Азербејџан, земја со мнозинско муслиманско население на границата со Европа и Азија, може во следните години да стане извозник на гас во Хрватска, која размислува да се поврзе со тамошниот гасовод.
Утринската магла се надвиснува над Каспиското Езеро, кое поради големината и соленката вода некои го нарекуваат море.
На оддалеченост од 70 километри се наоѓа гасното поле Шах Дениз, со површина колку двата најголеми хрватски острови, Крес и Крк заедно.
Шест нафтени компании извлекуваат гас од длабочина од 600 метри, а потоа го притискаат во цевките кои се протегаат до соседна Грузија.
Оттаму преку Турција и Грција одат до Албанија.
Едниот крак потоа влегува во Италија, а се размислува за изградба на другиот, кој преку Црна Гора и Босна и Херцеговина би одел до Хрватска.
Поевтини гасот од Русија
„Хрватска го поддржува тој проект. Сметаме дека е важно да имаме уште една дополнителна рута за снабдување каде гасот од Азербејџан би стигнувал до Сплит, каде оди нашата гасоводна мрежа“, изјави неодамна за Хина хрватскиот министер за економија Давор Филиповиќ.
Тој и премиерот Андреј Пленковиќ разговараа за овој проект во јануари со азербејџанскиот претседател Илхам Алиев на Светскиот економски форум во Давос, Швајцарија.
„Тогаш разговаравме со претставниците на Црна Гора, а продолжуваме да разговараме и со нашите пријатели во Босна и Херцеговина. Има голем интерес во таа насока, па верувам дека на крајот ќе го направиме тој проект“, додава Филиповиќ.
Проектот, познат како Јадранско-јонски гасовод, се разгледува од 2012 година, кога хрватската компанија за транспорт на природен гас „Плинакро“ и Министерството за економија почнаа да учествуваат на состаноци на заинтересираните земји.
Тогаш имплементацијата не беше започната, бидејќи гасот од Русија беше поевтин, а количината на гас од Азербејџан беше ограничена.
Сè се смени пет месеци откако Русија ја нападна Украина.
Европската унија, која дотогаш увезуваше 40 отсто од својот гас од Русија, се сврте кон течен гас од САД, Норвешка, Алжир и Азербејџан.
Претседателката на Европската комисија, Урсула Фон дер Лајен, во јуни потпиша договор за стратешко партнерство со претседателот Алиев.
Има интерес во сите земји
„Повеќе од десет европски земји бараат од нас да ги зголемиме испораките“, рече Алиев на политичкиот Глобален форум во Баку.
Таа земја од поранешниот Советски Сојуз извезла вкупно 19 милијарди кубни метри гас во 2019 година, а планира да испорача 24 милијарди оваа година.
„Половина од тоа ќе се извезе во Европа“, рече Алијев, кој го посети Сараево во април.
Азербејџанскиот министер за енергија Парвиз Шабазов Огтај вели дека нивната цел не е само да го зголемат обемот на постоечките партнери, „туку да додадат нови партнери, вклучително и оние од Западен Балкан“.
Јадранско-јонскиот гасовод од албанскиот град Фиери до Сплит би бил долг 511 километри.
Со него Хрватска би добила половина од вкупно пет милијарди кубни метри гас годишно, колкав би бил нејзиниот капацитет, објави Плинакро на својата веб-страница.
Тој најави завршување на проектот во 2025 година.
„Тешко е сега да се зборува за временска динамика, бидејќи сѐ уште се водат дискусии, но има интерес во сите земји“, вели Филиповиќ.
Пет до шест проценти од потребите на Унијата
Хрватска би извезувала увозен гас, како и дел од тој од терминалот ЛНГ на Крк, во земјите на ЕУ, бидејќи тие количини би ги надминале домашните потреби на хрватските домаќинства и индустрија.
Филиповиќ забележува дека Хрватска сака да се позиционира „како енергетски центар на овој дел од Европа“ и да им помогне на другите земји во снабдувањето.
Полето Шах Дениз во Каспиското Море беше откриено во 1999 година, а производството започна во 2006 година.
Тогрул Велиев, аналитичар во Институтот за истражување во Баку, смета дека Азербејџан од таму може да задоволи пет до шест отсто од потребите на ЕУ за гас.
Европската комисија минатото лето објави дека Азербејџан ќе испорача 20 милијарди кубни метри на ЕУ до 2027 година.
„Таа изјава е преоптимистичка за двете страни“, вели Велијев, кој верува дека неговата земја може да извезе меѓу 12 и 13 милијарди кубни метри во ЕУ.