Со растот на температурите во Македонија и доаѓањето на пролетта и летото, растат и опасностите од пожари на отворено.
Во последниве години и Македонија не останува имуна на разорни шумски пожари, кои уништија огромни површини шуми и земјоделско земјиште.
Овие пожари, поттикнати од жешките летни горештини и сушните услови, не само што влијаеја на биолошката разновидност, туку и претставуваат директна закана за руралните заедници.
Според податоците на Европскиот информациски систем за шумски пожари (ЕФФИС), дел од програмата Коперник, Македонија во текот на 2024 година изгубила 94.000 хектари шуми како резултат на пожарите. Односно изгореле 3,6 отсто од целокупната територија на државата.
Пожарите во летото 2024 година зедоа и човечка жртва. Седумдесет и петгодишен маж од кумановското село Кокошиње загина откако пожарот што беснееше во селото ја зафатил неговата куќа. Внукот успеал да ја спаси својата баба, но немал време да се врати и за својот дедо.
Фото: Марјан Јаневски
Шумските пожари станаа сè посериозен проблем во Северна Македонија, поттикнати од зголемените температури, долготрајните суши и човечката активност.
Иако сите се согласни дека за заштита од пожарите е потребна долгорочна превенција и стратегија, сепак засега нема најави какви се плановите на надлежните институции за претстојната сезона на пожари на отворено.
Секое лето, големи делови од земјата се соочуваат со екстремни горештини и суви услови, создавајќи совршена средина за пожарите да се запалат и да се шират брзо.
Шумите, пасиштата и земјоделските површини се особено ранливи, со катастрофални последици за животната средина, економијата и локалните заедници.
Еден од главните предизвици е губењето на шумите, кои играат клучна улога во одржувањето на еколошката рамнотежа. Шумските пожари не само што уништуваат дрвја, туку и ги нарушуваат живеалиштата на дивиот свет и придонесуваат за ерозија на почвата.
За да се опорави штетата се потребни години, понекогаш и децении, а лузните оставени на пејзажот служат како потсетник за уништувањето. Дополнително, пожарите ослободуваат големи количини јаглерод диоксид во атмосферата, што дополнително придонесува за климатските промени.
Во многу случаи, овие пожари се предизвикани од човечка небрежност – фрлени цигари, палење стрништа, искрење на стари електрични кабли… Во комбинација со сè посувите услови, овие мали искри брзо можат да се претворат во бесни пожари.
Службите за итни случаи работат неуморно за да ги локализираат пожарите, но ограничените ресурси и тешкиот терен често ги предизвикуваат напорите за гаснење на пожарите.
Како одговор, Македонија работи на подобрување на стратегиите за превенција и одговор од пожари.
Фото: Марјан Јаневски
Напорите вклучуваат подигање на јавната свест, подобрување на системите за рано предупредување и зајакнување на соработката со соседните земји за подобро регионално управување со пожарите.
Сепак, бидејќи климатските промени продолжуваат да ги влошуваат условите, справувањето со шумските пожари бара долгорочни стратегии кои вклучуваат одржливо управување со земјиштето и поголеми инвестиции во инфраструктурата за гаснење пожари.
Борбата против шумските пожари во Северна Македонија не е само за заштита на шумите – тоа е за зачувување на биолошката разновидност и обезбедување поодржлива иднина во услови на промена на климата.
Сепак, експертите се согласни дека е потребна итна акција и на национално и на глобално ниво за да се намалат емисиите на стакленички гасови и да се имплементираат одржливи решенија.
Текст: Никола Ивановски / фото: Марјан Јаневски