Скандалот околу контаминација на масло за јадење во Кина ја стави во фокус долгогодишната борба за подобрување на мерките за безбедност на храната.
Тој скандал на 2 јули го открија новинарите на продржавниот кинески весник „Пекинг њуз“.
Станува збор за две кинески компании кои наводно користеле цистерни за гориво и нафта за транспорт на масло за јадење и тоа без детално чистење меѓу двата товари. Ова предизвика гнев во јавноста.
Властите најавија истрага.
„Најважно е да се убедат луѓето дека слични инциденти никогаш повеќе нема да се случат“, гласи еден коментар кој доби илјадници лајкови на кинеската платформа Веибо.
Ова не е прв национален скандал поврзан со проблеми со безбедноста на храната.
Веќе во 2005 година и повторно во 2015 година, кинеските медиуми открија слични практики на неправилно транспортирање на масло за јадење.
Друг познат проблем со безбедноста на храната, за кој се свесни и надлежните, е употребата на т.н „олукот масло“, што е името за искористеното масло, рециклирано од тави за маснотии и одводи, кое ефтино се продава во рестораните.
Џон Коџиро Јасуда, вонреден професор по политички науки на Универзитетот Џон Хопкинс во Балтимор, кој ја истражувал кинеската регулаторна реформа, изјави за ДВ дека овој најнов скандал покажува дека Кина се уште е „во раните фази на трансформирање на својот систем за храна“, и покрај децениските напори да се направи нешто на тој фронт.
„Тоа не е нешто што ќе се реши преку ноќ“, додава Коџиро Јасуда.
„Нерегулиран хаос“
Извештајот за најновиот скандал во печатот откри дека две цистерни биле наполнети со масло за јадење веднаш откако горивото претходно било транспортирано во нив.
На овој начин кинеските компании штедат пари, а дека тоа е честа практика го потврдуваат и медиумите кои зборуваат за „јавни тајни“ во синџирот на снабдување.
Две компании од тој извештај се државната компанија за транспорт и складирање „Синогреин“ и приватниот конгломерат „Хопефул грејн енд оил груп“.
Двете компании започнале свои истраги како одговор на наводите.
„Индустријата за транспорт на масло за јадење е всушност во состојба на нерегулиран хаос“, вели уредникот на „Пекинг њуз“ во видео-извештај, припишувајќи го проблемот на недостигот на надзор од страна на производителите и недостатокот на задолжителни стандарди во индустријата за превоз и транспорт.
Кина има упатства кои сугерираат употреба на камиони-цистерни за растителни масла, но тоа се само „препорачани“ стандарди, што им остава простор на производителите да ги заобиколат правилата, истакна уредникот на кинескиот дневен весник.
Јанџонг Хуанг, виш соработник за глобално здравје во Советот за меѓународни односи, за ДВ изјави дека е неприфатливо да се користат исти резервоари и за пратките со хемикалии и за масло за јадење, дури и ако резервоарите се мијат меѓу двете пратки.
„Па, не ја пиете ниту водата од тоалетот, дури и ако е исчистен“, вели Хуанг.
Строги закони – спроведувањето е проблемот
Хуанг додаде дека едноставното донесување построги регулативи нема да го реши основниот проблем со безбедноста на храната.
Имено, Кина веќе има некои од најстрогите закони за безбедност на храна во светот, а првите верзии беа претставени уште во 2009 година.
Имаше неколку амандмани во текот на изминатите години, но Хуанг верува дека е потребно подобро спроведување.
Во 2018 година, Кина започна институционална реформа со која ја укина Државната администрација за храна и лекови (CFDA) и ги спои агенциите задолжени за храна и фармацевтски производи во нова државна институција директно подредена на Државниот совет.
„Ова значи дека тие ја ослабеа функцијата за регулирање на безбедноста на храната“, вели Хуанг за ДВ.
Тој, исто така, додава дека кинеската влада требало да ѝ даде на Администрацијата за храна и лекови повеќе овластувања што го надминуваат нивото на министерството.
Јасуда смета дека треба да се земат предвид и други фактори, со оглед на сложеноста на фрагментираниот пазар на храна во Кина.
Тој смета дека, покрај строгите регулативи и владиниот надзор, важно е да се има „прилично будна база на потрошувачи, која може активно да ги казнува добавувачите за пропусти кои произлегуваат од непочитување на законите и спроведување на мерките за безбедност на храната“.
Покрај тоа, неопходна е и модернизација на фармите, при што бројот на производители и дистрибутери на храна е „огромен“ дури и за големата и модерна Кина.
„Кога имате работа со 150 до 200 милиони компании, тогаш е многу барано да ги следите“, истакнува Јасуда.
Политички притисок врз Пекинг?
Канцеларијата за безбедност на храна на Државниот совет на Кина вети дека одговорните за каква било злоупотреба „ќе бидат строго казнети“.
Во 2008 година, двајца бизнисмени беа осудени на смрт за производство и продажба на млеко за бебиња во прав загадено со меламин – хемикалија што се користи во производството на пластика и лепила.
Ова го поттикна донесувањето на Законот за безбедност на храната една година подоцна.
Кинескиот претседател Си Џинпинг, откако ја презеде функцијата пред повеќе од една деценија, постојано ветуваше дека ќе се бори против проблемите со безбедноста на храната.
Во говорот во 2013 година, тој предупреди дека легитимитетот на Комунистичката партија ќе биде доведен во прашање доколку „не може да направи добра работа за безбедноста на храната“.
Но, додека официјален Пекинг инсистира дека ја смета безбедноста на храната за приоритет, Јасуда изразува сомневање дека политичката елита ќе биде подготвена „да ја отвори вратата за зајакнување на потрошувачите и медиумите“ за да го реши проблемот.
По најновиот скандал со масло за јадење, кинеските медиуми објавија дека апликацијата која им овозможува на корисниците да ги следат камионите, па дури и цистерните низ целата земја, не е во функција.
И репортерот на Beijing News, Хан Футао, кој го откри скандалот, откри дека неговата сметка и апликација на платформата Веибо се избришани.