Војната во Украина фрла ново светло и на целта и на недостатоците на НАТО.
Откако во голема мера ја потценуваше заканата од Русија со децении, на алијансата сега ѝ требаат нови планови, нови способности, нови командни структури и нов начин на размислување, а во пресрет на следниот самит во Вилнус во 2023 година, ѝ треба ново лидерство и нов генерален секретар, се наведува на веб-страницата на Центарот за анализа на европските политики (ЦЕПА).
Актуелниот генерален секретар Јенс Столтенберг ќе ја напушти оваа функција во септември 2023 година за да ја преземе функцијата директор на централната банка во неговата родна земја Норвешка.
Прашањето е – кој ќе го наследи?
Најпосакуваниот квалитет што треба да го има кандидатот за оваа позиција е политичката моќ: ако сакате да водите влади, подобро е веќе самите да ја водите.
Исто така, пожелно е ако самите го практикувате она што им го проповедате на другите: само девет од 30-те земји-членки на НАТО ја исполнуваат целта од два отсто од БДП трошоците за одбрана, што беше поставена на самитот во Рига во 2006 година.
Тројцата генерални секретари кои оттогаш ја извршуваат оваа функција доаѓаат од земји кои не ја исполниле оваа цел: Холандија, Данска и Норвешка.
Има и други работи што треба да се земат предвид.
Ова е, пред сè, фактот дека сите претходни генерални секретари биле мажи.
Затоа, според ЦЕПА, „ловот“ е отворен за жена, поранешен премиер или претседател, идеално од источноевропска земја со соодветен буџет за одбрана.
Неколку кандидатки ги исполнуваат повеќето критериуми, но не сите.
Една од нив е поранешната британска премиерка Тереза Меј, која е фаворизирана од трансатлантските врски и воената сила на Обединетото Кралство.
Италијанката Федерика Могерини беше шефица на дипломатијата на Европската унија и со тоа надминува барем дел од очекувањата поврзани со место во НАТО.
Но, Италија има драматично помали трошоци за одбрана, а освен тоа, има мали шанси да биде поддржана од новата популистичка десничарска влада во Рим.
Ангела Меркел има влијание, но се појавија голем број прашања околу нејзината проценка за Русија, додека Германија – и покрај ветувањата – продолжува да заостанува во трошоците за одбрана.
Сепак, според ЦЕПА, ниту еден од овие кандидати нема да добие поддршка од таму каде што е навистина важно – од Вашингтон.
Канадската заменик министерка Кристиа Фриланд е исклучително ефикасна и има пристап за пофалба кон Русија.
Историската позадина на нејзиното семејство со врските со Украина и дава статус на „почесна источноевропејка“ во многу очи.
Но, Канада, исто така, заостанува во трошоците за одбрана, со само 1,36 отсто од БДП, па дури и ветените зголемувања ќе го доведат до само 1,5 отсто во следните пет години.
И покрај обезбедувањето дарежлива билатерална помош за Украина, улогата на Канада во европската безбедност е минимална.
На маргините, барем засега, е и поранешната хрватска претседателка Колинда Грабар-Китаровиќ.
Таа веќе работеше во НАТО.
Но, нема да и помогне ентузијазмот што претходно го имаше за подобри односи со Русија, ниту пак неубедливиот однос на Хрватска кон Украина.
Словачката претседателка Зузана Чапутова е елоквентна и цврста, но владините превирања во Братислава можеби ги намалија нејзините шанси.
Моментално кандидатот кој најмногу се истакнува е естонската премиерка Каја Калас.
Под нејзино водство, Естонија направи повеќе за Украина, во однос на нејзината големина, од која било друга земја, обезбедувајќи и пари и опрема во вредност од неверојатен еден процент од БДП од јавни и приватни извори.
Трошоците за одбрана скокнаа на 2,8 отсто од националниот приход.
Калас, 45-годишна поранешна членка на Европскиот парламент, се истакна во многубројните телевизиски настапи во меѓународните медиуми, правејќи паралели помеѓу тешките времиња низ кои помина нејзината земја под советска окупација и агонијата низ која минува Украина сега.
Таа зборува од лично искуство и од нејзиното семејство: кога имала само шест месеци, нејзината мајка била депортирана во Сибир.
Само украинскиот претседател Володимир Зеленски подобро ги артикулира визијата и вредностите на слободниот свет, но неговата земја барем засега не е во НАТО, заклучува ЦЕПА.