Кулминацијата на најголемите политички промени во повоена Европа, поттикната од падот на Железната завеса, во Романија донесе колапс на диктатурата на едно семејство по четврт век владеење.
По тридневното судење обоено со гневот на револуционерните сили, животот на брачната двојка Чаушеску беше брутално завршен.
Огромна моќ беше концентрирана во рацете на најпознатото романско семејство, создадено од тоталитарното владеење на Комунистичката партија и нејзините водачи.
Сепак, има малку современици кои ќе го обвинат неговиот водач за падот на комунизмот во Романија. Неверојатното влијание на Елена Чаушеску врз државната администрација, партијата и Секуритате е непобитно.
Како и во многу други источноевропски земји, познати по негувањето на „култот на личноста“, во романското општество се создадени огромни емоционални разлики, од апсолутно обожување до одвратен презир.
Ова се дел од моментите на 25-годишното владеење на семејството Чаушеску!
Проширување на населението – „фетусот е во сопственост на романскиот народ“
По природа мегаломан, Николае Чаушеску направил план за проширување на романското население, кое до почетокот на третиот милениум би имало 30 милиони жители.
Тој ја започнал својата кампања во 1966 година со декрет за забрана на абортусот, велејќи дека „фетусот е во сопственост на романскиот народ“ и дека луѓето без семејни амбиции се дезертери.
Веројатно овој необичен чин ќе имал свое оправдување доколку демографската експанзија била придружена со економски просперитет. Законот донел драстично зголемување на наталитетот, но лошите финансиски околности предизвикале лоша исхрана и несоодветна грижа за трудниците.
Стапката на смртност на доенчиња достигнала неверојатни 8,3 промили, а секое десетто бебе било неухрането.
За да се поттикне бројот на новороденчиња, властите користеле и поостри методи.
Контрацепцијата била забранета, абортусот станал кривично дело, а сексуалното образование е исклучено од едукативната програма.
По налог на владејачката партија, т.н „Менструална полиција“ која еднаш во три месеци на чело со медицински персонал ги „контролирала“ работниците од големите стопански погони.
Во романските домови пристигнале прашалници за собирање податоци за сексуалната активност на граѓаните.
Доколку со прегледот се утврди дека двојката е репродуктивно способна, и дека имаат помалку од две деца во исто време, семејството морало да плати „данок на име на целибатот“.
Абортусите тогаш се правеле незаконски, а партијата замижувала пред случајот што доаѓал од врвот на номенклатурата.
Ако жената одлучила да абортира, цената на „лекувањето“ се движела од две до четири месечни плати. Паровите со повеќе од три деца прибегнувале кон ова решение, бидејќи малата заработка го оневозможила животот.
Не е тајна дека стотици илјади Романки се обиделе сами да ја прекинат бременоста, а многу од нив доживеале фатална судбина. Ако биле спасени животи, тие се соочиле со проблеми на дискриминација и екскомуникација, а некои биле прогласени за „непријатели на народот“.
– Доколку абортусот се случеше во областа каде што бројот на новороденчиња драстично се намали, платата на локалниот медицински тим ќе се намали до 15% – пишува Newsweek во 1990 година.
Елена не знаела срам. Иако едвај го завршила основното училиште, таа ги принудила научниците да ги напишат трудовите што ги потпишала.
Иако никогаш не го завршила средното училиште, таа добила почесни докторати, главно по хемија, а научниците морале да пишуваат научни трудови за неа, на кои таа се потпишувала.
Од крајот на 70-тите и во текот на 80-тите, Елена Чаушеску била една од двете најмоќни жени во светот. Втората најмоќна жена од тоа време – Маргарет Тачер, била избрана од гласачите во Велика Британија. Елена Чаушеску била само сопруга на претседателот, но не само што била најмоќна, туку и најомразена.
Како што позицијата на Чаушеску станувала се посилна, така се зголемувале и неговите апетити за материјално богатство.
Затоа, голем дел од романскиот БДП е потрошен за изградба на палатата, која сè уште е меѓу најголемите во светот каде живеел овој владетел. Тој создал многу моќен безбедносен апарат кој бил толку наметлив што се проценува дека секој десетти Романец бил информатор во тоа време.
Диктаторот го направил тоа за да го обезбеди и продолжи своето владеење, а не да ја заштити земјата од надворешен непријател. Тие што му се спротивставуваленему или на неговата сопруга, ќе ги снемало преку ноќ.
Претседателот несебично бил поддржан од Елена, која ја нарекувале „мајка на нацијата“. Очигледно, Елена била груба, не многу интелигентна, но итра и одмаздољубива и крајно несреќна затоа што не била убавица.
Родена е во селско семејство и никогаш не завршила гимназија. Како и многу други сиромашни луѓе на почетокот на 20 век, таа се свртела кон комунизмот, кој ѝ понудил на сиромашната работничка класа идеја за тоа како ќе ја водат земјата.
Таа го запознала својот иден сопруг во 1939 година, а тој бил многу пожесток комунист од неа. Во исто време, за него Елена била „љубов на прв поглед“, но многу историчари се убедени дека Елена самата направила план како да го заведе и дека таа всушност го избрала него.
Тие се венчале во 1947 година, во време кога комунизмот спонзориран од Советскиот Сојуз се шири во Источна Европа.
Семејна идила – Најголеми проблеми направиле децата
Парот Чаушеску имал три деца, ќерката Зоја и синовите Валентино и Нику.
Валентино бил најстар, но имал контроверзи околу неговото раѓање. Некои извори наведуваат дека е посвоен. Во моментите на политички подем на една млада брачна двојка, тоа би било „благороден пример“ за сите млади Романци. Други тврдат дека Валентино е вонбрачниот син на Елена Чаушеску, прифатен од Николае.
Тој никогаш официјално не се занимавал со политика, а кариерата како физичар ја изградил во Англија. Тој ја напуштил земјата по конфликтот со неговите родители за да се ожени со ќерката на еден од партиските ривали на неговиот татко.
За разлика од него, Зоја и Ника им правеа многу поголеми маки!
Зоја речиси целото детство го помина на црно, за да ја види општествената реалност на својата земја по полнолетството, пружајќи огромен отпор на родителите и на целиот државен апарат. Таа се приклучила на субверзивна група млади луѓе, а изборот на партнер ја полудел Елена.
Имено, нејзината мајка им наредила на агентите на Секуритате да го следат секој нејзин чекор. Најголемата љубов на Зоја бил извесен Михаљ, млад човек со унгарско потекло.
Во еден момент му се губи секаква трага, но во дневниците на Елена Чаушеску се споменува дека несреќниот човек „исчезнал“ на дипломатско патување на Блискиот Исток и дека го „преплавиле муви во пустината“.
Зоја била голем математичар, но во исто време била посветена на алкохолот и другите пороци. Таа починала во 2006 година од рак.
Најпроблематичен бил Ника, најмладиот син, кој го поврзуваат со неверојатни скандали кои не му доликуваат на синот на „таткото на нацијата“.
Тој бил алкохоличар и насилник, а по државниот удар бил обвинет за голем број грабежи и силувања.
За неговата безбедност се погрижиле и Секуритате, а се верува дека го изгубил разумот по една непријатност, во режија на неговите родители.
„Младиот претседател на социјалистичката младина“ бил лудо вљубен во девојка по име Донка Мисел. Таа беше неприфатлива за Елена, која по секоја цена ќе реши да застане на патот на нивната врска. „Државниот врв“ во својата спална соба реши Донка да ја прекине бременоста и „да исчезне без трага“. Така, Чаушеску прекрши еден од нивните најрестриктивни закони.
Вознемирениот Нику почнал да дивее по улиците на Букурешт.
Сите биле на мета на „блудниот“ син на претседателот – девојки, угостители, а според некои извори и познати граѓани како Надја Команеци.
Наскоро, против негова волја, Ника се омажил за Полиана Кристеску, член на партиската администрација. Службеник на Секуритате сведочеше дека по потпишувањето на брачната исправа и се обратил на сопругата, велејќи дека веднаш треба да оди кај Елена бидејќи таа самата ја избрала, пренесе Би-би-си.
Нику имал огромни проблеми со алкохолот, а починал во 1996 година во една виенска клиника.
Палатата на народот – симбол на мегаломанските амбиции
По земјотресот во 1977 година, Николае Чаушеску одлучил за план за обнова на Букурешт. Импозантната палата била централен дел од овој проект. Двојката донела одлука за градба инспирирана од архитектонските решенија на Пјонгјанг, кои ги запознале за време на некои од нивните дипломатски турнеи.
Инаугурацијата на делата ја одбележа брачната двојка Чаушеску, со симболично вметнување градежен документ во еден од темелите на палатата.
Во позадината на проектот имаше тажна судбина на историски градби кои беа симбол на главниот град на Романија. Областа беше исчистена со уривањето на манастирот Вацарести, зградата на Националниот архив и болницата Бранковенск. Со земјата биле срамнети четириесетина стари занаетчиски работилници и мануфактори, како и зградите во кои живееле староседелците.
Има податоци дека од овој крај се раселени околу 40.000 луѓе. Нивните нови домови не ги исполнувале минималните услови за достоинствен живот во главниот град. Биле ангажирани неколку десетици илјади работници, а под принуда работеле и членовите на романската армија.
Според зборовите на работниците, тие работеле по 12 часа дневно, а доколку настапот бил помал од планираниот, работното време траело до доцна во ноќта.
Се работело во три смени, а поради замор или несреќи животот го загубиле околу 1.200 луѓе. Има информации и дека некои работници кренале раце под притисок на роковите за изградба.
Вредноста на зградата во 1989 година била проценета на 1,75 милијарди долари, а во 2006 година, според извештајот на комисијата за ревизија, таа била вредна 3 милијарди. Денес е втора по големина административна зграда во светот (по Пентагон) и четврта по големина некогаш изградена.
Брутален крај на претседателската двојка – последна смртна казна во Романија
Во декември 1989 година, во земјата избувнале масовни антикомунистички демонстрации. Протестите започнале во Темишвар и Брашов, така што бранот на незадоволство брзо се проширил и во главниот град.
Во демонстрациите учествувале неколку стотици илјади граѓани, кои Чаушеску не можел да ги воздржи ниту со директно обраќање.
Полицијата почнала да го спроведува планот за евакуација, па брачната двојка итно со хеликоптер била префрлена во Тарговиште. Меѓутоа, во виорот на пучот режимот паднал и полицијата ги предала приведените на војската.
На Божиќ, 25 декември 1989 година, по налог на Националниот фронт за спас, кој ја имал улогата на привремената влада на Романија, бил свикан „суд“.
Семејството Чаушеску се соочило со обвиненија за нелегално стекнување богатство и обвиненија за геноцид врз сопствениот народ.
Николае постојано ја негираше јурисдикцијата на судот, тврдејќи дека тој сè уште е легален претседател на Романија. Двојката беше осудена на смрт, а видеото од егзекуцијата ја обиколи планетата следниот ден.
Самото судење наиде на големи критики внатре и надвор од земјата. Тогашниот привремен претседател, Јон Илиеску, во 2009 година рече дека судењето е „прилично срамно, но и неопходно“.
Големото незадоволство на народот од владеењето на Чаушеску ја фрли земјата во анархија. Високи воени функционери од тоа време велеа дека Николае и Елена во тие денови не би ја избегнале смртта, бидејќи незадоволните во секој момент биле подготвени да ги линчуваат.
Чинот на егзекуција се случил под раководство на војникот Лонел Бојеру. Во текот на судењето тој бил еден од стражарите и лесно ја прифатил наредбата за извршување на судската пресуда.
Во интервју за британски Гардијан пред неколку години, Бојер го сумираше крајот на револуцијата:
– Кога се враќавме од местото на судењето, хеликоптерот беше полн со обвинители, судии и високи офицери. Немаше место, па колегата мораше да седне на труповите. Тој е најтрауматизиран… тогаш сите сакаа да бидат на наше место. Денеска тоа веќе никој не го сака – ја заврши својата исповед Бојера.