Лидерите на Обединетото Кралство, Франција и Канада „силно се спротивставија“ на проширувањето на израелската воена офанзива во Газа, заканувајќи се дека ќе „преземат конкретни мерки“ доколку Израел не го прекине нападот и не ги укине ограничувањата за испорака на помош на палестинската енклава.
Британскиот премиер Кир Стармер, францускиот претседател Емануел Макрон и канадскиот премиер Марк Карни изјавија дека се противат и на проширувањето на населбите на окупираниот Западен Брег.
Насилството на доселениците се зголеми на окупираниот Западен Брег, додека фокусот на светот останува на Газа.
Речиси илјада Палестинци се убиени, а илјадници се раселени од израелските напади.
Изјавата доаѓа неколку недели откако Холандија ја повика Европската унија (ЕУ) да го преиспита трговскиот договор со Израел, додека владата на премиерот Бенјамин Нетанјаху го засили бомбардирањето на Газа според ембаргото за помош што е во сила од 2 март.
Западните земји го поддржаа правото на Израел на самоодбрана кога владата на Нетанјаху започна разорна офанзива во Газа на 7 октомври 2023 година.
Во офанзивата загинаа повеќе од 53.000 Палестинци, а големи области од Газа беа срамнети со земја.
Во вторник, шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, изјави дека Израел има право да се брани, но дека неговите сегашни дејствија одат подалеку од пропорционалната самоодбрана.
Какви чекори би можеле да преземат западните земји против Израел, и дали најновиот израелски напад врз Газа ги принуди да го променат својот став?
Што рекоа Велика Британија, Франција и Канада?
Лидерите на трите земји ја критикуваа обновената израелска офанзива во Газа, опишувајќи го „човечкото страдање“ на Палестинците во крајбрежната енклава како „неподносливо“.
Тие, исто така, истакнаа дека израелската најава за дозволување на одредена помош е „целосно несоодветна“.
„Доколку Израел не ја прекине обновената воена офанзива и не ги укине ограничувањата за хуманитарна помош, ќе преземеме понатамошни конкретни мерки како одговор“, се вели во соопштението на лидерот.
„Одбивањето на основна хуманитарна помош за цивилното население од страна на израелската влада е неприфатливо и претставува ризик од кршење на меѓународното хуманитарно право.“
„Го осудуваме гнасниот јазик што неодамна го користеа членовите на израелската влада, заканувајќи се дека во нивната очајност да ја уништат Газа, цивилите ќе почнат да се преселуваат. Трајното присилно раселување е кршење на меѓународното хуманитарно право.“
„Ескалацијата е непропорционална“
Тројцата западни лидери рекоа дека иако го поддржуваат правото на Израел да се брани по нападот на Хамас на 7 октомври, „оваа ескалација е целосно непропорционална“.
„Нема да стоиме настрана додека владата на Нетанјаху ги спроведува овие скандалозни дејствија“, рекоа тие.
Во вторник, Велика Британија објави дека ќе ги прекине трговските преговори со Израел поради војната во Газа.
Исто така, воведе санкции врз доселениците и организациите кои поддржуваат насилство врз Палестинците на окупираниот Западен Брег.
Однесувањето на Израел во војната против Газа и поддршката на владата за нелегалните населби „ги оштетуваат нашите односи со вашата влада“, рече британскиот министер за надворешни работи Дејвид Лами.
Под силен меѓународен притисок, израелските власти во понеделник одобрија влез на девет камиони со помош во Газа, каде што строгите ограничувања за испорака на храна и помош предизвикаа обвинувања дека Израел го користи гладот како оружје во војната.
Сепак, шефот на хуманитарната помош на Обединетите нации, Том Флечер, го нарече влегувањето на камионите „капка во океанот“, додавајќи дека „мора да се дозволи значително поголема помош во Газа“.
Флечер во вторникот предупреди дека 14.000 палестински бебиња се изложени на ризик од смрт во следните 48 часа доколку не пристигне помош – бројка што тој ја нарече „апсолутно ужасна“.
Околу половина милион луѓе во Газа, или еден од пет Палестинци, се соочуваат со глад поради израелската блокада.
Гладните Палестинци прибегнаа кон јадење храна за животни и брашно измешано со песок, што го нагласува акутното страдање кај 2,3 милиони луѓе.
„Израелските населби се нелегални“
Портпаролот на канцеларијата на ОН за хуманитарни прашања, Јенс Лаерке, во вторникот изјави дека Израел одобрил влез на уште околу 100 камиони во Газа.
Префрлајќи го фокусот на окупираниот Западен Брег, лидерите на Обединетото Кралство, Франција и Канада рекоа дека се спротивставуваат на сите обиди за проширување на израелските населби бидејќи тие се „нелегални и ја поткопуваат одржливоста на палестинската држава и безбедноста и на Израелците и на Палестинците“.
„Нема да се двоумиме да преземеме понатамошни мерки, вклучително и целни санкции“, рекоа тие.
Јара Хавари, еден од директорите на Ал-Шабака, Палестинската политичка мрежа, рече дека изјавата на Велика Британија, Канада и Франција „е одраз на земјите кои сакаат да се повлечат и да се обидат да го прикријат своето учество“, истакнувајќи дека ситуацијата во Газа е „најлоша досега“ и дека „геноцидот достигнува нови нивоа на суровост и нечовечност“.
„Можам да посочам на изјавата и да кажам, знаете, па, ние… се спротивставивме на неа“, изјави Хавари за Ал Џезира, додавајќи дека никој не ја запрел продажбата на оружје на Израел.
Хавари конкретно се осврна на улогата на Обединетото Кралство, велејќи дека земјата е „посебен соучесник во ова“.
„Секојдневно има извештаи за тоа колку оружје е префрлено од Велика Британија во Израел во последните 19 месеци“, рече таа.
Што друго беше кажано од западните земји?
Шведската министерка за надворешни работи Марија Малмер Стенергард изјави во вторникот дека нејзината земја ќе инсистира на санкции од ЕУ против израелските министри поради тоа што не презеле доволно чекори за заштита на цивилите во Газа.
„Бидејќи не гледаме јасно подобрување за цивилите во Газа, мора дополнително да го подигнеме тонот. Затоа сега ќе инсистираме и на санкции од ЕУ против поединечни израелски министри“, рече Стенергард во соопштението.
Францускиот министер за надворешни работи Жан-Ноел Баро повика на прекин на „слепото насилство“ на Израел и блокадата на хуманитарната помош.
Во понеделник, 24 земји, претежно европски, издадоа заедничка изјава во која се вели дека одлуката на Израел да дозволи „ограничено рестартирање“ на операциите за помош во Газа мора да биде проследена со целосно продолжување на неограничената хуманитарна помош.
Го потпишаа министрите за надворешни работи на тие земји, вклучувајќи ги Австралија, Канада, Данска, Франција, Германија, Италија, Јапонија, Холандија и Обединетото Кралство.
Преглед на договорот за слободна трговија
Во меѓувреме, највисокиот дипломат на Европската Унија, Калас, одлучи да наложи преиспитување на Договорот за асоцијација меѓу ЕУ и Израел, договорот за слободна трговија меѓу двата региона.
Калас изјави за Ал Џезира дека претходно овој месец Холандија побарала ревизија на Договорот за асоцијација, поточно на Член 2 – во кој се наведува дека двете страни мора да ги почитуваат човековите права.
Овој потег беше поддржан од други земји-членки, вклучувајќи ги Белгија, Франција, Португалија и Шведска.
Роберт Патман, професор по меѓународни односи на Универзитетот во Отаго во Нов Зеланд, вели дека неодамнешните критики што доаѓаат од западните престолнини се делумно резултат на јавен притисок.
„Мислам дека постои чувство дека во либералните демократии на крајот не можат да бидат рамнодушни кон јавните загрижености за ситуацијата… Мислам дека друг фактор е перцепцијата во многу земји дека самиот [американскиот претседател Доналд] Трамп станува нетрпелив со владата на Нетанјаху“, изјави тој за Ал Џезира.
Патман објасни дека бидејќи многу земји на Глобалниот Југ веќе го искусиле колонијализмот, токму тие земји биле побрзи од Западот да ги осудат постапките на Израел.
„Тие имаат историја на борба за сопствено политичко самоопределување и со оглед на тоа искуство, можат да сочувствуваат со Палестинците на кои им е одземено тоа право“, рече тој.
Како реагираше Израел?
Израелскиот премиер Нетанјаху ги критикуваше Карни, Макрон и Стармер во понеделник по нивната заедничка изјава.
„Барајќи од Израел да ја прекине својата одбранбена војна за наш опстанок пред терористите на Хамас на нашата граница да бидат уништени и барајќи палестинска држава, лидерите во Лондон, Отава и Париз нудат огромна награда за геноцидниот напад врз Израел на 7 октомври, а воедно повикуваат на повеќе вакви злосторства“, објави X на интернет.
Во меѓувреме, израелскиот екстремно десничарски министер за финансии, Безалел Смотрич, остро ги критикуваше тројцата лидери, велејќи дека неговата земја „нема да се поклони пред ова морално лицемерие, антисемитизам и едностраност“.
Во објава на X, Смотрич ги обвини трите земји за „морално усогласување со терористичка организација“.
Особено, Смотрич се спротивстави на тврдењето на трите земји дека се „посветени на признавање на палестинска држава“.
„Тие отидоа дотаму што се обидоа да го наградат тероризмот со тоа што ќе ја наградат државата“, рече тој.
Владата на Нетанјаху и нејзините крајно десничарски коалициски партнери гласно се спротивставија на реализацијата на суверена палестинска држава, и покрај широката меѓународна поддршка за таканареченото решение за две држави.
Што е „Операција Гидеонова кочија“?
Оваа голема копнена офанзива, која Израел ја започна во Појасот Газа во неделата, следеше по неколкудневно интензивно бомбардирање во кое загинаа стотици Палестинци.
Од неделата, повеќе од 200 луѓе се убиени во немилосрден бран напади.
Главните болници, вклучувајќи ја и индонезиската болница во северна Газа, станаа нефункционални по нападот на израелските сили.
Медицинските експерти велат дека тоа би можело да доведе до смрт на илјадници болни и ранети луѓе.
Поддржана од смртоносните израелски воздухопловни сили, операцијата е насочена и кон јужна и кон северна Газа.
Израелската војска соопшти дека офанзивата е започната за да се прошири „оперативната контрола“ во Појасот Газа.
Израел тврди дека целта на кампањата е ослободување на преостанатите затвореници во Газа и пораз на Хамас.
Сепак, Нетанјаху постојано е критикуван од делови од израелското јавно мислење, вклучително и од семејствата на затворениците, затоа што не го приоритизира нивното враќање. Тој, исто така, ги отфрли понудите на Хамас за прекин на војната и ослободување на затворениците.
Како западните акции ќе влијаат врз Израел и што е следно?
Андреас Криг, виш предавач на Факултетот за безбедносни студии на Кингс колеџ во Лондон, рече дека заканите против Израел од страна на Обединетото Кралство, Франција и Канада поставуваат преседан што другите западни влади треба да го следат.
„Иако тоа нема да има директно влијание врз однесувањето на Израел на терен, ги проширува границите на меѓународниот дискурс и им олеснува на другите влади отворено да се спротивстават на израелските злосторства“, изјави тој за Ал Џезира.
„Сепак, клучот за промена на однесувањето во Израел остануваат Соединетите Американски Држави“, рече тој. САД го снабдуваат Израел со поголемиот дел од своето оружје, а во исто време обезбедуваат дипломатска поддршка во Обединетите нации.
„Сепак, постои опиплива ерозија на меѓународниот консензус за перцепцијата на Израел, сè повеќе оцрнувајќи го Израел како одметнат актер“, рече Криг.
Ембарго за оружје
Хусам Зомлот, палестинскиот амбасадор во Велика Британија, за Ал Џезира изјави дека „најважното“ нешто што трите земји би можеле да го направат е да воведат ембарго за оружје врз Израел.
„Велика Британија презеде некои мерки за да го запре извозот на оружје. Тоа не е доволно. Мора да биде целосно и сеопфатно“, рече тој.
Зомлот, исто така, рече дека државите треба да дејствуваат за да се осигурат дека „воените злосторници“ ќе бидат „повикани на одговорност“.
„Тие апсолутно мора да ги поддржат нашите напори во Меѓународниот кривичен суд и Меѓународниот суд на правдата“, рече тој.
Нетанјаху и неговиот поранешен министер за одбрана, Јоав Галант, се соочуваат со потерница од МКС за воени злосторства, но некои европски земји рекоа дека нема да ги уапсат.
Франческа Албанезе, специјалниот известувач на ОН за окупираните палестински територии, праша како ќе бидат насочени заканите за санкции.
„Кого да се таргетира? Мора да се воведат санкции врз државата. Не станува збор за премиерот. Ова е цел владин потфат“, изјави таа за Ал Џезира.
Криг од Кингс колеџ во Лондон вели дека штетата врз угледот ќе влијае на Израел многу подалеку од сегашната војна во Газа.
„Ќе биде тешко да се изгради консензус во иднина околу наративот дека Израел е „сојузник“ иако е „единствената демократија на Блискиот Исток““, изјави тој за Ал Џезира.