Обединетите нации забрзано водат дискусии насочени кон создавање меѓународен договор за борба против пластичниот отпад, еден од најраспространетите, но и најопасните загадувачи на животната средина.
Резолуцијата за ставање крај на загадувањето со пластика усвоена од Собранието на ОН за животна средина (УНЕА) поставува дипломатска рамка, но и краен рок за членките на ОН да преговараат за договор за спречување и намалување на глобалниот пластичен отпад.
Претседателот на УНЕА, Еспен Барт Ејде, ја нарече резолуцијата, која беше едногласно усвоена во март 2022 година, најзначајниот меѓународен договор за животната средина по Парискиот климатски договор.
Работна група на претставници, која се состана за прв пат во мај, беше формирана за да организира меѓувладин комитет за изготвување договор до крајот на 2024 година.
Договор од овој опсег обично трае меѓу пет и 10 години за да се преговара.
Но, оваа забрзана временска рамка го охрабрува комитетот брзо да воспостави стандарди за известување, финансии и управување со отпад, а сето тоа балансирајќи ги националните трговски и економски агенди на земјите.
Пластиката е главен извор на загадување во светските океани
Околу 76 отсто од целата пластика произведена помеѓу 1950 и 2017 година станала отпад, а поголемиот дел е фрлен на депониите или морето.
Некои видови пластика може да се рециклираат, но повеќето може да се рециклираат само неколку пати пред да се влоши квалитетот до точка каде што пластиката станува неупотреблива.
Денес, околу 400 милиони тони пластичен отпад се произведуваат секоја година – бројка што ќе се удвои до 2040 година.
Според студијата објавена од Science Advances, пакувањето на производите претставува најголем дел од пластичен отпад (141 милион тони), или повеќе од три пати повеќе од оној на следниот најголем сектор, текстилната индустрија (42 милиони тони).
Слична студија покажа дека Кина, Индија и Филипините произведуваат најлошо управуван отпад, кој има поголем ризик да влезе во океанот, главно поради лошата инфраструктура за управување со отпад.
Сепак, земјите со високи приходи историски создаваат повеќе пластичен отпад и често го извезуваат во земјите со низок и среден приход.
Пластичниот отпад е голема закана за животот во морето
Истражувачите исто така се загрижени дека хемикалиите во потрошената микропластика може да се акумулираат во човечкото тело и да предизвикаат болести како што е ракот.
Производството на пластика, од кое голем дел се добива од фосилни горива, исто така придонесува за емисиите на јаглерод и климатските промени.
Обединетите нации предвидуваат дека емисиите на стакленички гасови поврзани со животниот циклус на пластиката ќе сочинуваат 15 отсто од глобалните емисии на јаглерод до 2050 година, што е повеќе од три отсто денес.
Речиси сите земји ја потпишаа Базелската конвенција од 1989 година, која има за цел да ги ограничи земјите со повисоки приходи од извоз на опасен отпад, вклучително и пластика, на оние со пониски приходи.
И покрај тоа, некои земји, вклучително и САД, никогаш не го ратификуваа договорот и продолжуваат да извезуваат пластичен отпад.
Покренати се и други глобални иницијативи, вклучувајќи ја Кампањата за чисти мориња на Програмата за животна средина на ОН и иницијативата на Светската трговска организација (СТО) 2020 година за промовирање на кружна економија за пластика – систем во кој производите се дизајнирани да се пренаменат без создавање отпад.
Сепак, нивното влијание врз пластичниот отпад е ограничено. Кампањата за чисти мориња им овозможува на земјите да одлучат за нивното ниво на посветеност, а иницијативата на СТО бележи бавен напредок бидејќи членките бараат поголема транспарентност за пластичните податоци и повеќе споделување технологија.