Иран се подготвува да ги предаде плановите на Кремљ за неговото најефективно оружје против Западот – подземната финансиска мрежа на која се потпира за да ги избегне санкциите.
Со години, Исламската Република ги спречува напорите на САД да ја изолира и осиромашува нејзината економија со градење паралелен универзум на компании од типот и странски банки, вклучително и големи финансиски институции со седиште во Европа и САД, кои иранските компании ги користат за да ги избегнат меѓународните контроли и бизнис во странство. пишува Политико, пренесе Индекс.хр.
Бидејќи Русија се соочува со зголемена меѓународна изолација поради војната во Украина, Иран понуди да ја сподели својата експертиза за избегнување санкции покрај оружјето, велат западните дипломати.
Според дипломатите, серијата неодамнешни состаноци меѓу високи руски и ирански функционери, вклучително и шефот на иранската централна банка Али Салехабади и заменик-министерот за економија Али Фахри, ја поставија основата за оваа соработка.
Ако Москва успее да го ископира иранскиот систем, може да се надева дека ќе го ублажи влијанието на многу санкции, особено во секторот за нафта и гас, кој го формира столбот на нејзината економија.
Таквиот систем ќе му даде на рускиот претседател Владимир Путин многу поголема флексибилност и време да продолжи да води војна против Украина, а истовремено да ги задржи приходите од нафтата.
„Секој што е заинтересиран за промена на состојбата на умот на Русија треба да разбере дека осакатувањето на руско-иранските финансиски можности е клучно“, рече еден западен функционер.
Дипломатите издадоа предупредување
Дипломатите кои го издадоа предупредувањето за техниките за избегнување санкции, исто така, рекоа дека западните банки како германската Комерцбанк и Дојче банк, како и американската Ситигруп, одиграле улога во помагањето на Иран да продолжи да собира приходи од извоз преку нелегални трансакции.
Ризикот е дека истите западни банки, свесно или несвесно, би можеле да бидат вовлечени на истиот начин на тргување од страна на Русија.
Во текот на летото, Техеран и Москва разговараа за користење на Иран како извозен центар за руска нафта, откако Техеран и светските сили се вратија на нуклеарниот договор, со кој Исламската Република ќе ја ограничи својата атомска програма во замена за олеснување на санкциите.
Но, со бруталниот третман на иранскиот режим кон демонстрантите во последните недели и зголемениот скептицизам за обновување на договорот во Вашингтон, веројатноста за напредок исчезна.
Сепак, односите меѓу Русија и Иран, кои соработуваа во Сирија за поддршка на режимот на Башар ал Асад во граѓанската војна, се интензивираа на други фронтови.
Иран стана главен снабдувач на беспилотни летала камикази кои Русија ги користи во Украина. Во меѓувреме, Техеран побара помош од Кремљ за развој на својата нуклеарна програма, објави Си-Ен-Ен минатата недела, повикувајќи се на американско разузнавање.
Иран со децении избегнуваше санкции
Иран има децениско искуство во изнаоѓање начини да ги избегне санкциите на САД, но направи особен напредок од 2018 година откако американскиот претседател Доналд Трамп се повлече од нуклеарниот договор и повторно ги воведе ограничувањата.
Трамп тврди дека договорот со Иран е недоволен за да го спречи Техеран да изгради атомска бомба.
Европските земји, на чело со Германија и Франција, се спротивставија на американската одлука, но не можеа да ја спречат.
Сепак, дури и пред потегот на Трамп, европските банки и компании не сакаа повторно да соработуваат со Иран бидејќи многу американски санкции останаа на сила и повеќето компании оценија дека ризикот од правна изложеност на САД е превисок.
Решението на Иран беше да оди во илегала. Податоците добиени од Политико за неодамнешните трансакции меѓу иранските клириншки куќи и фиктивни компании регистрирани во странство под режимска контрола сугерираат дека обемот на трансакции за избегнување санкции изнесува десетици милијарди долари годишно.
Податоците, потврдени од западните официјални лица, го нагласуваат степенот до кој Иран успеа да ја заобиколи таканаречената „кампања за максимален притисок“ што ја започна Вашингтон во 2018 година.
„Тоа објаснува како Иран ја заобиколи кампањата за максимален притисок“, рече еден западен функционер. Тоа може да објасни и зошто Иран, и покрај значителните отстапки од администрацијата на американскиот претседател Џо Бајден, се спротивстави на повторното влегување во нуклеарниот договор.
Разговорите беа закочени и пред неодамнешните протести во Иран. Иако американските санкции го нарушија економскиот биланс на Иран, финансиската мрежа во сенка на Техеран обезбеди економијата да продолжи да работи, ако не на сите цилиндри, тогаш со темпо што ја одржува, истовремено обезбедувајќи ги привилегиите на елитата.
Иако инфлацијата и невработеноста се високи во Иран, што придонесе за немирите, неговата економија неодамна покажа знаци на живот, растејќи за повеќе од четири отсто само во последната фискална година, покажуваат податоците на Светска банка.
Улогата на Кина
Иако извозот на нафта на Иран е приближно преполовен под санкциите и сега изнесува околу 1 милион барели дневно, тој успеа да одржи силна трговија во други области, како што се петрохемикалиите и металите.
Со приход од околу 100 милијарди долари минатата година, надворешната трговија на Иран го достигна највисокото ниво откако САД повторно ги воведоа санкциите.
И покрај падот на обемот на нафтата, Иран има корист од растот на цените, при што приходите од извоз се зголемија повеќе од двојно на околу 19 милијарди долари минатата година.
Она што го поттикнува закрепнувањето на иранската нафтена индустрија, според Светската банка, е индиректниот извоз во Кина.
Иранската нафта е привлечна за Кина, главно поради тоа што е релативно евтина.
Нелегалната природа на санкционираната иранска сурова нафта значи дека се продава со длабок попуст на пазарните цени.
Тука стапува во игра иранската тајна мрежа на лажни компании.
Самата нафта е прилично лесно да се испорача под радар со користење на пренос од брод до брод на отворени води и потоа мешање во странски пристаништа со друга сурова нафта за да се прикрие неговото потекло.
Поголемата тешкотија за Иран е да ги добие парите за продажба без да предизвика вознемиреност во меѓународниот финансиски систем, во кој доминираат САД од регулаторна перспектива.
Наместо да се продава нафта директно на крајниот купувач, таа се продава преку фиктивни компании, често и на други слични компании.
Минатата недела, САД ги санкционираа учесниците во синџирот за шверц на нафта поддржан од Иран, кој Вашингтон го обвини дека испраќа пари до Хезболах, терористичката група со седиште во Либан, поддржана од Техеран.
„Поединците кои ја водат оваа нелегална мрежа користат мрежа од фиктивни компании и лажни тактики, вклучително и фалсификување документи, за да го прикријат потеклото на иранската нафта, да ја продаваат на меѓународниот пазар и да ги избегнат санкциите“, рече Брајан Нелсон, официјален претставник на американското Министерство за финансии.
Тајно финансирање на теророт
Сепак, способноста за тајно финансирање на тероризмот е само една од безбројните предности што Иран ги добива од неговиот подземен финансиски систем.
Најголемата предност е што и дава пристап на проблематичната економија на земјата до цврста странска валута без ниту еден долар да влезе во банкарскиот систем на Иран.
Иако најголемиот дел од средствата генерирани преку оваа мрежа остануваат во странство, локалните компании можат да го користат приходот остварен како колатерал дома.
Темниот финансиски систем на Иран е изграден на она што во земјата е познато како „куќи на размена“.
Десетици организации се всушност клириншки куќи со седиште во Иран, кои управуваат со мрежа на фиктивни компании во странство, обично регистрирани во Кина, Обединетите Арапски Емирати и Турција.
Овие институции се под строга режимска контрола. Ако иранска компанија треба да направи странска трансакција која е забранета со санкции, нејзината локална банка може да се обрати до една од овие куќи за да ја филтрира исплатата низ лавиринтот од фиктивни компании, што го отежнува откривањето на вистинското потекло, истакнуваат западни дипломати.
Помалку познат аспект на оваа подземна трговија е централната улога на големите западни банки.
Многу трансакции, од нафта до старо железо, се деноминирани во евра или долари. Тоа значи дека порамнувањето, последниот чекор во трансакцијата, бара учество на европска или американска банка, во зависност од валутата.
Иран користел големи банки со седиште во ЕУ, како што се германската Комерцбанк и Дојче банк, како и американски банки, вклучително и Ситигруп, за да ги подмират овие трансакции, според податоците на иранската размена анализирани од Политико.
Според правилата на американските санкции, на домашните банки и на странските банки кои работат во САД им е забрането да вршат речиси сите финансиски трансакции со Иран.
Нелегална иранска заработка
Дипломатите рекоа дека податоците од размената покажуваат дека заработката на Иран од незаконскиот извоз се канализира преку меѓународниот банкарски систем, но нема докази дека банките биле свесни дека трансакциите се дел од планот на Техеран да ги задржи приходите од нафтата.
Освен ако владата на САД конкретно не ги означи измамничките компании наведени во трансакциите, банките честопати не успеваат да откријат сомнителна активност.
Иако банките имаат строги регулативи за следење на потеклото на средствата, Иранците станаа мајстори во криењето од каде доаѓа готовината.
Ништо во податоците за расчистување не открива поврзаност со Иран. Дотичните трансакции често ја вклучуваат истата група на компании и банки со седиште во Кина, Турција, Обединетите Арапски Емирати, Сингапур и Индија, а вредностите се движат од неколку илјади до милиони долари.
Лавовскиот дел од трансакциите оди преку Обединетите Арапски Емирати, велат дипломатите.
Близината на Иран и лабавата регулаторна средина го прават атрактивно место за бизнис Техеран.
Истите овие атрибути ја ставија оваа земја под лупата на европските претставници.
Во наредните денови се очекува Европската комисија да ги стави ОАЕ на листата на земји со „висок ризик“ за перење пари и финансирање тероризам.
Една од компаниите која често се појавува во евиденцијата на трансакциите е Hua Gong HK Trading Limited регистрирана во Хонг Конг.
Основана е во октомври 2018 година, набргу откако САД почнаа повторно да воведуваат санкции кон Иран.
Западните дипломати велат дека ова е лажна компанија, управувана од Tahaiiori Garantee Societi, една од најголемите ирански берзи.
Трансакциите на Хуа Гонг минатата година одеа преку Дојче банк и Ситибанк преку кинески банки. Приматели на средствата се компании од Хонг Конг, Италија и Сингапур.
Што велат банките?
Политико контактираше со западните банки и побара од нив информации за иранската размена.
Дотичните европски банки одбија да коментираат дали се свесни дека ирански ентитети стојат зад нагласените трансакции.
„Комерцбанк сериозно ги сфаќа своите обврски и одговорности според законите и регулативите за санкции“, се вели во соопштението на финансиската институција со седиште во Франкфурт, вклучувајќи ги и оние што ги спроведуваат ОН, ЕУ, САД и Велика Британија.
Дојче банк пред 15 години усвои политика на одбивање „секаков бизнис со партиите во Иран“, рече портпаролот, додавајќи дека банката исто така применува строги контроли на глобално ниво за да спречи и открие затајување санкции секогаш кога е можно.
Портпаролот на Ситигруп рече дека банката со седиште во Њујорк „многу сериозно го сфаќа почитувањето на регулативите за финансиски криминал, внимателно следејќи ги и следејќи ги упатствата на релевантните влади и други доверливи извори за да го заштити меѓународниот финансиски систем од злоупотреба од нелегитимни компании или други нелегални актери“.
Сепак, извори блиски до банките приватно велат дека сето ова е полесно да се каже отколку да се направи.
Банките инвестираа милијарди во софистицирани компјутерски системи за искоренување на сомнителните трансакции и ангажираа армии од експерти за финансиски криминал.
Сепак, Иранците често се чекор понапред од нив.
„Тешко е да се знае кога сме изложени на измама. Луѓето кои професионално се занимаваат со ова ги знаат јурисдикциите кои не соработуваат со американските власти, така што и овде има регулаторна арбитража“, призна директорот на една од банките.
Не е јасно до кој степен одредени трансакции анализирани од Политико можеби ги прекршиле американските санкции.
Портпаролката на американското Министерство за финансии не коментираше за конкретни банки, но рече дека има богат досие за внимателно следење на почитувањето на американските санкции против Иран и Русија и дека ќе продолжи да го прави тоа, вклучително и кога станува збор за финансиските институции.
„Министерството за финансии ќе продолжи да бара обиди да се избегнат санкции за криење и пренесување пари преку меѓународниот финансиски систем, а финансиските институции треба да бидат внимателни за ваквите постапки“, рече портпаролката.
Прекршувањето на американските санкции во минатото беше исклучително скапо за европските банки.
На пример, француската BNP беше казнета со 8,9 милијарди долари во 2014 година за кршење на американските санкции против Иран и други земји.
Европската унија ги укина поголемиот дел од финансиските санкции за Иран како дел од нуклеарниот договор од 2015 година, до кој европските сили продолжуваат да се придржуваат.
И покрај ова, европските банки во голема мера избегнуваа трансакции поради страв од изложеност на американски санкции.
И додека националните регулатори во Европа се одговорни за надзор на нивните банки, Европската централна банка (ЕЦБ) како управител на заедничката валута зависи да ги надгледува трансакциите деноминирани во евра кои минуваат низ нејзиниот систем за порамнување познат како TARGET2.
Критичарите ја обвинуваат Европската централна банка
Критичарите ја обвинуваат Европската централна банка дека замижува пред злоупотребите на нејзиниот систем за порамнување.
Запрашан од Политика како ЕЦБ ја надгледувала нејзината мрежа и дали банката била свесна за нелегални активности во кои се вклучени ирански школски компании и банки од еврозоната, портпаролот рече:
„ЕЦБ ги спроведува санкциите на Европската унија, а не санкциите наметнати од јурисдикции надвор од Унијата. Во однос на санкциите на Европската унија, ЕЦБ гарантира дека TARGET2 не ги подмирува трансакциите што подлежат на санкции“.
Сепак, дури и ако финансиските трансакции со ирански интереси не ги прекршуваат санкциите на Европската унија, европските прописи за спречување на перење пари бараат банките да спроведат темелни проверки на идентитетот на нивните клиенти.
Тоа е стандард наречен „познај го твојот клиент“. Недостатоците на Европската Унија во овој поглед се евидентни со години.
Во септември, Европската банкарска агенција, која ја координира регулативата во овој сектор, рече дека официјалните лица од целиот регион „мора да направат повеќе“ за борба против нелегалните активности во финансискиот систем на Европа.
Додека тоа не се случи, велат западните дипломати, Иран ќе продолжи да ја користи европската финансиска инфраструктура без страв од откривање, што потоа може да го следи Русија.
„Ова не е дупка во ѕидот, едноставно нема ѕид“, рече еден европски функционер.