Пред десет години на денешен ден, на 5 декември 2013 година, почина Нелсон Мандела, претседателот на Јужноафриканската Република, човек чие име стана симбол на борбата против расизмот.
Мандела беше претседател на ЈАР од мај 1994 година до јуни 1999 година. Историјата го памети како човекот кој го победи апартхејдот, институционализираниот расизам.
Роден е во селото Мвезо, во близина на Умтата, во семејството Тембу. Тоа била куќа на поранешните племенски владетели.
Етнички, тој бил припадник на народот Хоса. Денешната провинција Источен Кејп, за време на апартхејдот беше област на Транскеи Бантустан.
Правните студии ги завршил во Јоханесбург, на Универзитетот во Витватерсранд. Тој претходно посетувал Методистичкиот колеџ.
Освен правните студии, студирал антропологија и го усовршувал англискиот јазик.
За време на студиите бил забележан поради неговите политички амбиции. За време на Втората светска војна, тој верувал дека е неопходно да се поддржи Британија, колонијалниот господар, во борбата против нацистичка Германија.
Тој се приклучува на Африканскиот национален конгрес, каде што во 1947 година се појавува како шеф на младинското крило на движењето, познато како Младинска лига, како генерален секретар. Во тоа време тој се залагал за насилен отпор.
Како што може да се види од името на таа организација, своевиден пример беше Индискиот национален конгрес, кој под водство на Махатма Ганди постепено, со бројни подеми и падови, успеа да го освои суверенитетот на Индија.
На крајот на краиштата, Ганди созреал како политички лидер во Јужна Африка, каде што завршил како професионален адвокат без посебни амбиции од кој било друг вид. Околностите, сепак, го вовлекоа во политиката.
Соочен, во Јужна Африка, со репресивно расистичко општество, Ганди обликувал ненасилен отпор како форма на политички притисок токму во таа средина.
Младиот Нелсон Мандела станал адвокат во 1952 година во Јоханесбург. Од април истата година работел во Адвокатското друштво Баснер.
Тоа било токму периодот на конечното правно формулирање на расистичкиот режим во ЈАР, од 1948 година, а особено по 1950 година.
Во тоа време, Мандела организирал мерки на ненасилен отпор, штрајкови, бојкоти, граѓанска непослушност, како Кампања на пркос во 1952 година.
Тој станува свесен, како вистински следбеник на Ганди, за неопходноста од мултирасен отпор. За време на кампањата за пркос тие настапуваат заедно со Хиндусите и комунистите.
Тој станал широко познат по неговото апсење во Дурбан, Натал, по големиот политички митинг на кој тој зборуваше.
Станува водач на покраинската организација на Конгресот. Тоа обликува нешто што се нарекува М-план во работата на Конгресот.
Во август 1953 година, тој ја отворил, како партнер, адвокатската канцеларија Мандела и Тамбо во Јоханесбург.
Меѓутоа, властите набрзо ги иселиле во зона за староседелци, Африканци, на периферијата на градот. Тоа била директна последица на новите расни мерки познати како апартхејд.
Откако учествувал во протести со намера да го запре преселувањето на црнците од една област на Јоханесбург, во февруари 1955 година, поучен од виденото, дошол до заклучок дека ненасилен отпор не е доволен.
Тој беше уапсен во декември 1956 година заедно со други водачи на тоа движење. Тој беше обвинет за велепредавство, насилна револуција, вооружување. Сепак, процесот беше прекинат.
Во 1960 година ја водеше кампањата против задолжителните пропусници, кои беа масовно палени како форма на протест. Тоа беше ерата на познатиот масакр во Шарпвил, кога загинаа 69 луѓе. Полицијата пукаше кон демонстрантите.
Следуваше вонредна состојба. Африканскиот национален конгрес беше забранет. Мандела повторно бил уапсен. Тој поминува пет месеци во заробеништво.
Под впечаток на успехот на револуцијата во Куба, 1958/59 г. Мандела, Сисулу и Слово (комунистички лидер, вториот министер, по потекло Евреин од Литванија) ја основале вооружената организација Умхонто ве Сизве, што значи „копје на нацијата“.
Тоа беше пресвртница. Таа организација на 16 декември 1961 година извршила дури 57 бомбашки напади.
Потоа, Мандела бол уапсен на 5 август 1962 година. Тој бил обвинет за поттикнување бунт, штрајкови и нелегален престој во странство. Тој е осуден на пет години затвор.
Припадниците на „копјето на нацијата“ продолжуваат да тренираат во новоослободените африкански земји. Тоа била подготовка за герилска војна.
Во 1963 година, Мандела и соработниците се обвинети за заговор. За време на тој судски процес тој ќе го одржи познатиот говор „Подготвен сум да умрам“. Тој бил инспириран од политичкиот говор на Фидел Кастро „Историјата ќе ме ослободи“.
Тој бил осуден на доживотен затвор. Од 1964 година се наоѓа на островот Робен, на крајниот југ на Јужна Африка. Тој поминал 27 години во заробеништво. Во изолација на островот Робен 18.
Глобалните промени по падот на Берлинскиот ѕид во ноември 1989 година несомнено придонесоа за олеснување на затворскиот режим и последователното ослободување на Мандела.
Дотогаш, за белите власти во Преторија, имаше, колку и да е горчливо на моменти, поддршката од официјален Вашингтон.
Откако се распадна таканаречениот Источен блок, а наскоро и Советскиот Сојуз, во декември 1991 година, расистичката влада во Преторија, сама и изолирана, почна да го разбива апартхејдот.
Нелсон Мандела не беше случајно избран за главен соговорник. Тој, како што беше оценето, бил склон кон компромиси, отфрлајќи ја одмаздољубивоста.
Тој покажал разбирање за време на преговорите за логиката на другата страна. Тој навестил, несомнено ветил, мирно разрешување. Тој беше ослободен во февруари 1990 година.
Првите целосни општи избори, односно со право на глас за сите, се одржаа во Јужна Африка од 26 до 29 април 1994 година.
Според официјалните резултати, Африканскиот национален конгрес со коалицијата победи со 62 отсто од гласовите.
Во мај 1994 година, Мандела стана претседател на Јужноафриканската Република. Тоа беше конечниот крај на апартхејдот, и навистина, последниот удар врз наследството на класичниот колонијализам.
Мандела даде одлучувачки придонес преодниот рок да биде што е можно помирен.
Многу негови другари сакаа да се одмаздат, многу белци не ја прифатија промената. Граѓанскиот конфликт всушност беше „за влакно“ избегнат.
Подеднакво важно, зачуван е стабилен економски систем. Тој како составен дел на глобалниот капитализам и обезбеди на таа земја завидно богатство, но тоа беше доста нерамномерно распоредено.
Класичниот пазарен механизам остана на сила, што беше предуслов Мандела да биде глобално прифатен.
Имајќи предвид дека Мандела стана симбол на борбата за човекови права, денот на неговото раѓање, 18 јули, со посебна одлука на ОН во 2009 година, е обележан со потсетување на неговото наследство, соодветни манифестации и апели до универзалната вредности што ги претставуваше.