Воената муниција содржи олово, жива и ТНТ. Дури и да заврши денеска војната во Украина, тие отровни тешки метали и експлозивни материјали ќе останат во земјата – со неизвесни последици за луѓето, животните и природата, пишува ДВ.
Школки, мини и други експлозивни проектили уништуваат згради и испуштаат азбест.
Ги погодија рафинериите – нафта и хемикалии истекуваа во земјата и водата.
Но, не само тоа: самата муниција е полна со токсични хемикалии. И тие ќе останат таму.
Според новинската агенција Ројтерс, најмалку 10,5 милиони хектари земјоделско земјиште во Украина се наводно загадени со хемикалии.
Кога ќе се најдат во вода или почва, порано или подоцна ќе стигнат до луѓето преку растенија, животни или вода за пиење.
Барем така претпоставуваат токсиколозите.
На многу места сè уште недостасува сигурно знаење за тоа како овие супстанции се однесуваат во почвата и какво влијание имаат врз здравјето на луѓето.
Муницијата содржи експлозиви и тешки метали
„Дури сега почнуваме да се грижиме за муницијата во морето“, вели професорот Едмунд Масер, директор на Институтот за токсикологија во Универзитетската болница во Кил.
И покрај многуте неодговорени прашања, овие студии водат до еден заклучок: токсичните хемикалии не се добра вест за живите суштества.
Само на морското дно на германскиот дел од Северното и Балтичкото море ‘рѓосуваат 1,6 милиони тони муниција, вели Масер.
Кога ќе се распадне, испушта токсичен коктел во водата што му се заканува на морскиот екосистем и на крајот завршува во чиниите на оние кои јадат морска храна.
ТНТ е канцероген
Опасните материи во муницијата се главно експлозиви и тешки метали.
Меѓу експлозивите спаѓа и ТНТ, кој повторно спаѓа во групата нитроароматици познати по својата експлозивна моќ.
„Од истражувањето на стаорци и глувци знаеме дека ТНТ е многу токсичен“, вели Масер.
Токсиколозите забележале и во морето дека ТНТ ослободен од фрлената муниција им штети на животните во областа: „ТНТ ја оштетува репродукцијата, растот и развојот на морските организми“, вели Масер. „Исто така, од студиите на животни знаеме дека ТНТ и другите експлозиви се канцерогени.“
Живата, арсенот и оловото ги уништуваат клетките
Ова важи и за некои тешки метали како што се арсен и кадмиум, кои исто така се канцерогени.
„Тешките метали како живата главно се наоѓаат во детонаторите, каде што во форма на жива фулминат обезбедуваат побрзо детонирање на експлозиви како што е ТНТ“, објаснува Масер.
Живата е исто така еден од тешките метали и предизвикува оштетување на нервните клетки.
„Тоа исто така може да доведе до вродени дефекти кај неродените деца“, вели Масер.
Оловото може да има сличен ефект и да доведе до развојни нарушувања и абортуси.
Катерина Смирнова од Соколовскиот институт за наука и агрохемија на почвата на Националната академија на науките на Украина, една од водечките научни институции за наука за почвата и заштита на почвата во Украина, вели дека примероците од почвата од регионот Харков веќе покажале дека зголемените концентрации на канцерогени тешки метали како што се олово и кадмиум.
Нејзината колешка Оксана Наидјонова, микробиолог од Институтот Соколовски, објаснува дека тешките метали негативно влијаат на активноста на бактериите во почвата.
„Тие го инхибираат развојот на растенијата и снабдувањето со микронутриенти, што придонесува за физиолошки нарушувања и ја намалува нивната отпорност на болести“, вели таа.
Сепак, хемикалиите не мора да останат во почвата. ТНТ, на пример, може да биде разнесен и раширен од ветрот, вели Масер. Дождот се грижи овие материи да стигнат подлабоко во почвата.
„Супстанциите потоа можат да го најдат патот до површинските води, загадувајќи ги потоци, реки и езера“, објаснува токсикологот.
Врз основа на неговото истражување во Северното и Балтичкото Море, Масер претпоставува дека хемикалиите се акумулираат долж синџирот на исхрана.
„Се плашиме дека луѓето како крајни потрошувачи се изложени на ризик ако јадат таква контаминирана риба.
Или врне дожд и материите стигнуваат до подземните води. Тогаш водата за пиење е загрозена, вели Масер.
Изгорена земја – засекогаш?
Токсикологот Едмунд Масер смета дека по оваа војна Црното Море веројатно ќе биде во слична состојба како Северното и Балтичкото Море: море полно со отровна муниција.
Токсиколог и неговиот тим бараат решенија за отстранување на отровниот ТНТ од морето.
„Се надеваме дека бактериите можат да го направат тоа“, вели тој.
Сепак, научниците сè уште не пронашле бактерија која би можела да се користи систематски. А проблемот со тешките метали, како што велат, ќе остане.
Масер вели дека тие би можеле да го ископаат горниот слој на почвата за да ги извлечат тешките метали и ТНТ користејќи различни методи за да ја направат почвата повторно разумно употреблива и да ги отстрани хемикалиите.
Сепак, таквите мерки за рехабилитација се скапи и одземаат многу време.
Милијарди штети од уништената почва
„Според прелиминарните општи проценки, штетите и загубите на земјишниот фонд и земјиштето во Украина изнесуваат повеќе од 15 милијарди американски долари“, велат експертите на Институтот Соколовски, нагласувајќи дека тоа се само привремени проценки.
Во случај на тешки метали, „отстранување“ значи само складирање на опасни материи на место кое е утврдено дека е безбедно.
Бидејќи, како што вели токсикологот Масер, тешкиот метал сепак е тежок метал.
„Веќе не можете да се ослободите од тоа“, додава тој.
Сите информации поврзани со најновите случувања со војната во Украина можете да ги прочитате ТУКА.