Според експертите, нуклеарната програма на Иран останува функционална – и покрај масовните бомбардирања.
Техеран сега одбива инспекции од страна на Меѓународната агенција за атомска енергија, а Вашингтон се заканува со нови напади.
На 28 јуни, директорот на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ), Рафаел Гроси, изјави дека Иранците би можеле „за неколку месеци“, или дури и порано, повторно да почнат да збогатуваат ураниум со помош на повеќекратни каскади од центрифуги.
Притоа, тој го негираше тврдењето на американскиот претседател Доналд Трамп, кој претходно изјави дека нападите врз нуклеарните објекти на Иран „ја враќаат нивната нуклеарна програма со децении наназад“.
Како дел од операцијата „Полноќен чекан“, Соединетите Американски Држави употребија вкупно 14 бомби за разбивање бункери GBU-57, секоја со тежина од 13.600 килограми, како и 30 крстосувачки ракети Томахавк.
Целите беа три клучни нуклеарни објекти во Форд, Исфахан и Натанц. Користените бомби беа дизајнирани да продираат длабоко во земјата со помош на голема количина експлозиви, со цел да се уништат дури и многу отпорни подземни структури и објекти.
Некои се оштетени, некои не
Според Џефри Луис, експерт за контрола на оружјето во Институтот за меѓународни студии Мидлбери, нападнатите објекти биле сериозно оштетени.
Сепак, тој додава дека многу објекти останале недопрени.
„Голем дел од контроверзноста, според мене, произлегува од фактот дека многу објекти не биле погодени“, изјави Луис за Дојче Веле.
Прашањето каде моментално се наоѓаат 400 килограми ураниум збогатен до 60 проценти е особено важно.
„Поголемиот дел од тој ураниум не бил во комплексот Фордоу“, објасни тој.
Според него, многумина не разбираат точно како е организирана иранската нуклеарна програма:
„Во Фордоу, ураниумот се збогатува и складира, но поголемиот дел од него подоцна се транспортира на друго место во близина на Исфахан.“
Кога беше прашан за проценката на штетата во Форд и како, без вклучување на инспектори за нуклеарната програма на Иран, може да се процени успехот на нападот, Луис беше воздржан:
„Американската војска користи модел на објектот што овозможува предвидувања. Но, тој модел може, а може и да не биде точен.
„Ќе биде многу тешко да се знае точно што се случило во комплексот Фордо сè додека некој навистина не влезе внатре.“
Надзорот станува потежок
Од друга страна, американскиот претседател Доналд Трамп изјави дека не верува дека Иран успеал да ги отстрани залихите од објектите пред нападот.
„Многу е тешко, а ние речиси никакво предупредување не дадовме“, рече претседателот во интервју за Фокс њуз минатиот викенд.
Министерот за надворешни работи Марко Рубио побара посета од инспектори од Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) за да добие јасна слика за ситуацијата.
Шефот на МААЕ, Рафаел Гроси, побара од Техеран пристап до оштетените објекти по нападот, за да може да ги провери залихите на збогатен ураниум.
Иранската влада досега одбиваше да го стори тоа.
Парламентот во Техеран, исто така, гласаше за прекин на соработката со МААЕ, откако агенцијата официјално не ги осуди израелските и американските напади.
„Организацијата за атомска енергија на Иран ќе ја прекине соработката со МААЕ сè додека не се обезбеди безбедноста на нашите нуклеарни објекти“, објави претседателот на парламентот Мохамед Багер Галибаф на 26 јуни на државната телевизија.
Ова, според политичкиот аналитичар Хамид Реза Азизи од Фондацијата за наука и политика (SWP) во Берлин, го отежна следењето на нуклеарната програма на Иран значително за Меѓународната агенција за атомска енергија.
Азизи потсетува дека дури и по повлекувањето на САД од нуклеарниот договор во 2018 година, Иран почнал „постепено да ги намалува своите обврски“.
Врз основа на нуклеарниот договор (JCPOA), Иран бил должен транспарентно да ги пријавува сите свои нуклеарни активности до МААЕ.
Од 2019 година, според експертите, сликата што Меѓународната агенција за атомска енергија ја има за активностите на Иран во областа станува сè понејасна.
„Тие претрпеа голема штета од воениот напад, но исто така сфатија дека можат да преживеат таков напад“, предупредува Луис.
Трамп се заканува со нови напади
Врховниот лидер на Иран, ајатолахот Али Хамнеи, ги осуди нападите на САД врз нуклеарните постројки и ги нарече во голема мера неефикасни: „Тие не успеаја да постигнат ништо значајно“.
Иранските државни медиуми и политичари, од една страна, признаваат дека е предизвикана штета, но нагласуваат дека немало катастрофални последици.
Претседателот на САД, Доналд Трамп, на прес-конференцијата во Белата куќа во петокот изјави дека „без сомнение“ повторно ќе го нападне Иран доколку разузнавачките агенции заклучат дека земјата сè уште збогатува ураниум до загрижувачки нивоа.