Земјите од Западен Балкан сега имаат можност да станат важен партнер на кој се потпира НАТО откако лидерите на земјите-членки на Алијансата на самитот во Хаг ја потврдија својата подготвеност за поголеми средства за одбрана, вклучително и купување големи количини муниција и друга воена опрема произведена од фабриките во регионот.
Ова го потврди и заменичката генерална секретарка на НАТО, Радмила Шекеринска, која за сараевското „Ослобоѓење“ изјави дека самитот во Хаг испратил важна порака до регионот, која неговите земји треба внимателно да ја разгледаат.
„Земјите-партнери на НАТО во регионот на Западен Балкан имаат многу развиена одбранбена индустрија. И ова е можност и за нив, бидејќи, како што можевме да видиме во минатото, одбранбената индустрија на членките на НАТО понекогаш не може да произведе доволни количини оружје. Ако некои од нашите партнери се доволно паметни, брзи и квалитетни, ова ќе биде можност за нив да создадат нови работни места и дополнителна соработка“, рече Шекеринска.
Директна соработка со НАТО е можна и за земјите кои не се членки
Таа објасни дека ќе има директна врска помеѓу НАТО и земјите-партнери, како што се Босна и Херцеговина и Србија, односно Косово, кои се единствените во регионот надвор од формалното членство во НАТО.
Босна и Херцеговина има одобрен акционен план за членство во НАТО (MAP), а пристапувањето кон Алијансата во целосен статус е цел дефинирана со законот за одбрана на земјата, но нејзиното постигнување е попречено од опструкцијата од Република Српска, чии власти инсистираат Босна и Херцеговина да следи само што ќе направи Србија во тој поглед.
Белград ја отфрла можноста за пристапување во НАТО, но не ја отфрла ограничената соработка.
Зголемувањето на средствата за одбрана на ниво од пет проценти од БДП исто така значи дека дел од тие средства сигурно ќе бидат наменети за помош на земјите-партнери, а извори од НАТО рекоа дека нема да поставуваат прашања за тоа како се трошат тие пари сè додека партнерите се здобијат со опрема и оружје што е во согласност со стандардите на НАТО.
Силен раст на извозот на воената индустрија на Босна и Херцеговина
Во изминатите години, Босна и Херцеговина инвестираше многу во развојот на својата воена индустрија, особено во капацитети за производство на муниција, која на НАТО ѝ е потребна во сè поголеми количини.
Само во првиот квартал од оваа година, од таа земја е извезена муниција и воена опрема во вредност од над 170 милиони конвертибилни марки, или околу 87 милиони евра.
Во споредба со истиот период во 2024 година, ова претставува зголемување на извозот за дури 42 проценти.
Најголеми купувачи се Соединетите Американски Држави, Саудиска Арабија, Словачка, Чешка, Србија, Бугарија и Ирак.
Процесот на сертификација на НАТО е во полн ек
Најголемиот дел од фабриките за муниција и воена опрема на територијата на Федерацијата БиХ, а министерот за индустрија на ентитетот Ведран Лакиќ изјави дека сите овие фабрики сега се во процес на сертификација на производството според стандардите на НАТО.
Три компании веќе го завршија овој процес, имено фабриките „Гинекс“, „Претис“ и „AC-Unity“, кои го постигнаа ова преку соработка со надворешни партнери.
„Сега сакаме да го пренесеме тој процес во Босна и Херцеговина преку зајакнување на домашните институции, кои ќе можат да вршат кодификација и сертификација во согласност со правилата на НАТО. Ова вклучува формирање на национално тело за сертификација, на кое работиме заедно со Министерството за одбрана на БиХ и други партнери. Со влегувањето на БиХ во системот за кодификација на НАТО и стекнувањето статус на спонзорирана земја, се отвори вратата за изградба на национален систем што ќе им овозможи на нашите компании директен пристап до пазарот на НАТО, како и доделување на НАТО броеви за нивните производи. Ова е одлична можност за нашата посветена индустрија, бидејќи во следните десет години земјите од НАТО значително ги зголемуваат своите трошоци за одбрана“, рече Лакиќ.
Производителите очекуваат значително проширување
Директорката на „УНИС-Гинекс“ од Горажде, Џенана Турковиќ Хоџиќ, очекува значително проширување на производството и извозот.
„Одлуката на НАТО-алијансата да ги зголеми средствата за одбрана сигурно би можела да донесе значителни придобивки за компании како „УНИС-Гинекс“ Горажде. Нашите производи, почетните капсули, претставуваат клучна компонента во муницијата и веќе ги користат бројни производители на муниција од земјите на НАТО“, рече Турковиќ Хоџиќ.
Растот на извозот се очекува и во фабриката на БНТ во Нови Травник, каде што произведуваат хаубици и минофрлачи.
„Знаеме дека два или три од нашите производи се интересни за земјите на НАТО. Сигурни сме дека ова зголемување ќе значи и зголемување на побарувачката за нашите производи. Сето ова ќе резултира со зголемување на бројот на работници и проширување на капацитетот“, рече директорот на БНТ, Бесим Белегиќ.