Пишува: м-р Слободан ТОМИЌ
Ако ЕУ продолжи да ги држи Македонија, Србија,Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, под рака, алтернативата би можела да биде поблиско усогласување со Русија?!
Руската инвазија на Украина конечно ја разбуди Европската унија за стратешкото значење на Западен Балкан и потенцијалот на Москва да ги искористи нерешените спорови во регионот за да го поткопа Западот.
Веродостојната перспектива за пристап е од витално значење за да ги задржи Путин и Кина на заливот во Југоисточна Европа.
Лидерите на ЕУ сега мора да го искористат геополитичкиот момент за да ја обноват интеграцијата на шесте мали, економски кревки земји со вкупно население од помалку од 18 милиони во Унијата, или ризикуваат да ги користат Русија и Кина во нивните игри на моќ.
И покрај длабокото разочарување од темпото на напредок на полжавот откако ЕУ официјално им даде перспектива за членство во 2003 година, пристапот во ЕУ останува најдобриот замислив исход за Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора,а Македонија и Србија и за остатокот од Европа. .сепак – спирала надолу во нов вооружен конфликт, кој вклучува токсична мешавина од организиран криминал и вооружена миграција.
Постои самозадоволна претпоставка во некои западноевропски престолнини, особено во Париз и Хаг, каде што заморот од проширувањето на ЕУ е најинтензивен, дека статус кво е податлив и не претставува сериозен ризик за европската безбедност. Секако, луѓето од Западен Балкан се уморни од војна по ужасите во 1990-тите.
Можеби изгледа дека ситуацијата е под контрола, но не е одржлива на неодредено време!
Не постои гаранција дека нерешените конфликти во Босна или меѓу Србија и Косово ќе останат замрзнати со мали разгорувања, или дека локализираното политичко насилство нема да ескалира, привлекувајќи надворешни играчи и поттикнувајќи нови текови на бегалци, оружје и дрога во ЕУ. Неодамнешните судири за регистерските таблички на автомобили за косовските Срби покажуваат како мала искра може да запали сува плима.
Нападот на рускиот претседател Владимир Путин врз Украина стави многу луѓе во регионот, поттикнувајќи го ултранационализмот меѓу тврдокорните проруски Срби и враќајќи ги жестоките сеќавања на смртта и уништувањето меѓу оние кои живееле низ југословенските војни во 1990-тите.
Москва се обидува да го разгори сесловенскиот православен национализам и да ги искористи поделбите каде што може. Таа му даде поддршка на лидерот на босанските Срби Милорад Додик во неговите закани за отцепување од Босна и шири дезинформации за да го засили непријателството на косовските Срби кон владата во Приштина.
Кина, од своја страна, најмногу се стреми кон економски инвестиции, користејќи ја рамката 14+1 во рамките на нејзината иницијатива „Појас и пат“ за да се вклучи со локалните лидери кои бараат амбициозни инфраструктурни и одбранбени проекти.
Таа го следи водството на Русија за Западен Балкан во Советот за безбедност на ОН и ги користи своите финансиски сили за да ги одврати балканските држави да ги поддржат критичните резолуции за кршење на човековите права во Ксинџијанг или Хонг Конг.
Српските провладини медиуми го пренесуваат рускиот наратив за војната во Украина, а медиумите во руска сопственост придонесуваат за антикосовска воена хистерија. Русија и Кина придонеле за повторно вооружување на Србија.
Москва, исто така, има моќен енергетски лост бидејќи Србија добива 80 отсто од својот гас од Русија, додека Босна е 100 отсто зависна. Делумно како резултат на тоа, Србија одби да се усогласи со санкциите на ЕУ против Русија, што предизвика иритација во Брисел.
ЕУ има помоќни долгорочни лостови, доколку е подготвена да ги искористи, со оглед на широката јавна аспирација да се приклучи на блокот низ целиот регион, освен во Србија.
Сепак, Франција и Холандија оттогаш водат отпор кон понатамошно проширување, главно поради стравот од миграција и организираниот криминал.
Соседните членки на ЕУ, Грција и Бугарија долго време ја попречуваа кандидатурата на Република Македонија за ЕУ и НАТО да бара од неа да го смени името и да го прифати наративот на Софија за сопствената историја и нејзиното бугарско малцинство.
Дури и откако се согласи да го смени името во Македонија во 2018 година, Франција стави вето на отворањето на преговорите со Скопје и Албанија за да побара реформа на пристапниот процес за да го вклучи принципот на реверзибилност таму каде што има назадување.
Разговорите конечно започнаа јули, минатата година но од Македонија сè уште се бара да го промени својот устав оваа година за да ги вклучи условите договорени со Бугарија, што е своевидна потенцијална политичка замка за мечка бидејќи на владата и недостасува апсолутно-мнозинство.односно лидерот на опозицијата д-р Христијан Мицковски јасен на ставот дека предверемни избори мора да се случат мај 2023 година.
Но,дефинитивно во македонија имаме,, будење,, или проветрување на мислите ,и треториката зачинети со нов ветер во партиите,дали се од македонскиот политички или албански кампус.
Така и со ,,Огнените момци,, на ДУИ предводени од Изет Меџити кои решија да направат ристет на партијата секако и ,,чистење,,како што велат Огнените момци,, на ДУИ од платеници алудирајжи на миистрите Албанци на ДУИ во владата на Ковачевски ,пред се на вицепремиерот Артан Груби.
Актуелниот градоначалник на општина Куманово и идејниот творец на граѓанската иницијатива „За наше Куманово“ Максим Димитриевски потенцираше дека кога и да се случат следните парламентарни избори ова здружение ќе издвојува убедлива победа.
Значи ли тоа дека Македонија,храбро ќе и се спротивстави на корупцијата и економскиот колапс ,а со тоа на Еу, и даде ветер во грб да се откаже од непринципиелните предлози за ,,уставните промени кои на граѓаните на Македонија им виси како Дамлоков меч за нејзините евроинтегративни процеси, но без непристојни предлози,туку според принципите на Копеннхаген во вистинса смисла на зборот,а тоа е правна држава со достоинство?
Кога лидерите на ЕУ побрзаа да им доделат кандидатски статус на Украина и Молдавија во јуни како одговор на агресијата на Русија, елитите од Западен Балкан разбирливо се плашеа дека нивните земји се враќаат назад во линијата за членство.
Исто така, кога германскиот канцелар Олаф Шолц побара од ЕУ да го реформира својот систем на одлучување за да ги укине националните вето на санкциите и даночната политика пред да бидат примени новите членки, тоа звучеше како уште подолго чекање.
Значи, што треба да направи ЕУ сега? Прво, повидлив политички ангажман.
ЕУ направи подобар почеток оваа година во обрнувањето внимание на одамна запоставениот регион. Имаше два самити ЕУ-Западен Балкан – еден во регионот за прв пат – плус заживување на Берлинскиот процес за поддршка на регионалната економска интеграција во подготовките за приклучување кон единствениот пазар на ЕУ. Лидерите од Западен Балкан присуствуваа на инаугуративниот самит на новата европска политичка заедница во Прага во октомври, за кој сонуваше францускиот претседател Емануел Макрон.
Овој ангажман мора да продолжи.
Второ, да се унапредат придобивките од пристапувањето и учеството.
ЕУ треба да го преобликува својот незгоден процес на пристапување за да распредели повеќе од финансиските и пазарните придобивки од членството однапред, додека кандидатите напредуваат со реформите. Во моментов, тие добиваат само малку претпристапна помош додека не се приклучат.
ЕУ треба да ги покани министрите од регионот да присуствуваат на неформалните состаноци на советот за прашања од заеднички интерес. Треба да ги охрабри земјите од Западен Балкан да избираат набљудувачи за Европскиот парламент истовремено со европските избори во 2024 година, за да имаат глас, ако не и глас, во законодавството на ЕУ.
Се разбира, најголемиот дел од напорната работа треба да се направи во земјите кандидати, од кои повеќето се далеку од исполнување на основните услови на демократијата, владеењето на правото, слободата на изразување и борбата против корупцијата за да се квалификуваат за членство.
Како и секогаш, тоа е проблем со кокошката и јајцето.
Зошто балканските политичари би направиле болни реформи кои би можеле да им ја олабават моќта и парите за таква далечна и неизвесна перспектива?
ЕУ ќе треба да работи понапорно одоздола, поддржувајќи го граѓанското општество, женските организации и малите бизниси како двигатели на промените, истовремено нудејќи стимуланси и применувајќи притисок одозгора.
Во овој геополитички момент, ЕУ едноставно не може да си дозволи да го остави регионот да ,,гнои, и распаѓа..?! Мора да се апутираат гангренозните и зафатени инсититуции во целиот регион од корупцијата,партризацијата на институциите, непочитување на владеење на правото, слобода на медиумите како и нивна корумпираност од страна на владеаката гарнитура,особено во Македонија.