Образованието може да биде прилагодено на секој ученик, а најпосакуваната професија на наставникот. Финска за тоа е пример. Земја во која е гордо да се истакнува дека образованието е право на секое дете и е целосно бесплатно – од учебници до екскурзии.
На училиште, како и дома. Само во чорапи. Часот започнува со ирската народна приказна за пеперутка и пастир. Тие покажуваат што научиле од неа преку игра. Етиката, почитувањето на различностите и емоциите се темите на разговорот. Само на крајот од часот се сумираат сите впечатоци и се пишува состав.
Наставничката Марјо Дилстром потенцира дека во финскиот модел на образование најмногу се води грижа за детето како личност која расте и учи за сè, не само во училиште и од книги, туку стекнува знаење насекаде.
„На пример, минатата недела излеговме и броевме колку боровинки има во една област, го обележавме тој простор, го меривме, па прво претпоставивме колку боровинки воопшто може да има. На крајот на часот, ги изедоа”, објаснува наставникот.
За ученици од основно училиште во Финска, правило е да се започне со училиште дури кога ќе се прослави седмиот роденден. Првата, реална оценка ќе биде дадена само на крајот на четвртото одделение.
Нивните наставници не ги тестираат често, можеби двапати годишно, но тие се најдобри на меѓународно тестирање, како што е тестот ПИСА.
Финците не го кријат својот рецепт за успех. Часот трае 45 минути, исто како и кај нас, но после секој час учениците одмораат 15 минути.
Честопати, двајца наставници одеднаш предаваат на ист час, за да можат еднакво да се посветат на сите деца. Во пониските одделенија, нема класичен распоред на часови.
„Ние секогаш работиме на спојување предмети, особено со најмладите и не им кажуваме сега ќе имате математика, фински или музика, затоа што тие прво треба да се навикнат на училиште. Тие имаат два стандардни теста, но често проверуваме што научиле без нив и за мене како учител тоа е тест за тоа колку добро тие совладале нешто и дека ако има потреба тоа им го предавам повторно“, наведува Марјо Дилстром.
Од кои учебници да учат, предавачите му сугерираат на директорот, тој одобрува според буџетот.
Сепак, за сè да работи, тајната, велат тие, е во популарноста на професијата. Наставниците честопати биле најдобрите студенти во својата генерација, ценети се и како лекарите и адвокатите.
„Наставникот е една од најпопуларните професии во Финска. Сите наставници се високо образовани и, освен психологијата и педагогијата, учат мултидисциплинарен пристап. Покрај 13 традиционални курсеви, имаме и она што ги нарекуваме вештини за 21 век. Сега не знаеме што ќе им биде потребно на децата кои сега тргнале на училиште кога ќе го завршат, односно кои професии ќе бидат актуелни во тој момент. Затоа, овие вештини за размислување се над нас“, потенцира Сана Вахтворимен, специјален советник во Министерството за образование и култура.
Истиот принцип како и во основното училиште се применува во средното училиште. Без разлика дали се избира насочено или општо образование.
На професорите им се обраќаат по име затоа што веруваат дека ова создава неформална атмосфера и доверба.
Финците, сепак, не се целосно задоволни.
Тие веќе планираат што друго да направат подобро и да го променат следниот план за образование и програмата што ја прават еднаш во 10 години.
Тие исто така имаат визија, многу амбициозна, дека до 2030 година секој друг млад човек треба да биде високообразован.
Учат како да учат
„Тие учат како да учат. Тоа е најважната работа и ние се обидуваме да ги научиме како најдобро да стекнат знаење и секој на свој начин. Таа стратегија за учење е нешто што останува со нив подоцна во животот. Но, социјалните вештини, кои ќе им бидат од корист, се исто така важни., животот, а исто така и практичните вештини што ги усвојуваат при изборот на предмет“, објаснува Џени Мертаниеми, професор во средно училиште.