Европската одбранбена политика е единствена во светот. Членките на ЕУ имаат заедничка, но и секоја земја членка има своја одбранбена политика.
А потоа има одреден број земји-членки кои се и членки на НАТО алијансата.
Накратко, тоа значи дека земјите во Европа често ги финансираат своите воени буџети според различни планови.
Европската комисија досега издвојуваше околу 142 милиони евра годишно за европската одбранбена политика, но Европскиот фонд за одбрана доби финансиска инјекција каква што можеше само да посака.
Така, од оваа година Европскиот фонд за одбрана ќе објави 34 повици за истражувачки теми поврзани со војската и ќе издвои дури 1,1 милијарда евра за развој на нови технологии и подобрување на постоечките.
Севкупно, планирано е фондот да има на располагање речиси осум милијарди евра во периодот од 2021 до 2027 година.
Повиците се отворени на крајот на јуни, а до почетокот на ноември заинтересираните компании и истражувачи имаат време да го пријават својот проект и да добијат парче од колачот.
Меѓу проектите кои би можеле да привлечат најголемо внимание е повикот вреден 100 милиони евра за развој на ново беспилотно летало со голем дострел на средна височина, кое би се користело за разузнавање, набљудување и набавка на цели.
Ако ви звучи познато, не грешите. За сличен проект, развој на дронот Еуродрон, ЕУ веќе инвестираше 98 милиони евра.
Интересен е и повикот за развој на 5G мрежа наменета исклучиво за воени цели. За ова од фондот ќе бидат издвоени 25 милиони евра.
Се бараат и прототипови на сателитска комуникација и развој на системи за подводни дронови.
Нема да изостане ниту вештачката интелигенција.
Така, 45 милиони евра се издвоени за софтверски прототип напојуван со вештачка интелигенција кој би овозможил меѓусебно автоматизирани средства и оперативни центри да комуницираат.
Веќе се инвестирани четири милиони евра во развој на комуникациски модел за управување со роеви автономни возила.
Посебно внимание се посветува на заштитата на клучните комуникациски канали.
Така, 6 милиони евра ќе бидат инвестирани во план за навигациска технологија за дронови кои би работеле и без сателитски сигнал.
Во превод, беспилотните летала би се движеле врз основа на она што можат да го „видат“, слично како пилоти во мали, спортски авиони.
Но, тоа не е се.
Европскиот фонд за одбрана планира да инвестира во развој на ново оружје, пред се нова генерација оклопни возила (25 милиони евра), но и создавање попрецизно и попаметно оружје (30 милиони евра) како што се попрецизни ракети и ракети, самоубиствени дронови, но и потенцијално создавање на сопствен проектил на штитот.
Планирано е да се издвојат дури 20 милиони евра за развој на најмалку четири потенцијални решенија за навигација со беспилотни летала во „забранетите области“.
Планот е и да се создаде „нов копнен дрон опремен со смртоносни функции“. Што значи тоа?
Европскиот фонд за одбрана всушност планира да обезбеди 50 милиони евра за развој на „процес на автономно таргетирање против различни цели“.
А во што инвестирале досега?
Меѓу „победниците“ за 2023 година е новиот оклопен тенк Марта, кој ќе го развиваат 40-тина европски компании, како и проектот за надградба на тенковите.
Околу 154 милиони евра беа издвоени за развој на новата патролна корвета на ЕУ (Epc2), а дополнителни 25 милиони евра за изградба на прототип на автономен брод од типот хидрофолија.
Италијанецот Леонардо води проект за развој на противвоздушен систем за воени беспилотни летала, додека францускиот Cilas го развива првото ласерско оружје во Европа.
Исто така, треба да се напомене дека 26 милиони евра беа издвоени за развој на агент за вештачка интелигенција кој самостојно ќе управува со заштитата и контранападот, како одговор на сајбер напад.
Не толку мали 80 милиони евра беа издвоени за студија за одбрана од хиперсонично оружје, 27 милиони за создавање на нов ракетен систем со дострел од 150 километри, 40 милиони за развој на нов воен товарен брод и 44 милиони за офанзивни технологии на подводни дронови.
Иако станува збор за милиони долари кои Европскиот фонд за одбрана ги обезбедува за развој на нови видови оружје и технологија, тој не е единствениот што ја финансира воената индустрија.
Тука е и Европскиот инвестициски фонд, програмата Еудис и разни заеми од Европската инвестициска банка.
Преку нив воената индустрија може да собере уште една милијарда евра за развој на нови технологии и оружје.
Така, на пример, германскиот Quantum System преку заеми обезбеди 10 милиони евра за развој на беспилотно летало со вертикално полетување, а шпанскиот Skydweller 30 милиони за автономни авиони на соларна енергија и 600 милиони евра за две програми за вселенска комуникација.
И Фондот за иновации на НАТО има милијарда евра во својата каса, што може да помогне во финансирањето на развојот на напредни технологии.
Така, тие веќе финансираа стартапи од областа на вселенските технологии, новите материјали, чиповите и роботиката.
Преку својата акцелераторска програма Дијана, НАТО минатата година финансираше дури 44 стартапи во областа на енергијата, телекомуникациите и надзорот.
Нов повик е отворен и за стартапи од областа на здравството, логистиката и критичната инфраструктура.
И која е крајната цел на целата таа инвестиција?
Според целите наведени во документите на Европскиот одбранбен фонд, целта е до 2027 година Европската унија да има готови прототипови на борбени дронови, интероперабилни радио системи и интеграција меѓу воздушната одбрана и сателитите кои ќе ја набљудуваат Земјата.
Треба да се создадат и платформи кои ќе складираат и обработуваат податоци во облакот, нов систем за рано предупредување за ракетни напади и нови поморски и копнени борбени средства.
Дали ќе успее?
Па, има заинтересирани компании и стартапи, но и пари.
Сега останува само избор на најдобрите проекти и нивна реализација.
И тоа ќе биде видливо таму, во 2027 година.