратен во орбитата – Јуриј Гагарин, а подоцна и првата жена Валентина Терјешкова.
Три децении по падот на СССР, Бајконур сè уште има клучна институција посветена на патувањето до Меѓународната вселенска станица (ISS).
„Сето тоа се достигнувања на генерации луѓе кои вложија многу труд“, рече Муталиев, мислејќи на градот во кој учествувал.
Тој напор започнал во 1955 година, кога Советите основале населба на бреговите на реката Сер Дарја за работниците што граделе космодром. Оваа област подоцна била проширена за да ги прими сите оние кои се вклучени во вселенските проекти и нивните семејства.
„Се сеќавам на времето кога овде живееше елитата. Имаше многу образовани луѓе“, рече Оксана Сливина, учителка која се преселила во Бајконур кога војската го испратила нејзиниот татко таму да служи.
Долго време градот бил затворен за посетители. И денес е неопходно да се покаже пропусница на влезот.
Поради својата географска изолација и големата оддалеченост од другите градови, Бајконур се наоѓа на идеална локација за тестирање на ракети.
Во лето температурите се исклучително високи, а во зима паѓаат длабоко под нулата, но небото обично е ведро, што е погодно за лансирање.
Многумина си заминуваат
По падот на Советскиот Сојуз во 1991 година, Бајконур му припаѓаше на Казахстан. Несвесни што им носи иднината, нејзините поранешни жители масовно ги напуштаа своите домови.
Денес, Бајконур е под руски закуп, а договорот истекува во 2050 година. Градот зборува и руски и казахстански, а се користат валутите на двете земји.
„Нашата цел беше да го спречиме градот да пропадне и да го зачуваме за во иднина. Мислам дека успеавме во тоа“, рече Муталиев.
Нејзините улици се именувани по хероите од советското истражување на вселената. Зградите се украсени со мурали со вселенска тематика, а улиците се украсени со споменици на ракети, инженери и секако Гагарин, рускиот национален херој.
Градот, кој се чини дека го издржал тестот на времето, е добро сочуван остаток на советската архитектура и урбанистичко планирање. Има околу 76 илјади жители.
Но, помладите генерации својата иднина ја гледаат на друго место.
„Многумина го напуштаат градот. Обично родителите остануваат таму бидејќи платите се добри, а децата одат во Русија или на друго место“, вели дипломираниот студент Георги Илин.
21-годишникот рече дека „нема каде да учи овде“ и дека има намера тоа да го прави во друг град. Муталиев се согласува дека младите овде немаат перспектива.
Тој рече дека градот „заспал“ и се надева дека ќе го разбуди фактот што руската вселенска програма повторно ќе понуди туристички летови во вселената. Учителката Сливина рече дека би било штета да не се користи уникатната позиција на Бајконур за привлекување посетители.
„Секако дека треба да се инвестираат многу пари во градот за да не пропадне и да можеме на посетителите да им понудиме повеќе отколку лансирни рампи“, рече таа.
Но, 57-годишната учителка тврди дека засекогаш ќе му остане верна на градот кој долго време ја претставува портата на Земјата кон вселената.
„Тој ми е при срце. Скоро половина живот го поминав овде. Ќе го сакам без разлика на се.