Конфликтот меѓу Израел и Иран во моментов е ограничен на тие две земји, но прашањето се поставува сè почесто – што ако се прошири?
Одговорите би можеле да имаат далекусежни последици, не само за регионот, туку и за целиот свет.
Најдобрите и најлошите можни сценарија според анализата на Би-Би-Си:
Најдобри сценарија
– Конфликтот останува ограничен на Израел и Иран
– Дипломатскиот притисок го спречува ширењето на конфликтот
– Иран не реагира на нападите врз американски цели
– Израелските напади успешно уништуваат нуклеарни цели без поширок регионален одговор.
Најлоши сценарија
– Иран напаѓа американски бази и цели низ целиот Блиски Исток
– САД се директно вклучени во војната
– Напади врз нафтената инфраструктура во Персискиот Залив, предизвикувајќи глобален енергетски шок
– Израел не успева да ја уништи нуклеарната програма на Иран, а Иран го забрзува развојот на своето оружје
– Иранскиот режим се урива, оставајќи вакуум сличен на оние во Ирак или Либија.
САД би можеле да бидат вовлечени во конфликтот
Иако Вашингтон упорно негира директна вмешаност, Иран очигледно верува дека американските сили ги одобриле, или барем премолчено ги поддржале, израелските напади.
Како одговор, Техеран би можел да ги таргетира американските воени бази во Ирак и Персискиот Залив, кампови на специјалните сили или дипломатски мисии.
САД веќе евакуираа дел од својот персонал како мерка на претпазливост, но во случај на смрт на американски државјанин – на пример во Тел Авив – американскиот претседател Доналд Трамп би можел да биде под притисок да возврати.
Иако Трамп им вети на своите гласачи дека нема да започне нови војни на Блискиот Исток, многу републиканци силно ја поддржуваат израелската влада и нејзината политика кон Иран.
Вклучувањето на САД во војната би значело драматична ескалација и долготрајни последици.
Можно ширење на конфликтот во државите од Персискиот Залив
Доколку Иран не успее да нанесе сериозна штета на израелските воени цели, би можел да ги префрли своите напади на помеки цели – како што се инфраструктурните и енергетските објекти во државите од Заливот кои ги смета за делумно одговорни за успесите на Израел.
Слични напади се случија во 2019 година во Саудиска Арабија и во 2022 година во Обединетите Арапски Емирати.
Иако некои односи во регионот се поправени, многу од овие земји сè уште се домаќини на американски воени бази и – според Би-Би-Си – дискретно помогнаа во одбраната на Израел минатата година.
Во случај на напад врз Заливот, можно е тие земји да побараат и американска воена заштита.
Израел можеби нема да ја уништи нуклеарната програма на Иран
Една од клучните непознати работи е ефикасноста на израелските воздушни напади.
Доколку Иран успее да ги зачува своите резерви на ураниум збогатен до 60% – чекор до нивото потребно за оружје – и доколку неговите нуклеарни постројки останат недопрени, израелската офанзива би можела да има спротивен ефект: поттикнувајќи го Техеран да го забрза развојот на оружјето.
Експертите проценуваат дека знаењето на Иран за нуклеарната технологија е неуништливо.
Доколку новите воени лидери во Техеран се помалку претпазливи од нивните претходници, би можела да има долготрајна спирала од напади и контранапади, стратегија што израелските власти ја нарекуваат „косење трева“.
Опасноста од глобален енергетски шок
Цената на нафтата веќе расте, а дополнителен удар би можел да дојде ако Иран се обиде да го затвори Ормутскиот теснец – клучна точка за снабдувањето со нафта во светот.
Во исто време, Хутите во Јемен – последните преостанати сојузници на Иран во регионот – би можеле да ги засилат нападите врз бродовите во Црвеното Море.
Таквиот развој на настаните би ја влошил веќе сериозната глобална криза со трошоците за живот.
Цените на енергијата би се зголемиле, инфлацијата би се зголемила, а рускиот претседател Владимир Путин исто така би имал корист – поради повисоките приходи од извозот на нафта за финансирање на војната во Украина.
Падот на режимот во Иран носи нови ризици
Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху јавно објави дека неговата воена операција има поширока цел – да го отстрани режимот во Техеран.
Обраќајќи се до иранскиот народ, тој рече дека нападите „го отвораат патот кон слободата“ и ги повика да се спротивстават на „злиот и репресивен режим“.
Но, што ако режимот навистина падне? Кој би го пополнил политичкиот вакуум?
Многумина се сеќаваат на крвавите последици што следеа по соборувањето на централните власти во Ирак и Либија.
Граѓанската војна, падот на институциите и подемот на екстремизмот би можеле да бидат непожелни, но реални сценарија.
Сè зависи од следните потези
Судбината на регионот, и пошироко, во голема мера зависи од две прашања: како и колку силно ќе возврати Иран – и дали САД ќе успеат да го ограничат Израел.
Исходите од тие одлуки би можеле да ја дефинираат иднината на Блискиот Исток во годините што доаѓаат.