Експертите предупредуваат дека Кабул би можел да стане првиот главен град во светот кој целосно ќе остане без вода, обвинувајќи го брзиот раст на населението, климатските промени и лошото управување за кризата.
Според неодамнешна студија на хуманитарната организација „Мерси Корпс“, нивото на подземните води во авганистанскиот главен град се намалило за дури 30 метри во последната деценија, додека речиси половина од бунарите во градот – главниот извор на вода за пиење за жителите – пресушија.
Побарувачката за подземни води во градот е непропорционално висока: секоја година се вадат 44 милиони кубни метри вода повеќе отколку што може природно да се обнови, што е речиси двојно повеќе од одржливото ниво.
Населението на Кабул пораснало од околу два милиони во 2000 година на повеќе од шест милиони во 2025 година, ставајќи огромен притисок врз водоснабдувањето на градот.
Според експертите за управување со водите на „Мерси Корпс“ и авганистанските експерти кои разговараа со РСЕ/РЛ, водоносните слоеви на градот дополнително се исцрпуваат од повеќе од 100.000 нерегулирани бунари, како и стотици фабрики и оранжерии.
„Кабул има околу 400 хектари стакленици кои користат околу четири милиони кубни метри вода годишно“, рече Наџибулах Садид, истражувач за водни ресурси и климатски промени со седиште во Германија.
„Исто така, во Кабул работат повеќе од 500 компании за пијалоци. Само една од нив, Алокозаџ, најголемата компанија за безалкохолни пијалоци во градот, користи околу еден милион кубни метри подземни води годишно“, додава тој.
Обединетите нации предупредија дека, без итна акција, подземните води во Кабул би можеле да се исцрпат до 2030 година, што претставува егзистенцијална закана за жителите и предизвикува голем бран на миграција.
„Избор помеѓу вода и храна“
Многу делови од Кабул веќе останаа без вода, а жителите се целосно зависни од ограничените количини вода што ги купуваат од цистерни.
Еден жител на релативно богатата населба Таимани, северозападно од Кабул, вели дека троши четвртина од својата плата за вода.
„Мојата месечна плата е 21.000 авганистански долари (300 долари), а трошам најмалку 5.000 авганистански долари (70 долари) за вода за нашето десетчлено семејство“, изјави тој за Радио Слободна Европа на 26 јуни.
„Ја користиме таа вода за чај, готвење, миење садови, перење алишта и капење. Има многу семејства кои не можат да си дозволат да купат вода – тоа е како да мора да избираат помеѓу вода и храна“, рече жител на Тајмани.
Тој исто така рече дека оние кои не можат да платат за вода патуваат по неколку километри за да ја донесат од областите каде што има јавни пумпи за вода.
Дури и за време на жешката летна жега, многу станбени блокови во Кабул добиваат вода само еднаш или двапати неделно.
Загадувањето на водата е уште еден голем предизвик што го мачи Авганистан, каде што речиси 80 проценти од населението, според податоците на ОН, немаат пристап до чиста вода за пиење.
Експертите велат дека поголемиот дел од подземните води во Кабул се загадени со канализација, отрови и високо ниво на арсен.
Можни решенија
Поранешната влада на Авганистан, поддржана од Западот, која се распадна во 2021 година, доби повеќе од 4 милијарди долари од меѓународни донатори за реформирање на водниот сектор, според Светската банка, но секторот останува во голема мера неразвиен, како во главниот град, така и во остатокот од земјата.
Службениците на сегашната влада предводена од Талибанците во Кабул не одговорија на барањето на РСЕ/РЛ за коментар.
Сепак, многу локални експерти веруваат дека авганистанскиот главен град сè уште би можел релативно брзо да ја реши својата криза со водата доколку се преземат решителни чекори.
„Овој проблем не е нов. Имаше различни предлози за справување со него повеќе од една деценија, но никогаш не беше приоритет за властите“, изјави Садид за Радио Слободна Европа.
Меѓу предложените решенија е изградбата на брана и вештачкото езеро Шахтут, околу 30 километри југозападно од Кабул.
Доколку биде завршено, тоа би обезбедило вода за пиење за повеќе од два милиони жители на градот и би помогнало во обновувањето на подземните води.
Друг проект предвидува изградба на цевковод долг 200 километри што би пренасочувал повеќе од 100 милиони кубни метри вода годишно од реката Панџ до главниот град.
Студиите за изводливост за двата проекта беа спроведени за време на претходната авганистанска влада.
Во април, Министерството за енергетика и вода, управувано од Талибанците, соопшти дека чека одобрување од буџетот за да започне со работа на цевковод од реката Панџ.
Владата наводно бара дополнителни инвеститори за да ја финансира оваа иницијатива од 170 милиони долари.
Во меѓувреме, се очекува проектот Шахтут да биде завршен во 2027 година, доколку Авганистан успее да ги собере потребните средства.
Се проценува дека изградбата на браната и езерото ќе чини околу 236 милиони долари.
Абдул Басет Рахмани, експерт за водни ресурси и климатски промени во Кабул, рече дека недостигот на вода во авганистанскиот главен град може да се „реши во рок од година и пол, доколку постои политичка волја“.
Сепак, тој предупредува на итни потреби на краток рок и ги повикува меѓународните хуманитарни организации „да обезбедат итна помош на сиромашните луѓе во Кабул кои немаат можност да купат вода за пиење“.
„Таквата поддршка би ги поштедила овие луѓе од огромен финансиски и психолошки притисок, би го спречила ширењето на болести и би им овозможила на многу деца да се вратат на училиште“, вели тој.
„Многу деца не можат да се образуваат затоа што пешачат по неколку километри секој ден за да донесат вода од место каде што се истура бесплатно“.
Хуманитарните организации, како што се Меѓународниот комитет на Црвениот крст (МКЦК) и Детскиот фонд на ОН (УНИЦЕФ), спроведоа неколку проекти во Авганистан во последните години за да им помогнат на стотици илјади луѓе да добијат пристап до чиста вода за пиење.
Според МКЦК, нивните проекти во 2024 година вклучуваа поправка на 1.315 рачни пумпи и инсталирање на 1.888 филтри за отстранување на загадувачите од водата во неколку авганистански провинции.
Сепак, и покрај овие напори, доколку не се преземат итни владини мерки и не се завршат клучните инфраструктурни проекти, кризата со водата во Кабул веројатно ќе продолжи и на крајот би можела да принуди околу три милиони луѓе – приближно половина од населението на градот – да го напуштат градот.