Кога еден британски економист го измисли акронимот БРИК пред две децении за да ги означи Бразил, Русија, Индија и Кина, тој немаше на ум сојуз кој ќе се обиде да ја предизвика западната доминација во глобалните работи.
Џим О’Нил, тогаш банкар во Голдман Сакс, пишуваше за можностите за инвестирање во земјите кои ќе станат меѓу водечките светски пазари во развој.
Земјите од БРИК почнаа официјално да се состануваат во 2014 година за да ја промовираат економската соработка, а Јужна Африка беше додадена во 2010 година за да стане БРИКС.
Сега се чини дека блокот има повеќе геополитички амбиции.
На изненадувачкиот состанок оваа недела во Јоханесбург, групата ги покани Саудиска Арабија, Иран, Етиопија, Египет, Аргентина и Обединетите Арапски Емирати во клубот.
Оваа промена има за цел да го зголеми влијанието на БРИКС како заштитник на т.н. земји од глобалниот југ, од кои многумина сметаат дека биле третирани неправедно од меѓународните институции во кои доминираат Соединетите Американски Држави и други богати западни земји.
Сепак, проширувањето најверојатно ќе доведе до повеќе несогласувања во клубот кој веќе има проблеми со донесувањето одлуки поради потребата од консензус.
Дури и заедничката декларација за проширување заглави во преговорите во последен момент во средата околу критериумите за прием на нови членки.
„Дефинитивно ќе биде проблем ако се функционира со консензус. Мора да го промените моделот… на мнозинско гласање“, рече Патрик Лукуза, специјалист за меѓународна соработка на Универзитетот Витватерсранд во Јоханесбург.
„Веќе има разлики меѓу петте основачи за заедничката валута. Што ќе се случи ако имате уште десет?“
Политичка поларизација
Заветите на лидерите на БРИКС дека ќе ги бранат интересите на земјите надвор од Западот се дел од постепеното менување на акцентот на групата од економијата кон геополитиката.
„Не правете грешка: тука не се работи само за трговија. Ова е поврзано со фрагментацијата и политичката поларизација што ја гледаме во светот“, рече Даниел Силке, директор на консултантска компанија за политички анализи со седиште во Јужна Африка, истакнувајќи дека Кина ги наведе заканите за нова Студена војна со Вашингтон како причина за проширувањето.
Сепак, земјите од БРИКС треба да поминат долг пат пред да се трансформираат во единствена глобална организација која може ефективно да ја оспори западната доминација во меѓународните тела како што се Обединетите нации, Меѓународниот монетарен фонд или Светската банка.
Тешката категорија, Кина и Индија, често се во несогласување: Њу Делхи е попријателски настроен кон Западот и има воени договори со САД, додека понекогаш жестоко се судри со Пекинг за границата на Хималаите.
За рускиот претседател Владимир Путин, блокот е форум за напад на Западот, кој се обиде да ја изолира Москва поради нејзиниот упад во Украина.
Во изјавата преку видео врска во четвртокот, тој ги нападна западните сили чиј „неолиберализам“, рече тој, се закануваше со појава на мултиполарен свет во кој ниту една земја или блок не доминира.
Се чини дека неговите забелешки се контрадикторни на бразилскиот претседател Луис Игнасио Лула да Силва, кој на социјалните мрежи за време на самитот во вторникот рече дека БРИКС не е „наменет како контрапункт на Г7, Г20 или САД“.
Лула, исто така, на самитот ја повтори позицијата на Бразил за „одбрана на суверенитетот (и) територијалниот интегритет“ на земјите – очигледен удар на Русија поради нејзиниот упад во Украина.
И тој ја предложи идејата за заедничка валута за трговија и инвестиции меѓу земјите на БРИКС, нешто што другите членки не ги интересира, иако сите ја делат желбата да ја намалат нивната зависност од американскиот долар.
Рамката за БРИКС да стане повеќе како вистинска организација „е во изградба, но тие треба да поминат долг пат“, рече Том Лоџ, професор по студии за мир и конфликти на Универзитетот во Лимерик.
Новата развојна банка (НДБ), основана во 2015 година од земјите на БРИКС како алтернатива на ММФ и Светската банка, вети дека ќе го зголеми кредитирањето во локални валути како средство за намалување на ранливоста на членките на флуктуации на курсот на доларот.
Но, од речиси 33 милијарди долари заеми одобрени од НДБ, две третини беа во долари, покажа презентацијата на инвеститорите во април.
„Голем дел од возбудата за БРИКС е аспиративна“, рече Лоџ.
„Ако сакаат ребаланс на економската моќ и кредитните институции кои не се под контрола на западните земји, БРИКС всушност постигна многу малку кон таа цел.“
Додавањето на држави богати со нафта во БРИКС може да ја донесе неопходната ликвидност на институциите како НДБ, рече Густаво де Карваљо, висок истражувач во тинк-тенкот на Јужноафриканскиот институт за меѓународни односи.
Но, како што покажуваат понекогаш жестоките дебати во групата седум најбогати демократии (Г7), градењето кохезија бара повеќе од пари.
„Рано е да се каже дали БРИКС ќе се формира во сојуз“, рече Карваљо, истакнувајќи дека постојните членки на БРИКС често не гласаат на ист начин во Обединетите нации.
„Ако не е добро обмислено…ризиците да станат многу разредени како помалиот Г7 се многу високи“.