Како би изгледал светот ако точно пред една година, во вторникот на изборите, на 5 ноември 2024 година, неговата противничка Камала Харис ги добиеше американските претседателски избори наместо Доналд Трамп?
Дали изборната победа на тогашниот потпретседател на Соединетите Американски Држави, прва во историјата на најмоќната земја на планетата, би резултирала со значително поинаква политика и во САД и надвор од нејзините граници?
На клучните избори во оваа деценија во светот, кандидатот на Демократската партија не успеа да напише историја и да стане првиот шеф на држава откако постојат САД.
Таа беше напишана во тој момент од повратник во Белата куќа како кандидат на Републиканската партија и, откако беше 45-ти претседател на САД во мандатот од 2017 до 2021 година, тој стана 47-ми шеф на држава на САД.
И тоа како само втор политичар во историјата кој успеал во ова по Гровер Кливленд, 22-риот и 24-тиот претседател на САД од крајот на 19 век.
И додека Кливленд беше демократ, Трамп е републиканец и во таа смисла е прв во нешто.
Трамповите слогани „Америка прво“ и „Да ја направиме Америка повторно голема“ добија нов политички живот пред дванаесет месеци, а откако повторно положи заклетва како претседател на САД во јануари оваа година, светот изгледа многу поинаков не само во споредба со четирите години од мандатот на неговиот претходник, демократот Џо Бајден, туку и во споредба со неговиот прв претседателски мандат.
Демократите сепак „изгубени во преводот“
Новиот стар американски претседател победи пред една година со малку помалку од 1,5 проценти предност во гласовите на народот над Харис, освојувајќи 49,80 проценти од американскиот електорат, додека кандидатот на демократите освои 48,32 проценти од нив.
Но, победата на Трамп во електорските гласови беше многу поубедлива, и тие одлучуваат за шефот на државата.
Републиканецот освои 312 од нив, а демократот 226 од можни 538, додека доби мнозинство гласови во сите седум држави каде што резултатите беа неизвесни.
Всушност, тоа ја чинеше Харис тесни порази само во три држави лоцирани околу Големите Езера – Висконсин, Мичиген и Пенсилванија – кои претходно претежно гласаа за демократските претседателски кандидати.
Поради таков изборен резултат или поради сè што донесе вториот претседателски мандат на Трамп во внатрешната и надворешната политика, Харис – и покрај минатогодишниот пораз и првиот резултат на Трамп што му донесе мнозинство гласови од гласачите (во 2016 година победи благодарение на електорските гласови, заостанувајќи зад Хилари Клинтон за речиси два милиони и 900 илјади гласови, додека во 2020 година Џо Бајден го победи со повеќе од седум милиони гласови) – не ја исклучи можноста за повторна кандидатура за претседател на САД.
Во оваа смисла, нејзин најголем конкурент од редовите на Демократската партија е гувернерот на Калифорнија, Гевин Њусом, но антитрамповата половина од американската политика сè уште бара име кое ќе може да му се спротивстави не само на републиканскиот кандидат на претседателските избори во 2028 година, меѓу кои во моментов првото име е потпретседателот на САД Џ.Д. Венс, туку и на наследството на Трамп.
Што би направила Камала?
Дали хипотетичката победа на Демократската партија на минатогодишните избори за претседател на САД би значела значително поинаква насока на американската внатрешна и надворешна политика во последните месеци?
Дали Харис би ги заострила своите односи со политичките дисиденти во САД, вклучувајќи ги медиумите и универзитетите, и би иницирала строги антиимиграциски мерки?
Како шеф на државата, дали би се сретнала со рускиот претседател Владимир Путин, за кого Меѓународниот кривичен суд издаде налог за апсење за воени злосторства во Украина, како Трамп овој август?
Дали би ја разгледале можноста Украина, која Русија воено ја нападна во февруари 2022 година, да се откаже од дел од својата територија за да ја запре војната и вербално да го нападне украинскиот претседател Володимир Зеленски во Белата куќа со соработници?
Дали таа, како Трамп, би предложила мировен план од 20 точки за завршување на војната на Блискиот Исток меѓу Израел и Хамас, потпишан две години по терористичкиот масакр на Хамас врз израелските цивили и одмаздата на израелската војска врз Појасот Газа со десетици илјади мртви и стотици илјади раселени Палестинци?
Дали Харис де факто би ги дискредитирала трансатлантските врски со политичките и воените сојузници на Америка во Европа, фаворизирајќи автократски лидери низ целиот свет?
Дали таа, како Трамп, би се фалела дека решила шест вооружени конфликти за шест месеци, од Блискиот Исток преку Закавказ и Индискиот потконтинент до Индокина?
Од друга страна, дали би интервенирала воено во Иран поради неговата нуклеарна програма? Понатаму, дали би ѝ се заканиле на Нигерија затоа што исламистичките терористи го убиваат христијанското население таму?
И, конечно, дали Харис би водела царинска војна против повеќето земји во светот, предводена од главниот ривал на Америка – Кина?
Трамп го контролира наративот
Сето ова го направи Трамп под силни рефлектори во текот на изминатите девет месеци во она што е веројатно најжестокиот почеток на кој било претседателски мандат во САД воопшто.
Не поминува ниту еден ден, а американскиот шеф на држава, кој наполни 80 години во јуни и е на пат да стане најстариот американски претседател во историјата, да не биде во вестите, без оглед дали станува збор за внатрешна или надворешна политика.
Без разлика како ги оценувате неговите политички потези, одлуки и однесување, Трамп е секако најголемата политичка ѕвезда на 21 век, без разлика дали е на власт или е на пат да ја освои.
Со својот изглед, тој целосно ја трансформираше прво Американската Републиканска партија, навалувајќи ја кон крајната десница и правејќи ја послушна и покрај сопствениот животен стил, потоа американската политика, а сè повеќе и општеството, и конечно добар дел од меѓународните односи.
Во исто време, сè уште е неизвесно каков ќе биде конечниот резултат од тие трансформации.
Републиканец до крајот на 1990-тите, реформист кратко време, потоа демократ во 2000-тите, потоа независен и повторно републиканец, тој е мултимилионер од Њујорк, претприемач со недвижности и медиумска ѕвезда на ТВ-шоуто „Чиракот“.
Оваа убедливост, која не е проследена со соодветна количина на знаење и информации, како и енергијата што им е непозната на политичарите многу помлади од него, му го даде ореолот на лидер кој секогаш знае што сака и како да го направи тоа, дури и кога реалноста и фактите се против него.
Америка на прво место
Во 2020 година, тој беше привремено запрен од пандемијата на коронавирусната болест, односно невидена здравствена криза, со која едноставно не знаеше како да се справи.
Минатогодишните погрешни пресметки на владејачката Демократска партија во тоа време повторно да го истакнат Бајден на претседателските избори, а потоа и Харис, која во својот мандат како потпретседател ја пропушти секоја можност да се профилира како лидер, само му одеа во рацете на Трамп, а тој покажа и – докажа дека никогаш не се откажува.
Сепак, таков став – кој не е придружен со систематски одржувана синергија на фундаменталните вредности на американскиот демократски политички систем и плурализмот, логични сојузи со слични средини во светот и спротивставување на отворените или прикриените автократски тенденции кои се трајна цел на американската, а не само американската, слобода – постојано ќе генерира внатрешни и надворешни конфликти, без оглед на напорите за мир.
САД го достигнаа својот врв на доминација во светот во двете децении по завршувањето на Студената војна, прво во релативно стабилните 1990-ти, а потоа и на почетокот на 21 век, кога американската војна против теророт го турна американскиот тип на воен интервенционизам до неговите граници.
Трамп одлучи да го заврши вториот и да го примени слоганот „Америка на прво место“ на целни иницијативи во надворешната политика, меѓу кои беше повлекувањето на САД од Авганистан, потпишувањето на Аврамските договори меѓу Израел и некои од арапските држави и претходно споменатото прекинување на вооружените конфликти во неколку невралгични точки во светот.
Pax Americana или Bellum Trumpianum?
Од друга страна, „трансакциската“ (не само надворешна) политика на Трамп е многу повеќе ориентирана кон перформанси отколку кон принципи, што на крајот може да се покаже како клучно за одржливоста на мирот и другите иницијативи.
Политиката без вредности и лојални сојузници честопати води до ќорсокак.
Американскиот претседател е желен да воспостави нова верзија на она што се нарекува Pax Americana, што подразбира комбинација од мир, стабилност и просперитет што се одликуваше со делот од светот – особено оној под американско влијание – по Втората светска војна.
Pax Americana 2.0 или Pax Trumpiana во таа споредба е концепт многу повеќе зависен од една личност отколку од еден систем и е многу понеизвесен и определен од импровизации.
Доколку Нобеловата награда за мир остане еден од неговите приоритети во вториот претседателски мандат, Трамп ќе мора да смисли одлучувачка трансакција за таков исход.
Во овој момент, и Pax Trumpiana и Bellum Trumpianum се отворени опции, додека критериумите во одлуките за мир и/или војна ќе продолжат да доаѓаат од сопствените чувства.