Од почетокот на војната во Украина, Турција се обидува да балансира и посредува меѓу Русија, како земја која ја започна војната, и Украина, како земја која беше нападната.
Иако во март гласаше за резолуцијата на Генералното собрание на Обединетите нации со која се бара прекин на руската агресија, таа не се приклучи на западните санкции.
Меѓутоа, во исто време ги блокираше Босфорот и Дарданелите за минување на руски и други воени бродови во Црното Море.
Турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган јасно ја нарече руската инвазија неприфатлива, но одби да и сврти грб на Москва.
Ердоган: Враќањето на Крим на Украина, чиј нераскинлив дел е, е суштинска неопходност
Барем до вторник, кога сигурно го шокираше својот руски колега Владимир Путин со изјавата дека Крим ѝ припаѓа на Украина, дека неговата анексија е „нелегитимна и незаконска“ и дека „враќањето на Крим на Украина, чиј нераскинлив дел е, е суштинска потреба од аспект на меѓународното право“.
Ердоган ова го изјави во видео порака што беше емитувана на вториот самит на Кримската платформа, иницијатива со која Украина од минатата година се обидува да мобилизира меѓународна поддршка за да го врати полуостровот Крим.
Покрај тоа, тој го повтори барањето за ослободување на претставникот на кримските Татари Нариман Џељал и најмалку 45 други кримски Татари, приведени од Русија во 2021 година.
Што се однесува до Русија, се разбира, Крим е нејзин нераскинлив дел откако го анектираше во 2014 година, по воената окупација што ја изврши за соборување на прорускиот претседател на Украина, Виктор Јанукович.
President Erdogan says that Russia is required by international law to leave Crimea and give it back to Ukraine.
🇹🇷🇺🇦 pic.twitter.com/6j3ou1EY4X
— Visegrád 24 (@visegrad24) August 23, 2022
После тоа, во услови на таква воена окупација, одржа спорен референдум, според официјалните резултати од кои мнозинството од населението на овој украински полуостров (со мнозинско руско население) се изјасни за отцепување од Украина и анексија кон Русија.
Голем дел од меѓународната заедница, вклучително и Европската унија, САД и мнозинството во Генералното собрание на Обединетите нации, го отфрлија референдумот и самата анексија како спротивни на меѓународното право.
Со други зборови, ставот на огромното мнозинство на меѓународната заедница е дека Крим е сè уште украински.
Единствените земји кои ја признаа илегалната анексија на Русија се Авганистан, Куба, Киргистан, Никарагва, Северна Кореја, Судан, Сирија и Зимбабве.
Турскиот претседател само ја потврди веќе воспоставената позиција на неговата земја, но неговата изјава доаѓа во прилично незгодно време за Русија, бидејќи Украинците вршат разорни напади врз руски воени цели низ полуостровот, а украинскиот претседател Володимир Зеленски тврди дека војната ќе заврши на Крим, каде што и започна пред осум години.
Ердоган се сретна со Путин двапати во период од само две недели, на крајот на минатиот и на почетокот на овој месец.
Тие првпат се сретнаа во Техеран на 20 јули, а во таа прилика Путин го доби одложеното лекување што често им го дава на другите државни лидери, вклучувајќи го и самиот Ердоган во 2020 година.
Ердоган го остави Путин да чека, како што тоа обично го прави Путин
Путин овојпат остана нервозно да го чека пред камерите и фотографите Ердоган кој задоцни само една минута.
Tam tersi olsa neler yazarlardı neler… pic.twitter.com/Lw37KffAAI
— Yunus Emre (@emredentweets) July 19, 2022
Таму тие продолжија да преговараат за договор за деблокирање на украинските пристаништа и продолжување на извозот на жито.
Но, Кремљ тврди дека разговарале и за потенцијална продажба на турски борбени беспилотни летала на Русија, иако турската компанија Бајкар претходно продаде неколку десетици свои престижни дронови Bayraktar TB2, но и донираше неколку од нив на Украина, другата страна во војната.
Москва жестоко реагираше на испораката и веќе споменатиот договор за заедничко производство на Бајрактар во Украина, но одговорот на Анкара беше дека не станува збор за воена помош за Украина бидејќи Бајкар е приватна компанија која има право да склучува договори за продажба на своите дискреција.
Се разбира, јасно е дека Анкара можеше во пракса да ја забрани таа испорака, доколку сакаше.
Извршниот директор на Бајкар, Халук Бајрактар, само еден ден претходно во интервју за Си-Ен-Ен рече дека „никогаш“ нема да ги испорача своите беспилотни летала на Русија затоа што „ја поддржуваме Украина, го поддржуваме нејзиниот суверенитет, нејзиниот отпор за нејзината независност“.
Interviewed by CNN today regarding the Bayraktar TB2 and its operations in Ukraine and elsewhere. Thank you for hosting me @jchatterleyCNN pic.twitter.com/TTIkCVuJ9M
— Haluk Bayraktar (@haluk) July 18, 2022
Путин му се заблагодари на Ердоган за посредувањето во преговорите за извоз на жито
Два дена по состанокот во Техеран, Русија и Украина во Истанбул, со посредство на ОН и Турција, склучија договор за извоз на жито и други основни стоки, како сончогледово масло, од Одеса и други украински пристаништа на Црното Море.
Путин и Ердоган повторно се сретнаа во рускиот приморски град Сочи на 5 август, каде што за време на четиричасовната средба договорија зајакнување на економската и енергетската соработка, објави Кремљ.
Путин, исто така, јавно му се заблагодари на Ердоган за неговата клучна улога во постигнувањето договор за извоз на украинско и руско жито и вештачки ѓубрива.
Турција има блиски врски со Русија
Турција има блиски врски со Русија во енергетиката, одбраната и трговијата и во голема мера се потпира на руските туристи и на руската нафта, гас (45 отсто од вкупниот турски увоз) и жито (дури 70 отсто од увозот).
Руската држава Компанијата Росатом во Турција гради голема нуклеарна централа вредна 20 милијарди долари.
Од друга страна, Ердоган минатата недела го посети Зеленски во Лавов, заедно со генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, и рече дека Турција „стои и ќе продолжи да стои на страната на нашите украински пријатели“ и дека „ќе ја обезбеди потребната поддршка за реконструкција“ таа земја.
Турција има прилично слоевит и комплициран однос со Русија, однос кој низ годините осцилираше од многу близок до речиси непријателски.
Историски, се разбира, Отоманската и Руската империја биле геополитички ривали со векови и воделе низа војни од 16 до 20 век, а заземањето на Истанбул (поранешен Константинопол) било никогаш неостварена амбиција за руските императори.
Во Студената војна, тие повторно беа на спротивни страни.
И двајцата од сегашните долгогодишни владетели – при што Ердоган веројатно има посилен демократски легитимитет, иако тој самиот владее на се поавторитарен и брутален начин – имаат амбиции за нивните земји кои ги надминуваат нивните граници.
Но, и покрај ова или токму поради тоа, очигледно е дека меѓу нив постои одредена почит и разбирање, што, од друга страна, видно отсуствува на средбите меѓу Путин и повеќето западни лидери.
Сложените турско-руски односи: Од соборувањето на авионот до продажбата на С-400
Односот меѓу Турција и Русија најдобро може да се опише како „конкурентна соработка“, како што изјави за Франс 24 Озгур Улухисарчикли, директор на канцеларијата на германскиот Маршалов фонд во Анкара.
Најниската точка во руско-турските односи беше секако откако турски Ф-16 го собори рускиот Су-24М кој накратко влезе во турскиот воздушен простор од Сирија во декември 2015 година.
Но, Ердоган набрзо се извини, а во јули следната година, според неофицијалните тврдењата на анонимни турски извори, руската воена разузнавачка служба ја известила Анкара дека се подготвува државен удар против Ердоган, со што на Ердоган му се дава доволно време да избега и на турската армија да го запре обидот за пуч.
Ниту Анкара ниту Москва никогаш не го потврдија ова тврдење, но многумина шпекулираат дека оваа „услуга“ била основа за подобро разбирање во наредните години, и покрај тензиите околу војната во Сирија, каде Турција ги поддржува бунтовниците, а Русија режимот на Башар Ал Асад.
Иако е членка на НАТО и треба да се држи до оружје кое одговара на стандардот на НАТО, Турција од Русија купи 36 парчиња напреден противвоздушен и противракетен систем С-400, што предизвика силно незадоволство во САД, што за поради тоа што Турција ја исклучи од програмата го продава својот најнапреден борбен авион Ф-35.
Москва минатата недела соопшти дека склучила нов договор за снабдување на С-400 со локално производство на некои компоненти на системот во Турција, објави Блумберг, но Турција брзо го демантираше тоа, веројатно за да се избегне гневот на Вашингтон и другите сојузници на НАТО среде војната што ја предизвика Русија.
Сите информации поврзани со најновите случувања со војната во Украина можете да ги прочитате ТУКА.